Το Σύμφωνο, το Σύνταγμα και η διπλή ονομασία

Tου Άγγελου Συρίγου

Οι διαπραγματεύσεις Αθήνας-Σκοπίων εισέρχονται στην τελική ευθεία, με πολλές ασάφειες να αιωρούνται. Σε μία προσπάθεια να καθαρίσει το τοπίο δίνουμε απαντήσεις σε τέσσερα τρέχοντα ερωτήματα:

1. Υπάρχουν αλυτρωτικές διατάξεις στο Σύνταγμα της ΠΓΔΜ;

Αναφέρεται συχνά στον ελληνικό δημόσιο λόγο ότι μία από τις προϋποθέσεις λύσεως του Μακεδονικού είναι η τροποποίηση του Συντάγματος της ΠΓΔΜ, προκειμένου να απαλειφθούν αλυτρωτικές διατάξεις που υπάρχουν σε αυτό. Στην πραγματικότητα, όμως, όλες οι αναφορές στο Σύνταγμα που εμπεριείχαν απειλές για τα γειτονικά κράτη, έχουν ερμηνευθεί ήδη από το 1995 με την Ενδιάμεση Συμφωνία της Νέας Υόρκης κατά τρόπο που καθησύχασαν τις ελληνικές ανησυχίες. Πρόκειται για το Προοίμιο του Συντάγματος και τα άρθρα 3 και 49 που η διατύπωσή τους επιδεχόταν διαφορετικών ερμηνειών.

Η Ενδιάμεση Συμφωνία στο συγκεκριμένο θέμα έχει ενσωματωθεί στην έννομη τάξη της ΠΓΔΜ με τις Τροποποιήσεις Ι και ΙΙ του Συντάγματος. Επί παραδείγματι, στο αρχικό άρθρο 49 αναφέρεται το ενδιαφέρον της ΠΓΔΜ για «το καθεστώς και τα δικαιώματα των ατόμων που ανήκουν στον μακεδονικό λαό σε γειτονικές χώρες». Στη τροποποίηση ΙΙ του Συντάγματος αναφέρεται ρητώς ότι «κατά την άσκηση αυτού του ενδιαφέροντος η Δημοκρατία δεν θα παρέμβει στα κυριαρχικά δικαιώματα άλλων κρατών και στις εσωτερικές τους υποθέσεις».

Μοναδικό σημείο που έχει μείνει και θα μπορούσε να θεωρηθεί προβληματικό είναι η αναφορά στο Προοίμιο του Συντάγματος σε αποφάσεις της «Αντιφασιστικής Συνελεύσεως για την Εθνική Απελευθέρωση της Μακεδονίας» του 1944. Στις συγκεκριμένες αποφάσεις είχε αναφερθεί ως στόχος η προσάρτηση των μακεδονικών τμημάτων της Ελλάδας και της Βουλγαρίας με σκοπό τη σύσταση του κράτους της «μεγάλης Μακεδονίας» στο πλαίσιο της Γιουγκοσλαβίας.

Αν και το Προοίμιο έχει ερμηνευθεί από την Ενδιάμεση Συμφωνία ότι δεν συνιστά τη βάση αξιώσεων είς βάρος άλλων κρατών, θα μπορούσε να απαλειφθεί εντελώς. Κατά συνέπεια η ανάγκη για αλλαγή του Συντάγματος αφορά μόνον στη χρήση όρων που σχετίζονται με το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και τις αναφορές στον «μακεδονικό λαό» και στη «μακεδονική γλώσσα».

2. Μπορεί μία διεθνής συμφωνία να ξεπεράσει το πρόβλημα της αλλαγής του Συντάγματος της ΠΓΔΜ;

Σε περίπτωση που οι δύο πλευρές συμφωνήσουν, θα υπογραφεί μία διεθνής συμφωνία. Όπως παρατήρησε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος η διεθνής συμφωνία υπερτερεί κάθε εσωτερικής νομοθεσίας. Στο άρθρο 27 της συμβάσεως της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών (1969) ορίζεται ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να επικαλεσθεί το εσωτερικό του δίκαιο για να μην εφαρμόσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από μία διεθνή συνθήκη. Αυτό περιλαμβάνει και το Σύνταγμα. Επίσης στο άρθρο 118 του Συντάγματος των Σκοπίων ορίζεται ότι «οι διεθνείς συμφωνίες που κυρώνονται σύμφωνα με το Σύνταγμα αποτελούν μέρος της εσωτερικής έννομης τάξεως και δεν μπορούν να αλλάξουν με νόμο».

Για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο όμως, θα πρέπει, αφού υπογραφεί η διεθνής συμφωνία, ακολούθως να τεθεί εν ισχύι. Τέτοιες μείζονος σημασίας συμφωνίες κατά κανόνα τίθενται εν ισχύι μέσω κυρώσεως από τα εθνικά Κοινοβούλια. Η περίπτωση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της Νέας Υόρκης (1995) που δεν κυρώθηκε από το ελληνικό Κοινοβούλιο είναι διαφορετική.

Ετέθη εν ισχύι 30 ημέρες μετά την υπογραφή της, χωρίς άλλη διαδικασία. Λόγω του μεταβατικού χαρακτήρα της αντιμετωπίστηκε ως συμφωνία απλοποιημένης μορφής που δεν απαιτεί κοινοβουλευτική κύρωση. Αντιθέτως, η οριστική συμφωνία επιλύσεως του ονόματος της ΠΓΔΜ είναι βέβαιον ότι θα αχθεί ενώπιον των δύο Κοινοβουλίων.

Για την κύρωση μίας διεθνούς συμφωνίας από τη Βουλή της ΠΓΔΜ δεν απαιτούνται ειδικές πλειοψηφίες. Επομένως, μπορεί να ψηφισθεί από την παρούσα πλειοψηφία που έχει η κυβέρνηση Ζάεφ. Αντιθέτως, για την αλλαγή του Συντάγματος απαιτούνται δύο πλειοψηφίες. Πρέπει να υπερψηφισθεί από τα 2/3 της Βουλής, δηλαδή 80 στους 120 βουλευτές. Επίσης πρέπει να έχει την πλειοψηφία από κάθε εθνοτική ομάδα δηλ. τους Σλαβομακεδόνες και τους Αλβανούς της πΓΔΜ. Η κυβέρνηση Ζάεφ ελέγχει σήμερα 62 βουλευτές και σίγουρα δεν έχει την πλειοψηφία μεταξύ της εθνοτικής ομάδας των Σλαβομακεδόνων.

Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ισχυρή πιθανότητα να κυρωθεί μόνον η συμφωνία χωρίς να αλλάξει το Σύνταγμα. Σε αυτή την περίπτωση θα δούμε την εφαρμογή δύο παράλληλων καθεστώτων: Η διεθνής συνθήκη θα προσδιορίζει τις διεθνείς σχέσεις Ελλάδος-Σκοπίων στους τομείς που ρυθμίζει (και εάν το προβλέψουμε με ορθό τρόπο θα ορίζει και συνολικά τις σχέσεις των Σκοπίων στο διεθνές πεδίο). Παράλληλα, το Σύνταγμα στο εσωτερικό της χώρας θα εξακολουθεί να διατηρεί όλους τους όρους περί «Μακεδονίας», «Μακεδόνων» και «μακεδονικής γλώσσας». Πιθανόν να είναι αυτό που επιθυμεί η κυβέρνηση Ζάεφ.

Τέλος, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι όταν θα αρχίσει η διαδικασία κυρώσεως από τους Σκοπιανούς, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να υπάρξει προσφυγή κατά της συμφωνίας στο Συνταγματικό Δικαστήριο της πΓΔΜ. Το επιχείρημα θα είναι ότι, αφ’ ης στιγμής η συμφωνία υιοθετεί άλλο όνομα, παραβιάζει το Σύνταγμα.

Ως ενδεχόμενο δεν είναι αμελητέο, δεδομένης της αντιδράσεως ενός σημαντικού μέρους των Σλαβομακεδόνων που αντιτίθενται σε οποιαδήποτε αλλαγή του ονόματος «Μακεδονία». Κάτι περίπου ανάλογο έγινε με την Αλβανία και με την υπογεγραμμένη συμφωνία του 2009 για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην περιοχή της Κέρκυρας.

3. Είναι ορθός ο όρος «αλυτρωτισμός»;

Ο όρος «αλυτρωτικές» που χρησιμοποιούμε συστηματικά για να περιγράψουμε τις εξαγγελίες ή συμπεριφορές των Σκοπίων εις βάρος της Ελλάδος είναι λανθασμένος. Αλυτρωτισμός θα υπήρχε μόνον εάν κατοικούσαν στην Ελλάδα ομοεθνείς των Σλαβομακεδόνων της ΠΓΔΜ που επιθυμούν να «λυτρωθούν» από τον ελληνικό ζυγό. Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο δεν υφίσταται.

Ο σωστός όρος είναι επεκτατικές συμπεριφορές. Όπως αναφέρθηκε στο πρώτο σημείο, αυτές δεν εντοπίζονται στο Σύνταγμα αλλά κυρίως σε αναφορές σε σχολικά βιβλία που δηλητηριάζουν τους μαθητές της ΠΓΔΜ και συμπεριφορές της διοικήσεως που αναζητεί ομοεθνείς σε γειτονικά κράτη.

4. Είναι καλύτερο να δεχθούμε προσωρινή συμφωνία;

Η απάντηση έρχεται από την εφαρμογή της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της Νέας Υόρκης (1995). Μετά από 22 χρόνια άγονων διαπραγματεύσεων και περίπου 140 αναγνωρίσεις της ΠΓΔΜ από άλλα κράτη με το όνομα «Μακεδονία» είναι πλέον σαφές ότι η αποτίμηση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας είναι αρνητική για την Ελλάδα.

Στα θετικά της ήταν ότι αποκατέστησε τις σχέσεις των δύο χωρών, ερμήνευσε τις προβληματικές διατάξεις του Συντάγματος της ΠΓΔΜ κατά τρόπο ευνοϊκό για την Ελλάδα και κατήργησε τη σημαία με τον ήλιο της Βεργίνας. Στα αρνητικά είναι ότι δημιούργησε ένα πλαίσιο που δεν ασκούσε οποιαδήποτε πίεση εις βάρος των Σκοπίων για να βρεθεί λύση στο θέμα του ονόματος. Αντιθέτως, ο χρόνος έτρεχε υπέρ της ΠΓΔΜ που αύξανε τον αριθμό των κρατών, τα οποία την αναγνώριζαν.

Όταν για μία και μόνη φορά η Ελλάδα αποφάσισε να ασκήσει πίεση, εμποδίζοντας την είσοδο της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, καταλήξαμε στο Διεθνές Δικαστήριο όπου η Ελλάδα καταδικάσθηκε για παραβίαση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας. Στη φάση που βρισκόμαστε, οποιαδήποτε προσωρινή συμφωνία απλώς θα δυσχεράνει περαιτέρω την ελληνική πλευρά.

SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση