Καργάκος: Το ιστορικό και πολιτικό ζήτημα της γενοκτονίας των Αρμενίων

Από τις 24 Απριλίου 1915 εξοντώθηκαν 1.500.000 άτομα από τα 2.100.000 που ζούσαν στις τουρκοκρατούμενες επαρχίες 

Από τον Σαράντο Ι. Καργάκο

Φέτος τον Απρίλιο συμπληρώθηκαν 103 χρόνια από τη Γενοκτονία των Αρμενίων, οι οποίοι, εκτός των αρχαίων εστιών τους, ήταν διασκορπισμένοι σε όλη την έκταση της αδιάλυτης έως τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αποτελούσαν, μαζί με τους Ελληνες, την εμπορική, πνευματική και καλλιτεχνική «ελίτ» του αχανούς κράτους, που ήταν τότε σε έκταση ενδεκαπλάσιο της σημερινής Τουρκίας. Είναι περιττό να μιλήσω για την ιστορία ενός από τους αρχαιότερους λαούς της Γης, με συνεχή, πλούσια κι έντονη πολιτιστική παρουσία. Σημειώνω απλώς ότι ο βασιλιάς Τιγράνης ήταν βαθύτατα ελληνολάτρης.

Οι Αρμένιοι έγιναν γρήγορα χριστιανοί χάρη στον Γρηγόριο τον Φωτιστή, το 301, δηλαδή μερικές δεκαετίες νωρίτερα από την ανακήρυξη του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας της αυτοκρατορίας από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Οι σχέσεις των Αρμενίων με το Βυζάντιο ήσαν στενές. Αρκεί να σημειωθεί ότι πολλοί αυτοκράτορες ήσαν αρμενικής καταγωγής.

Στα νεότερα χρόνια, οι Αρμένιοι διεκδίκησαν ποικιλοτρόπως την ανεξαρτησία τους. Και, όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, 5.000 Αρμένιοι μαχητές κατετάγησαν εθελοντές στον ρωσικό στρατό για να πολεμήσουν κατά της Τουρκίας, προσβλέποντας σε μια εθνική απελευθέρωση με τη βοήθεια της Ρωσίας, όπως είχε γίνει λίγα χρόνια πριν με τη Βουλγαρία. Η προσέλευση των μαχητών αυτών στον ρωσικό στρατό έδωσε το πρόσχημα στους Νεότουρκους να εφαρμόσουν το σχέδιο αφανισμού των Αρμενίων, σχέδιο που είχε επεξεργαστεί ο αναδιοργανωτής του τουρκικού στρατού, ο Γερμανός στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς.

Η Γενοκτονία έχει χρονική αφετηρία την 24η Απριλίου 1915, όταν 600 επιφανείς Αρμένιοι της Πόλης οδηγήθηκαν σε μακρινές και άγνωστες περιοχές, όπου κατακρεουργήθηκαν. Ακολούθησε ο αφοπλισμός 180.000 Αρμένιων αξιωματικών και στρατιωτών που υπηρέτησαν στον τουρκικό στρατό. Εχουμε στο παρελθόν δημοσιεύσει το τηλεγράφημα του υπουργού Εσωτερικών της Τουρκίας Μεχμέτ Ταλαάτ προς τη νομαρχία Χαλεπίου, με το οποίο εντέλλονται τα κάτωθι: «Σύμφωνα με προγενέστερη κοινοποίηση, η κυβέρνηση έχει αποφασίσει την ολοκληρωτική εξόντωση των Αρμενίων που ζουν στην Τουρκία. Οποιος αντιταχθεί στη διαταγή αυτή δεν μπορεί να αποτελεί πια μέλος της διοίκησης. Χωρίς καμιά διάκριση για τις γυναίκες, τα παιδιά, τους αναπήρους, οσοδήποτε τραγικά κι αν είναι τα μέσα της εξόντωσης και αφού καταπνιγεί η φωνή της συνείδησής σας, πρέπει να τεθεί τέρμα στην ύπαρξή τους».

Αργότερα, βέβαια, ο Ταλαάτ, εξόριστος από τους αντιπάλους του στο Βερολίνο, όπου είχε ιδρύσει το κέντρο των Τούρκων πολιτικών εξορίστων, εκτελέστηκε στις 15 Μαρτίου 1921 από έναν Αρμένιο ονόματι Ταϊλιριάν, ο οποίος συνελήφθη και δικάστηκε. Οπως είπε στην απολογία του, διέπραξε το φονικό για να εκδικηθεί στο πρόσωπο του Ταλαάτ τις σφαγές των ομοφύλων του. Χάρη στη συνηγορία πολλών επιφανών Γερμανών και Αρμενίων, ο Ταϊλιριάν αθωώθηκε. Ωστόσο, ο δολοφονηθείς Ταλαάτ έδωσε το πρότυπο στον Χίτλερ, δυόμισι δεκαετίες αργότερα, να γράψει στην περίφημη διαταγή του για την καταστροφή της Πολωνίας: «Εχω διατάξει τις ομάδες κρούσεώς μου να εξοντώσουν χωρίς έλεος παιδιά, γυναίκες και άνδρες που ανήκουν στον πολωνικό λαό και μιλούν την πολωνική γλώσσα. Μόνο κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να κερδίσουμε τον σπουδαίο για εμάς ζωτικό χώρο. Ποιος θυμάται σήμερα πια την εξόντωση των Αρμενίων;»

Ας επανέλθουμε, όμως, στην εξόντωση αυτή. Στρατός, χωροφυλακή, τσέτες (άτακτοι στρατιώτες) επέπεσαν πάνω στους δυστυχείς Αρμενίους. Κατά μάζες οδηγούνταν σε μια νέα «βαβυλώνια αιχμαλωσία» στη συριακή έρημο Ντεΐρ ελ-Ζορ. Οι περισσότεροι πέθαιναν στον δρόμο από την εξάντληση. Σε άλλα μέτωπα συνεχίζονταν αδιάλειπτα οι σφαγές. Υπολογίζεται ότι, από τους 2.100.000 Αρμενίους των έξι τουρκοκρατούμενων αρμενικών επαρχιών, εξοντώθηκαν 1.500.000, σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού.

Σώθηκαν μόνο οι 200.000 της Πόλης και οι 400.000 που κατέφυγαν στη ρωσική Αρμενία και στον Λίβανο. Μετά την ήττα της Τουρκίας στον πόλεμο, η Αρμενία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία (28 Μαρτίου 1920). Με τη δημοκρατία αυτή, ο μεγάλος κληρικός Χρύσανθος Φιλιππίδης, μητροπολίτης Τραπεζούντος, ως ηγέτης των Ποντίων, υπέγραψε σύμφωνο για τον σχηματισμό της Ποντοαρμενικής Δημοκρατίας. Οι Σύμμαχοι δεν στήριξαν την Αρμενική Δημοκρατία. Ο Κεμάλ επιτέθηκε εναντίον της με τέσσερις μεραρχίες, κατέλαβε το Ερζερούμ και απείλησε περιοχές που βρίσκονταν στην αρμενική ζώνη της Ρωσίας, η οποία τώρα υπό τον Λένιν έχει μπολσεβικοποιηθεί.

Μπροστά στον κίνδυνο αυτόν, οι περιοχές αυτές στις 2 Δεκεμβρίου 1920 ανακηρύχθηκαν -με πρωτοβουλία του Αρμένιου κομμουνιστή Αναστάς Μικογιάν (θα τον θυμούνται οι παλιοί)- σε σοσιαλιστική δημοκρατία. Την επομένη έγινε διακανονισμός στο Αλεξανδροπόλ (μετά το 1924 λεγόταν Λενινακάν), βάσει του οποίου η Αρμενία μοιραζόταν ανάμεσα στους Τούρκους (έπαιρναν το Καρς και το Αρνταχάν) και τους Σοβιετικούς, που έπαιρναν το Βατούμ. Υπό την κομμουνιστική εξουσία, η μικροσκοπική Αρμενία είχε την τύχη των άλλων σοβιετικών δημοκρατιών. Η κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος τής χάρισε την ανεξαρτησία, μια ανεξαρτησία εν αναπηρία, αφού τα περισσότερα αρμενικά εδάφη κατέχει η Τουρκία. Με την ανεξάρτητη Αρμενία η Ελλάς διατηρεί άριστη σχέση, αφού άλλωστε το αρμενικό στοιχείο της Ελλάδας είναι ένα εκλεκτό κομμάτι του ελληνικού λαού.

Οι Αρμένιοι της διασποράς συνεχίζουν την πολιτιστική παράδοσή τους. Δεν ξέχασαν, όμως, και την πολεμική δράση. Πολλές οι πράξεις τρομοκρατίας. Θυμίζω μια επίθεση που έγινε στο Παγκράτι, το 1979. Πιο εντυπωσιακό ήταν το χτύπημα Αρμένιων «κομάντος» στο αεροδρόμιο της Aγκυρας, το θέρος του 1982. Ησαν πολλοί οι νεκροί και οι τραυματίες.

Ο Αρμένιοι με κάθε τρόπο δεν αφήνουν να περάσει η φράση του Χίτλερ: «Ποιος θυμάται σήμερα πια την εξόντωση των Αρμενίων;» Με κάθε τρόπο τη θυμίζουν στον κόσμο. Πρόσφατα, μας συγκλόνισε η ταινία «Αραράτ», στην οποία πρωταγωνιστούσε ο διάσημος τραγουδιστής και ηθοποιός Σαρλ Αζναβούρ (της μεγάλης οικογένειας των Αζναβουριάν).

Κι όποιος θέλει να βρει τις αιτίες που οδήγησαν τον γαλλικό λαό στο «Οχι» της 29ης Μαΐου στην ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. ας προσθέσει σ’ αυτές και την ισχυρή αρμενική παρουσία στην κοινωνία της Γαλλίας. Οι Αρμένιοι είναι παντού, και παντού οι Τούρκοι θα τους βρίσκουν μπροστά τους.

Δημοκρατία


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση