Ερντογάν-Γκιουλέν: Οι φίλοι που έγιναν αδυσώπητοι εχθροί

Γράφει ο Νεφέλη Λυγερού

Πριν από μερικές ημέρες ο Μεβλέτ Τσαβούσογλου ισχυρίσθηκε πως ο Αμερικανός πρόεδρος έχει υποσχεθεί στον Τούρκο ομόλογό του να εκδώσει στην Τουρκία τον Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο Λευκός Οίκος το διέψευσε κατηγορηματικά, υποστηρίζοντας πως αυτό που είπε ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ότι το αίτημα της Άγκυρας θα εξεταστεί. Είναι γνωστό πως το καθεστώς Ερντογάν χρησιμοποιεί κάθε μέσο, προκειμένου να επιτύχει την έκδοση του ιμάμη, τον οποίο δημοσίως κατηγορεί ότι οργάνωσε το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016.

Στην πραγματικότητα, όταν ο Ερντογάν κατηγορεί τον Γκιουλέν, υπονοεί τη CIA. Αυτός, εξάλλου, είναι ο λόγος που οι Αμερικανοί δεν πρόκειται ποτέ να τον εκδώσουν. Είναι κοινό μυστικό πως ο “στρατός του ιμάμη” είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό ελεγχόμενος από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Ήταν βέβαια και όταν στήριζε εμπράκτως και αποτελεσματικά τη νεοοθωμανική κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στον δεκαετή πόλεμο (2002-2012) εναντίον του μετακεμαλικού “βαθέος κράτους”.

Η σύγκρουση Ερντογάν-Γκιουλέν επιβεβαιώνει το δίδαγμα της ιστορίας ότι καμία σύγκρουση δεν είναι τόσο σφοδρή όσο εκείνη μεταξύ δύο πρώην φίλων και συμμάχων. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μαθητή και μέντορα. Κάποιοι άκουσαν για πρώτη φορά το όνομα του Γκιουλέν, όταν ο Ερντογάν τον κατονόμασε σαν υποκινητή του πραξικοπήματος.

Ο ηλικιωμένος ιμάμης, όμως, δεν είναι ένας οποιοσδήποτε ιμάμης. Στο παρελθόν έχει συμπεριληφθεί στους 100 σημαντικότερους στοχαστές του κόσμου, συγκεντρώνοντας 500.000 ψήφους. Αυτό, όμως, που τον κάνει σημαντικό δεν είναι το πνευματικό έργο του, αλλά το γεγονός ότι ηγείται ενός δικτύου, το οποίο -όπως προανέφερα- έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον πόλεμο για την εξουσία που έλαβε χώρα στην Τουρκία μετά το 2002.


Εξόριστος σε έπαυλη με 100 φρουρούς

Από το τέλος της δεκαετίας του 1990 και αφού το μετακεμαλικό καθεστώς του είχε ασκήσει δίωξη, ο Γκιουλέν έχει καταφύγει στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ. Εκεί διαμένει σε μια τεράστια αγροτική έπαυλη, μαζί με περίπου 100 οπαδούς του, που τον φρουρούν και τον φροντίζουν. Οι ακόλουθοί του είναι άνδρες όλων των ηλικιών. Η συντριπτική πλειονότητά τους έχουν σπουδάσει στα καλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής.

Είναι ντυμένοι πάντα με μοντέρνα κοστούμια και γραβάτες και αποφεύγουν σαν το διάολο το λιβάνι τις παραδοσιακές τουρκικές στολές. Λατρεύουν τον πνευματικό τους ηγέτη σαν θεό και έχουν αφιερώσει τη ζωή τους σ’ αυτόν. Είναι ενδεικτικό ότι οι περισσότεροι δεν παντρεύονται. Και αν παντρευτούν, ακολουθώντας τις οδηγίες του δασκάλου τους, παντρεύονται μετά τα 50. Οι σύζυγοι που επιλέγουν ανήκουν επίσης στο περιβάλλον του Γκιουλέν και επιβάλλεται να ντύνονται με τον ισλαμικό τρόπο, όπως έχει υπαγορεύσει ο ίδιος.

Το χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων οίκημά του στην Πενσυλβάνια περνάει σχεδόν απαρατήρητο από τους ελάχιστους περαστικούς. Βρίσκεται, εξάλλου, κρυμμένο πίσω από μία τεράστια πόρτα ασφαλείας και ένα υψηλό τοίχο σ’ ένα δρόμο που είναι εκτός οδικού δικτύου. Ελάχιστοι δημοσιογράφοι έχουν καταφέρει όλα τα προηγούμενα χρόνια να γίνουν δεκτοί σ’ αυτό.

Ο Γκιουλέν βγαίνει πολύ σπάνια από το σπίτι του και αυτό μόνο για ιατρικούς λόγους. Η καθημερινότητά του περιορίζεται σε προσευχές, συζητήσεις με τους ακολούθους του, γράψιμο και καθημερινή ενημέρωση για το τι γίνεται στον κόσμο. Δεν έχει παντρευτεί ποτέ, ούτε έχει αποκτήσει παιδιά. «Παιδιά μου είναι τα παιδιά όλου του κόσμου», έχει δηλώσει στο παρελθόν.

Η αναπάντεχη πρόσκληση

Παλαιότερα επισκεπτόταν συστηματικά ιδρύματα και πανεπιστήμια για να δώσει διαλέξεις. Τώρα πια, όμως, δεν έχει τις απαιτούμενες δυνάμεις για κάτι τέτοιο, καθώς πάσχει από σοβαρές ασθένειες. Όταν ο Ερντογάν τον κατηγόρησε σαν υποκινητή του πραξικοπήματος δεκάδες δημοσιογράφοι και τηλεοπτικά συνεργεία συγκεντρώθηκαν έξω από την κατοικία του. Η προσωπική του φρουρά τους κάλεσε να εισέλθουν στο σπίτι.

Έκπληκτοι από την αναπάντεχη πρόσκληση, προσπέρασαν μία λιμνούλα και έναν τεράστιο κήπο. «Άνθρωποι με κοστούμια ήταν διασκορπισμένοι παντού. Ένιωθες ότι παρακολουθούσαν την κάθε κίνησή σου». Μετά από 10 λεπτά βρέθηκαν σ’ ένα τεράστιο, αλλά απλό σαλόνι. Ένα τραπέζι και λίγες καρέκλες συνιστούσαν το σκηνικό. Τους προσφέρθηκε τουρκικός καφές και τσάι. «Αν κάνετε λίγη υπομονή θα μιλήσετε με τον άνθρωπο που διαχειρίζεται την επικοινωνία του Γκιουλέν, ή ακόμα και τον ίδιο. Παρ’ ότι η υγεία του δεν είναι καλή νομίζω ότι θα ήθελε να απαντήσει στις κατηγορίες που του προσάπτουν», είπε ένας μαυροφορεμένος άνδρας, προσθέτοντας: «Σχεδόν δεν εγκαταλείπει ούτε το δωμάτιό του».

Μία ώρα αργότερα οι δημοσιογράφοι οδηγήθηκαν σ’ ένα δωμάτιο, στο οποίο ο Γκιουλέν καθόταν στη μοναδική καρέκλα που υπήρχε. Μετά από σχετική προτροπή των ανδρών που τον περιέβαλαν, έβγαλαν τα παπούτσια τους και άρχισαν τις ερωτήσεις. Κατά τη συνομιλία, ο ιμάμης απέρριψε κατηγορηματικά κάθε κατηγορία του Ερντογάν, διακήρυξε την πίστη του στη δημοκρατία και εξέφρασε την επιθυμία του να περάσει τις τελευταίες ημέρες της ζωής του στην Αμερική.

Κάποια στιγμή έσκυψε και ψιθύρισε κάτι στον μεταφραστή και βοηθό του. Εκείνος οδήγησε τους δημοσιογράφους σ’ ένα άλλο μεγαλύτερο δωμάτιο, τον προσωπικό του χώρο που είναι διακοσμημένος με πράγματα από την Τουρκία. «Αυτός ο χώρος είναι ο πιο κοντινός στην Κωνσταντινούπολη». Οι δημοσιογράφοι απόλαυσαν παραδοσιακά τουρκικά γλυκά «για να φύγουν έχοντας γλυκιά γεύση στο στόμα τους». Με αυτά στο χέρι εγκατέλειψαν το περίεργο αυτό σπίτι-φρούριο. Από αυτήν ακριβώς τη βάση του στις ΗΠΑ, στην οποία εγκαταστάθηκε το 1998 με την πρόφαση ότι θα υποβαλλόταν σε θεραπεία για διαβήτη, ο Γκιουλέν διηύθυνε το διεθνές δίκτυό του που στην Τουρκία έχει χαρακτηριστεί «παράλληλο κράτος».

Ιμάμης ή πολιτικός καθοδηγητής;

Γεννημένος στο Ερζερούμ το 1942, ο Γκιουλέν ξεκίνησε την σταδιοδρομία του ως ιμάμης. Αφού έλαβε το απαραίτητο πιστοποιητικό ιεροκήρυκα εργάστηκε πρώτα στην Αδριανούπολη και αργότερα στη Σμύρνη. Δάσκαλός του ήταν ο κουρδικής καταγωγής Σαϊντ-ι Νουρσί, ο ιδρυτής του διάσημου ισλαμικού τάγματος Νουρ. Σε αυτό βασίστηκε για να χτίσει αργότερα το δικό του τάγμα, γνωστό ως “Αποστολή”.

Η αδελφότητα Γκιουλέν στηρίχτηκε από τις κυβερνήσεις του Οζάλ, αλλά και του Ετζεβίτ, από δημοσιογράφους και διανοούμενους. Την έχουν κατά καιρούς χρηματοδοτήσει και πολύ γνωστοί επιχειρηματίες. Αυτός και η ιδεολογία του, άλλωστε, βρήκαν από νωρίς μεγάλη απήχηση στους μικροεπιχειρηματίες της Ανατολίας και ευρύτερα στα ανερχόμενα μεσαία και ανώτερα στρώματα που προέρχονται από τη συντηρητική “βαθιά Τουρκία” και αναζητούσαν μια πιο σύγχρονη ταυτότητα.

Το 1971, η τουρκική ασφάλεια τον συνέλαβε για μυστικές θρησκευτικές δραστηριότητες, όπως η λειτουργία παράνομων καλοκαιρινών κατασκηνώσεων με στόχο την κατήχηση των νέων. Το 1981 αποσύρθηκε από τη θέση του τοπικού ιεροκήρυκα. Το 1999 ο Γκιουλέν διώχθηκε ποινικά με αφορμή μία διάλεξή του. Τον κατηγόρησαν ότι είχε υποστηρίξει τη συνωμοτική διείσδυση των οπαδών του στους κρατικούς μηχανισμούς. του αποδίδουν την εξής φράση: «Πρέπει να κινηθείτε στις αρτηρίες του συστήματος χωρίς κανείς να καταλάβει την παρουσία σας μέχρις ότου φθάσετε σ’ όλα τα κέντρα εξουσίας».

Οι φίλοι που έγιναν εχθροί

Οι αντιλήψεις του Γκιουλέν επηρέασαν βαθιά τον ιδεολογικό προσανατολισμό του ίδιου του Ερντογάν, ο οποίος τον θεωρούσε μέντορα και ιδεολογικό καθοδηγητή. Η διείσδυση της Αδελφότητας στους κρατικούς μηχανισμούς της Τουρκίας και ειδικότερα στα σώματα ασφαλείας, στις μυστικές υπηρεσίες και στη Δικαιοσύνη ήταν αδιαμφισβήτητη.

Ο Γκιουλέν έχει οικοδομήσει ένα πολυσχιδές δίκτυο, το οποίο περιλάμβανε επιχειρήσεις, ΜΜΕ, εκδόσεις, σχολεία, πολιτιστικά κέντρα και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Όπως προκύπτει από τα έγγραφα που αποκάλυψε το Wikileaks, ο πρώην Αμερικανός πρεσβευτής στην Άγκυρα Τζέιμς Τζέφρι θεωρούσε ότι ο Γκιουλέν υπαγόρευε σε μεγάλο βαθμό πολιτική στην κυβέρνηση Ερντογάν πριν τη μεταξύ τους ρήξη.

Απέδιδε, μάλιστα, στη δική του επιρροή το διογκούμενο αντιεβραϊκό και αντιαμερικανικό κλίμα που επικρατεί στην τουρκική κοινή γνώμη. Ενημέρωνε, επίσης, το Στέιτ Ντηπάρτμεντ ότι η Αδελφότητα έχει διεισδύσει τόσο πολύ στα σώματα ασφαλείας, ώστε να τα ελέγχει. Σύμφωνα με αμερικανικές εκτιμήσεις, ο Γκιουλέν διαχειριζόταν περίπου 25 δισ. δολάρια τον χρόνο, με τα οποία χρηματοδοτούνται οι κάθε είδους δραστηριότητες της Αδελφότητας. Τα χρήματα προέρχονται κυρίως από χορηγίες, αλλά και από αφανείς πηγές.

Το φθινόπωρο του 2013, η συμμαχία του τότε Τούρκου πρωθυπουργού με τον ιμάμη μετατράπηκε σε σύγκρουση μέχρι τελικής πτώσεως. Ο Ερντογάν είχε ουσιαστικά κερδίσει τον ακήρυχτο πόλεμο με την κεμαλική στρατογραφειοκρατία και είχε αρχίσει να αυτονομείται από την Ουάσιγκτον και να οικοδομεί το δικό του καθεστώς. Οι Αμερικανοί είχαν αρχίσει να ανησυχούν, γεγονός που ορισμένοι θεωρούν ότι έπαιξε ρόλο για να στραφεί η Αδελφότητα του Γκιουλέν εναντίον του άλλοτε στενού συμμάχου και μαθητή.

Το γεγονός-καμπή ήταν η μυστική έρευνα που πραγματοποίησαν στελέχη της αστυνομίας και της Δικαιοσύνης για υποθέσεις διαφθοράς στο στενό περιβάλλον του Ερντογάν. Αυτός θεώρησε την έρευνα σαν άτυπη κήρυξη πολέμου και αντεπιτέθηκε με συστηματικούς διωγμούς εναντίον των ερεισμάτων της Αδελφότητας στους κρατικούς μηχανισμούς. Από τότε, για οτιδήποτε κακό, ο Ερντογάν κατηγορεί σαν υπεύθυνο τον Γκιουλέν. Και βέβαια τον κατηγόρησε σαν υποκινητή της απόπειρας πραξικοπήματος.

Η Αδελφότητα Χιζμέτ

Η Αδελφότητα του Γκιουλέν, που φέρει το όνομα Χιζμέτ, είχε ιδρύσει και έλεγχε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με σημαντικότερο το γνωστό πανεπιστήμιο Φατίχ στην Κωνσταντινούπολη. Είχε ιδρύσει και έλεγχε περισσότερα από 200 ιδιωτικά γυμνάσια και λύκεια, δεκάδες φοιτητικές εστίες και δεκάδες ιατρικά κέντρα. Επίσης, πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα, τα οποία έδιναν υποτροφίες και οργάνωναν πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ένα από αυτά ήταν το Ίδρυμα Δημοσιογράφων και Συγγραφέων.

Η Αδελφότητα είχε ως στόχο τη διαπαιδαγώγηση εφήβων μαθητών, αρκετούς από τους οποίους στη συνέχεια σπούδαζε με υποτροφίες σε πανεπιστήμια. Τους αριστούχους τους έστελνε με υποτροφίες για μεταπτυχιακές σπουδές στη Δύση. Οι φοιτητές αυτοί στη συνέχεια προωθούνταν σε σημαντικές θέσεις στους κρατικούς μηχανισμούς της Τουρκίας, αλλά και στο εξωτερικό.

Για την ακρίβεια, είχε αναπτύξει μια ευρείας κλίμακας στρατηγική διείσδυσης στον χώρο της Κεντρικής Ασίας, των Βαλκανίων και της Αφρικής κυρίως μέσω της εκπαίδευσης. Το 2005, η Αδελφότητα ίδρυσε στη Θράκη τα πρώτα φροντιστήρια με τον τίτλο Elite, καθώς και βιβλιοπωλείο-αναγνωστήριο στην Κομοτηνή. Στα Βαλκάνια και ειδικότερα στην Αλβανία, στο Κοσσυφοπέδιο και στη Βοσνία, η παρουσία της Αδελφότητας ενισχυόταν συνεχώς.

Στη Νοτιοανατολική Ασία και στην Αφρική ο Γκιουλέν ίδρυσε μικτά σχολεία με τη λογική της συνύπαρξης με τον άλλον. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Turkish School of Tolerance στις Φιλιππίνες, όπου φοιτούν μαζί μουσουλμάνοι και χριστιανοί και το The Star International High School στο Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής με μαθητές απ’ όλες τις θρησκευτικές κοινότητες.

Μαζικές εκκαθαρίσεις

Όλο αυτό το δίκτυο υπέστη σοβαρά πλήγματα από το 2013, όταν ο Ερντογάν στράφηκε εναντίον του. Οι μαζικές εκκαθαρίσεις, όμως, πραγματοποιήθηκαν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στις 16 Ιουλίου του 2016. Ο Τούρκος πρόεδρος καταγγέλλει συνεχώς τον Γκιουλέν σαν υποκινητή του πραξικοπήματος και απαιτεί πιεστικά την έκδοσή του στην Τουρκία. Στην πραγματικότητα, όπως προανέφερα, με τον τρόπο αυτό εμμέσως καταγγέλλει και προσπαθεί να εκθέσει την Ουάσιγκτον.

Είναι πολλές οι ενδείξεις ότι ο ιμάμης συνδέεται με αμερικανικές υπηρεσίες. Η μετριοπαθής εκδοχή του για το Ισλάμ είναι αυτό που χρειάζονται οι ΗΠΑ για να σερβίρουν στον μουσουλμανικό κόσμο. Δεν είναι τυχαίο ότι Αμερικανοί πολιτικοί, ακαδημαϊκοί και κάθε είδους αξιωματούχοι έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους προς τον Γκιουλέν και την Αδελφότητά του.

Αυτός είναι και ο λόγος που η Ουάσιγκτον αρνείται και θα συνεχίζει να αρνείται να τον εκδώσει. Δεν θα ήθελε, βέβαια, να τον δει στην τουρκική τηλεόραση να περιγράφει συνωμοσίες της CIA για την ανατροπή του καθεστώτος Ερντογάν. Αυτό, όμως, θα ήταν ό,τι θα ήθελε περισσότερο ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος μέσα και από αυτή την υπόθεση επιδιώκει την πλήρη ανεξαρτησία της Τουρκίας από την αμερικανική επιρροή.

SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση