Χωρικά ύδατα: Κάλλιο πέντε και στο χέρι

Γράφει ο Σταύρος Λυγερός

Μία αναφορά του υπουργού Εξωτερικών κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στην ΕΡΤ τον περασμένο Δεκέμβριο δείχνει να ανοίγει έναν άλλο από τον μέχρι σήμερα δρόμο στο ζήτημα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων. Όπως είναι γνωστό, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, κάθε παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά ύδατα μέχρι τα 12 μίλια.

Εάν η Ελλάδα ασκούσε αυτό το δικαίωμά της, θα ακύρωνε σε πολύ μεγάλο βαθμό τις τουρκικές επεκτατικές διεκδικήσεις, επειδή το Αιγαίο θα άλλαζε μορφή. Τα διεθνή ύδατα θα περιορίζονταν δραστικά, άρα ένα πολύ μεγάλο τμήμα του πελάγους θα γινόταν ελληνική θάλασσα. Μεταξύ των άλλων, θα έλυνε πρακτικά και το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας σ’ αυτή την περιοχή, αφού θα έμεναν σχετικά μικρές θαλάσσιες περιοχές (κυρίως στο βόρειο Αιγαίο και λιγότερο στα βόρεια της Κρήτης) προς οριοθέτηση.

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο οι Τούρκοι έσπευσαν να αποτρέψουν την Αθήνα από το να ασκήσει το νόμιμο συμβατικό δικαίωμά της, χαρακτηρίζοντας αιτία πολέμου (casus belli) την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. Για την ακρίβεια, τον Ιούνιο του 1995 η τουρκική Εθνοσυνέλευση εξουσιοδότησε την κυβέρνηση να λάβει ακόμα και στρατιωτικά μέτρα για να εμποδίσει την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Είχαν επίγνωση ότι, εάν γινόταν η επέκταση, η επιχείρηση έγερσης μονομερών επεκτατικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο, που προωθούν συστηματικά από το 1973, θα κατέρρεε.


Από τότε η Αθήνα ισχυρίζεται δημοσίως ότι διατηρεί ακέραιο το δικαίωμά της και θα το ασκήσει όποτε αυτή κρίνει. Πρόκειται για μια προσχηματική δήλωση, η οποία διατηρεί κάποια αξία. Είναι σαφές, ωστόσο, πως όταν ένα δικαίωμα δεν ασκείται για πολλά χρόνια, όπως στην περίπτωσή μας, χάνει την ισχύ του. Η άσκησή του γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη.

Διαπραγμάτευση για τα ελληνικά χωρικά ύδατα

Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι κατά σειρά οι κυβερνήσεις Σημίτη, Κώστα Καραμανλή και Γιώργου Παπανδρέου, στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών, έχουν διαπραγματευθεί με την Άγκυρα το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων. Κι αυτό παρότι (σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο) πρόκειται για ένα δικαίωμα, το οποίο κάθε παράκτιο κράτος ασκεί μονομερώς και δεν έχει καμία υποχρέωση να το διαπραγματευθεί με τα γειτονικά κράτη. Όταν η απόσταση μεταξύ δύο κρατών είναι μικρότερη των 24 μιλίων, τότε εφαρμόζεται η αρχή της μέσης γραμμής.

Στο κέντρο εκείνων των διαπραγματεύσεων (στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών) ήταν μια φόρμουλα ελληνικών χωρικών υδάτων πολλαπλού εύρους. Συγκεκριμένα, σε περιοχές αδιάφορες για την Τουρκία (π.χ. στο Ιόνιο, στο Λιβυκό και στο Μυρτώο) η Ελλάδα θα επεκτείνει τα χωρικά ύδατά της στα 12 μίλια. Στις γειτνιάζουσες με την Τουρκία θαλάσσιες περιοχές τα ελληνικά χωρικά ύδατα θα παραμείνουν στα έξι μίλια. Ας σημειωθεί ότι –σύμφωνα πάντα με την ίδια φόρμουλα– ο ελληνικός εναέριος χώρος από 10 μίλια που είναι σήμερα θα προσαρμοσθεί για να ταυτίζεται με το κατά περιοχή εύρος των χωρικών υδάτων.

Πριν πολλά χρόνια, είχα γράψει: «Από τη στιγμή που η Αθήνα έχει κακώς επιλέξει να διαπραγματευθεί με την Άγκυρα το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων, τουλάχιστον ας το διαπραγματευθεί σωστά. Η Αθήνα έπρεπε εξαρχής να έχει επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια σ’ όλες τις περιοχές που δεν γειτνιάζουν με την Τουρκία και στη συνέχεια να διαπραγματευθεί με την Άγκυρα ένα συμβιβασμό για το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων στις περιοχές που γειτνιάζουν.

»Εάν το είχε κάνει, οι μη γειτνιάζουσες με την Τουρκία θαλάσσιες περιοχές θα είχαν βγει εκτός διαπραγμάτευσης, ενώ τώρα η Άγκυρα ζητάει να μην υπάρξει καμία επέκταση στο ανατολικό Αιγαίο, προσφέροντας(;) σαν αντάλλαγμα την αποδοχή της επέκτασης στο Ιόνιο και στο Λιβυκό! Προσφέρει, δηλαδή, αυτό που η Ελλάδα μπορεί να κάνει μόνη της, χωρίς η Τουρκία να έχει το παραμικρό πρόσχημα αντίδρασης, αφού δε γειτνιάζει με τις θαλάσσιες αυτές περιοχές» (τη θέση αυτή είχα επανειλημμένως διατυπώσει σε άρθρα και την συμπεριέλαβα στην ενότητα “Δώδεκα μίλια και casus belli” στο βιβλίο “Μετά τον Ερντογάν τι;” (2013, εκδόσεις Πατάκη).

Προσχήματα και φοβικό σύνδρομο

Ο Κοτζιάς δεν είχε μιλήσει στην τότε συνέντευξή του τόσο καθαρά, αλλά είχε δείξει σαφώς πως κινείται προς την κατεύθυνση να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα, όπου η Άγκυρα δεν μπορεί να αντιδράσει. Δεν είχε διευκρινίσει εάν προτίθεται να διαπραγματευτεί μαζί της το εύρος στις περιοχές που γειτνιάζουν με την Τουρκία, ή απλώς θα το αφήσει ως έχει σήμερα. Δεν είχε παραλείψει, ωστόσο, να πει ότι το δικαίωμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων ασκείται μονομερώς από το κάθε παράκτιο κράτος.

Η Αθήνα δεν έχει μέχρι τώρα προχωρήσει σε κατά περιοχή επέκταση στα 12 μίλια, με το επιχείρημα ότι, εάν το έκανε, θα ήταν σαν να παραδεχόταν ότι το Αιγαίο είναι ειδική θάλασσα. Ως εκ τούτου, θα έδινε υπόσταση στον τουρκικό ισχυρισμό ότι πρέπει να ισχύσουν ειδικές διευθετήσεις. Αυτό το επιχείρημα θα ήταν άξιο συζήτησης εάν η Αθήνα δεν είχε ήδη αποδεχθεί ως βάση διαπραγμάτευσης την προαναφερθείσα φόρμουλα των χωρικών υδάτων διαφορετικού εύρους και πραγματικά ήταν αποφασισμένη να ασκήσει το δικαίωμά της για επέκταση στα 12 μίλια.

Από τη στιγμή, όμως, που δεν είναι αποφασισμένη και που έχει στο παρελθόν διαπραγματευθεί τη φόρμουλα των χωρικών υδάτων διαφορετικού εύρους, η προβολή του επιχειρήματος είναι προσχηματική. Η πραγματική αιτία είναι το φοβικό σύνδρομο της ελληνικής πολιτικής ελίτ και η συνακόλουθη απροθυμία της να κάνει οτιδήποτε δυνητικά θα ενοχλούσε την Άγκυρα.

Ας σημειωθεί ότι η Τουρκία στις βόρειες (Μαύρη Θάλασσα) και στις νότιες ακτές της (Ανατολική Μεσόγειο) έχει επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια. Δεν τα έχει, βεβαίως, επεκτείνει στις δυτικές ακτές της (Αιγαίο), επειδή η ίδια δεν θα είχε αξιόλογο όφελος και κυρίως γιατί εάν τα επέκτεινε δεν θα μπορούσε να εμποδίσει την Ελλάδα να πράξει το ίδιο.

Εκτός ανατολικού και κεντρικού Αιγαίου

Περιοχές, στις οποίες μπορεί η Αθήνα να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα στα 12 μίλια δεν είναι μόνο στο Ιόνιο, νότια της Πελοποννήσου και στο Λιβυκό. Κάλλιστα μπορούν να συμπεριληφθούν σ’ αυτή την κατηγορία και οι ακτές στο δυτικό Αιγαίο, στη γραμμή από Θερμαϊκός-Κύθηρα-δυτική Κρήτη. Εάν κατοχυρωθούν χωρικά ύδατα 12 μιλίων σ’ όλες αυτές τις περιοχές, η όποια άτυπη διαπραγμάτευση με την Άγκυρα για το ανατολικό και κεντρικό Αιγαίο θα αφορούσε μόνο αυτές τις περιοχές και η όποια ενδεχόμενη συμφωνία θα ήταν φυσιολογικά κάπου στη μέση δηλαδή στη ζώνη των 8-10 μιλίων.

Το βαθύ ρήγμα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις προσφέρει μία ευκαιρία για την ανάληψη πρωτοβουλίας από την Αθήνα προς την κατεύθυνση επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια στις περιοχές που δεν γειτνιάζουν με την Τουρκία. Ειδικά εάν έχει προηγηθεί μία συνεννόηση και με την Ουάσιγκτον και με τους μεγάλους Ευρωπαίους εταίρους. Η Ελλάδα, άλλωστε, δεν έχει κανένα πρόβλημα να είναι γενναιόδωρη στην καθιέρωση διαδρόμων ελεύθερης ναυσιπλοΐας, ώστε να κάμψει ενδεχόμενες δυτικές αντιδράσεις τέτοιου χαρακτήρα.

Όπως γνωρίζουν οι αναγνώστες του ιστότοπου SLpress.gr, έχω επαινέσει τον Κοτζιά για τη στάση του στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Του έχω, όμως, ασκήσει καταλυτική κριτική και για τη Συμφωνία των Πρεσπών και για τους χειρισμούς του στο μέτωπο των ελληνορωσικών σχέσεων. Εάν προχωρήσει στην επέκταση των χωρικών υδάτων στις περιοχές, για τις οποίες η Τουρκία δεν μπορεί να προβάλει ούτε πρόσχημα, θα τον επαινέσω και πάλι.

SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση