Νταβούτογλου "Ανάβασις"

Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος

Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων – Στρατηγικών Σπουδών

Πηγή Ποιότητα

Πριν μερικά χρόνια πολλοί διεθνολόγοι, πολιτικοί αναλυτές και διακεκριμένες προσωπικότητες πρότειναν να μεταφραστεί στα ελληνικά  το βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου Το στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας (σελίδα  facebook). Μεταφράστηκε τελικά από τον εκ Κωνσταντινουπόλεως πανεπιστημιακό Νικόλαο Ραπτόπουλο και έτυχε επίπονης επιμέλειας από τον αείμνηστο καθηγητή Νεοκλή Σαρρή.

Ακολούθησε η κυκλοφορία του εξίσου σημαντικού βιβλίου του Αχμέτ Νταβούτογλου Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες (https://www.facebook.com/Davutoglu.enallaktikes). Η ανάγνωση και κατανόηση της βαθύτατης ισλαμικής προσκόλλησης του Τούρκου Πρωθυπουργού στην ισλαμική πίστη εκτυλίσσεται εντυπωσιακά στο Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες, συνάμα προχωρείσε μια οξεία κριτική στην Δυτική πολιτική σκέψη. Η ανάγνωση αυτού του βιβλίου, εκτιμώ, είναι προϋπόθεση σωστής κατανόησης του, γραμμένου μεταγενέστερα, Στρατηγικού βάθους. Η υποδοχή αμφοτέρων των βιβλίων είναι εντυπωσιακή και γράφτηκαν χιλιάδες άρθρα και σχόλια που κανείς εύκολα βρίσκει στο διαδίκτυο.

Ακολούθησε συλλογικός τόμος με τίτλο Το στρατηγικό βάθος και η Τουρκία (https://www.facebook.com/strathgiko.vathos.syllogiko) στον οποίο πολλοί Έλληνες διεθνολόγοι και αναλυτές εξέτασαν την στρατηγική των τούρκων ισλαμιστών. Ενθαρρύναμε αυτή την πρωτοβουλία γιατί στην στρατηγική ανάλυση αποτελεί θέσφατο και κοινό τόπο ότι η ακριβής γνώση αντιπάλων και συμμάχων είναι αναγκαία προϋπόθεση ανάπτυξης μιας ορθολογιστικής διπλωματίας και μιας ορθολογιστικής υψηλής εθνικής στρατηγικής.

Κρίθηκε αναγκαίο, εξάλλου, να εξορθολογιστεί ο ελληνικός επιστημονικός και δημόσιος διάλογος με τη δημοσίευση των αυθεντικών θέσεων και του κοσμοθεωρητικού υπόβαθρου της τουρκικής εθνικής στρατηγικής των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων!

Από σύμβουλος των ισλαμιστών ηγετών επί μια δεκαετία ο Νταβούτογλου το 2009 ο καθηγητής Αχμέτ Νταβούτογλου τοποθετήθηκε επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας. Πρόσφατα ορίστηκε από τον θριαμβευτή των προεδρικών εκλογών Ερντογάν ως ο πρωθυπουργός της Τουρκίας. Όπως είναι φυσικό, τα κείμενά του αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για τα γειτονικά κράτη, ιδιαίτερα όταν ο ίδιος δήλωσε ότι το Στρατηγικό βάθος είναι το εγχειρίδιο της πολιτικής του ως μέλος πλέον της κυβερνούσης πολιτικής ηγεσίας.

Όντως, όταν μελέτησα το βιβλίο είχα με έκπληξη διαπιστώσει ότι στο Στρατηγικό βάθος δεν προσφέρει μόνο την κοσμοαντίληψη του νέο-Οθωμανισμού αλλά ότι αποτελεί, επίσης, είδος εγχειριδίου των σημερινών τουρκικών τακτικών και διπλωματικών αποφάσεων της Άγκυρας. Το Στρατηγικό βάθος, πάντως,ενώ ο προσανατολισμός του είναι επιστημονικός, τελικά είναι πρωτίστως ένα κείμενο εφαρμοσμένης στρατηγικής.

Πέραν πάσης αμφιβολίας, η πολιτικοστοχαστική σύλληψη του Νταβούτογλου είναι ριψοκίνδυνη και μεγαλομανής. Η εφαρμογή της εξάλλου ως προς τα γειτονικά κράτη ολοφάνερα αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες.

Μέσα σ’ ένα απέραντο γεωπολιτικό χώρο ετερογενών και ανομοιογενών κοινωνικών οντοτήτων που εκτείνεται από την Άπω Ανατολή μέχρι την Ευρώπη, οι τούρκοι αναζητούν τα νήματα κοσμοσυστημικών συγκλίσεων μεταξύ των ισλαμικών κοινωνιών των οποίων το κομβικό σημείο και ο ηγετικός δρών μπορεί να είναι, υποστηρίζει ο Νταβούτογλου, το τουρκικό εθνοκράτος.

Κανείς πρέπει να λάβει υπόψη ότι οι ισλαμικές κοινωνίες δεν έχουν άγνωστες καταβολές. Ανατολικά του Αιγαίου βρίσκονται έθνη μακραίωνης διαδρομής που αποτέλεσαν την Βυζαντινή Οικουμένη και που στην συνέχεια τέθηκαν υπό την ηγεμονία των Οθωμανών, και πολλά εξ αυτών εξισλαμίστηκαν. Πολιτικά, ανθρωπολογικά, θρησκευτικά και οικονομικά ο απέραντος αυτός χώρος δεν είναι επίπεδος και ευθύγραμμος. Αντίθετα, ίσως είναι ο πλέον πολύπλοκος και δυναμικός χώρος του πλανήτη.

Αυτό δεν φαίνεται να διαφεύγει του Νταβούτογλου, ο οποίος, δείχνει να είναι ένας άρτιος γνώστης των μακροϊστορικών τάσεων και συμπεριφορών, τις οποίες βέβαια εκλογικεύει αναλυτικά για να υποστηρίξει την ιδέα συγκλίσεων ενός ισλαμικού κόσμου του οποίου, όπως υποστηρίζει, η Τουρκία θα πρέπει να είναι η ηγέτιδα δύναμη.

Παρά το γεγονός ότι δεν του διαφεύγουν οι ειδοποιοί διαφορές και οι ιδιαιτερότητες των εθνών που βρίσκονταν υπό Οθωμανική κατοχή, σε αμφότερα τα βιβλία του ένα έμπειρο διπλωματικό μάτι βλέπει ότι οι θέσεις που εφαρμόζει δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμες ή και καθόλου εφαρμόσιμες. Η πολιτική του ως υπουργός και τώρα ως πρωθυπουργός το επιβεβαιώνει. Η Τουρκία βυθίζεται ολοένα και περισσότερο σε διενέξεις, τα μέτωπα πληθαίνουν και το κουρδικό εξελίσσεται με τρόπο που λογικά φοβίζει τους κατόχους της εξουσίας στην Άγκυρα.

Ο Νταβούτογλου χρησιμοποιεί όλη του την τέχνη για να επισκιάσει τα στοχαστικά άλματα που εκλογικεύουν τις ιστορικές πολιτικές και θρησκευτικές διαφορές. Αντιπαραθέτειτον κόσμο του Ισλάμ με τους αποικιοκράτες –κάτι που κατά τα άλλα είναι σωστό–, την στιγμή που έξυπνα υποβαθμίζει ή αποσιωπά τον εξίσου δεσποτικό χαρακτήρα των Οθωμανών. Αυτό κάνοντας προσπαθεί να αναδείξει το τουρκικό εθνοκράτος ως την αιχμή του δόρατος ενός περίπου αγαθοεργού νέο-Οθωμανικού κοσμοσυστήματος.

Πάντως, τίποτα δεν πετάει από την διαδρομή του κόσμου από τα αρχαία χρόνια μέχρι και την μεταψυχροπολεμική εποχή. Αντίθετα, οικειοποιείται τους πάντες και τα πάντα. Αυτό όπως γνωρίζουμε είναι μια μόνιμη πλέον τακτική των τούρκων ισλαμιστών οι οποίοι οικειοποιούνται ιστορικά γεγονότα από την ανακάλυψη της Αμερικής μέχρι του γεγονότος ότι η σφαίρα είναι στρογγυλή. Και ενώ κανείς κανονικά γελά, δεν πρέπει να υποτιμά το επικοινωνιακά σκέλος όταν γνωρίζουμε ότι οι περισσότεροι από τις εκατοντάδες εκατομμυρίων μουσουλμάνων που τα ακούνε ούτε καν θα σκεφτούν ότι τέτοια πράγματα μπορούν να λέγονται μόνο ως ιστορικό ανέκδοτο.

 Ο Αχμέτ Νταβούτογλου, άλλοτε μιλώντας αληθινά, άλλοτε εκλογικεύοντας με ριψοκίνδυνα πολιτικοστοχαστικά άλματα, και άλλοτε προσδιορίζοντας το στίγμα των επερχόμενων μεγάλων μετασχηματισμών μέσα στον απέραντο μετά-αποικιακό κόσμο που εκτείνεται από την Μεσόγειο και τα Βαλκάνια μέχρι την Κίνα, επιχειρεί να ενώσει όσα νήματα μπορεί για να καταστήσει το τουρκικό εθνοκράτος τον άξονα των εξελίξεων στο ιστορικό βάθος του 21ουαιώνα.

Πόσο και πως αυτά αφορούν τους νεοέλληνες; Δεν μπορώ να εξαντλήσω σε μερικές γραμμές τα πυκνογραμμένα και αναμφίβολα περιεκτικά έργα του Νταβούτογλου. Συντομογραφικά παρατηρώ ότι επειδή οι νεοέλληνες δεν είναι ισλαμιστές υπό το πρίσμα της Νταβουτόγλειας κοσμοθεωρίας η θέση τους είναι προδιαγεγραμμένη. Όπως το θέτει, «η Τουρκία πλέον είναι υποχρεωμένη να ανα­βαθμιστεί, ώστε, ανερχόμενη σε υψηλότερη κλίμακα, να θεωρήσει τις σχέσεις της με αυτές τις χώρες [στην περίμετρο της Τουρκίας] ως υποδεέστερα στοιχεία με την άσκηση έναντι αυτών πολιτικών αφ’ υψηλού».

Εξάλλου, στον αντίποδα των κυρίαρχων νομικίστικων ελληνικών αντιλήψεων, η Νταβουτόγλεια διεθνολογία κατανοεί την διαλεκτική σχέση ισχύος και υπερίσχυσης του ισχυρότερου στις νομικές συζητήσεις. Έχει, τονίζω, ακριβέστατη αντίληψη των πολιτικών όψεων του διεθνούς δικαίου και της διαφοράς μεταξύ πολιτικής κυριαρχίας και ρευστών ιστορικών υποθέσεων που σχετίζονται με το ιστορικά ρευστό ανθρωπολογικό περιβάλλον της περιφέρειάς μας.

Υπό το πρίσμα μιας καθαρά γεωπολιτικής αντίληψης των πραγμάτων αναζητά ερείσματά στα Βαλκάνια, το Αιγαίο και την Κύπρο, όπου υπάρχουν «ισλαμικά κατάλοιπα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», με το να εντάσσει τα «Οθωμανικά κατάλοιπα» σε μια περιφερειακή και κοσμοσυστημική στρατηγική δομή που θα αποτελεί το όχημα της Τουρκίας να ανέβει ταχύρρυθμα τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας ισχύος.

Καλά κάνουν όσοι ενδιαφέρονται να σκέφτονται σοβαρά για τα ελληνοτουρκικά, να μελετήσουν κάθε γραμμή του Στρατηγικού βάθους. Θα καταλάβουν ότι αν εκπληρωθούν οι κοσμοθεωρίες και τα στρατηγικά σχέδια της Τουρκίας ενώ εμείς πνευματικά, οικονομικά, πολιτικά και στρατηγικά θα συνεχίσουμε να κατηφορίζουμε προς το τέλμα, το νεοελληνικό κράτος και η ήδη παραπαίουσα Κυπριακή Δημοκρατία, εκπνέουν διαπαντός.

Τόσο τα κείμενα αυτά των τούρκων ηγετών όσο και οι εμπράγματες στάσεις τους τα τελευταία χρόνια –με τελευταία εκδοχή την εξαναγκαστική διπλωματία με βάναυση παραβίαση της Κυπριακής ΑΟΖ συνοδεία του τουρκικού στόλου– καλούν για αφύπνιση, πνευματική ανόρθωση και στρατηγική ανασύνταξη.

Τους τελευταίους μήνες του 2014 εν μέσω καταιγιστικών εξελίξεων στην περιφέρειά μας ο τούρκος πρωθυπουργός εφαρμόζει εξαναγκαστική διπλωματία σε όλο το φάσμα των σχέσεων με την Ελλάδα ενώ οι δηλώσεις του είναι συχνά κάτι περισσότερο από προπετείς και προσβλητικές. Η ανακοίνωση της έλευσής του στην Αθήνα τον Δεκέμβριο εν μέσω αυτών των διπλωματικών εξαναγκασμών είναι τουλάχιστον περίεργη και υπό τις περιστάσεις εξαιρετικά επικίνδυνη.

Τουρκική εθνική στρατηγική και Ελλάδα-Κύπρος (τα τρία βιβλία μας για την Τουρκία)

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση