Γάζα: Ο κύκλος της βίας επαναλαμβάνεται

Γράφει ο Βασίλης Γιαννακόπουλος 

Ως γνωστόν, η ισραηλινο-παλαιστινιακή συγκρουσιακή κατάσταση συντηρείται κυρίως εξαιτίας της εκατέρωθεν διαφωνίας για την επίλυση τεσσάρων προβλημάτων:

- Την ίδρυση και τα όρια του παλαιστινιακού κράτους.

- Το μελλοντικό καθεστώς της Ιερουσαλήμ.

- Τη συνεχή επέκταση των εβραϊκών εποικισμών.

- Το δικαίωμα της επιστροφής των περίπου πέντε εκατομμυρίων Παλαιστινίων προσφύγων.

Οι αφορμές

Πέρα από τα παραπάνω μακροχρόνια προβλήματα, η εκάστοτε έναρξη της βίας μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων συνήθως οφείλεται σε διάφορες άλλες αφορμές. Για παράδειγμα, το 2008 εξαιτίας της απότομης αύξησης του αριθμού και της συχνότητας των εκτοξεύσεων ρουκετών από τη Λωρίδα της Γάζας προς τα ισραηλινά εδάφη, ξεκίνησε η επιχείρηση “Cast Lead” (27 Δεκεμβρίου 2008 - 18 Ιανουαρίου 2009), που στοίχισε τη ζωή σε 1.391 Παλαιστίνιους και 13 Ισραηλινούς. Η επιχείρηση περιελάμβανε 2.360 αεροπορικές επιθέσεις, ναυτικό αποκλεισμό και βομβαρδισμό, καθώς και χερσαία εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας. Από την πλευρά τους, οι ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις εκτόξευσαν συνολικά περισσότερες από 750 ρουκέτες και όλμους κατά του Ισραήλ. Στη Λωρίδα της Γάζας καταστράφηκαν περισσότερες από 3.500 οικίες και το συνολικό κόστος των υλικών καταστροφών για τους Παλαιστίνιους ανήλθε στα 1,9 δισ. δολάρια.

Στα τέλη του 2012, ο κύκλος βίας ξεκίνησε μετά τη μαζική εκτόξευση ρουκετών από τη Λωρίδα της Γάζας και του θανάτου του Αχμέντ αλ-Τζαμπάρι, ηγέτη της στρατιωτικής πτέρυγας της παλαιστινιακής οργάνωσης Χαμάς, γνωστής ως Izz ad-Din al-Qassam Brigades ή Al-Qassam Brigades. Από τις 14 έως τις 22 Νοεμβρίου 2012, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις διεξήγαγαν την επιχείρηση “Pillar of Defense”, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 167 Παλαιστίνιοι και έξι Ισραηλινοί. Η επιχείρηση περιελάμβανε περισσότερες από 1.500 αεροπορικές επιθέσεις και την ανάπτυξη χερσαίων δυνάμεων πέριξ της Λωρίδας της Γάζας. Οι ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις εκτόξευσαν συνολικά περισσότερες από 1.667 ρουκέτες, όλμους και βλήματα εδάφους-εδάφους μικρού βεληνεκούς.

Η πρόσφατη κλιμάκωση της έντασης πυροδοτήθηκε μετά την απαγωγή και τη δολοφονία τριών Ισραηλινών εφήβων στη Δυτική Όχθη, καθώς και το θάνατο ενός 16χρονου Παλαιστίνιου από Ισραηλινούς εξτρεμιστές στην Ιερουσαλήμ. Στις 8 Ιουλίου 2014, το Τελ Αβίβ και πάλι αποφάσισε τη διεξαγωγή μιας εκκαθαριστικής επιχείρησης στη Λωρίδα της Γάζας, με την ονομασία “Protective Edge”, η οποία μέχρι τις 16 Ιουλίου προκάλεσε το θάνατο 204 Παλαιστίνιων (σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το 77% των θυμάτων αφορά άμαχο πληθυσμό), τον τραυματισμό 1.390 και την καταστροφή 560 κατοικιών. Οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις διεξήγαγαν 1.300 αεροπορικές επιθέσεις, ενώ οι Παλαιστίνιοι εκτόξευσαν περισσότερες από 1.000 ρουκέτες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των ενόπλων δυνάμεων του Ισραήλ, το οπλοστάσιο των Παλαιστινίων διαθέτει περίπου 5.000 ρουκέτες. Αν πράγματι είναι σωστή αυτή η εκτίμηση, τότε οφείλεται αφενός στην αδυναμία των ισραηλινών υπηρεσιών πληροφοριών να συλλέξουν τις απαραίτητες πληροφορίες στην περιοχή της Γάζας, αφετέρου να ελέγξουν τη ροή ανθρώπων και αγαθών στα σύνορα με την Αίγυπτο.

Προς το παρόν, το Ισραήλ αντιμετωπίζει την απειλή των ρουκετών με τις οκτώ πυροβολαρχίες του αυτοκινούμενου αντιβαλλιστικού συστήματος “Iron Dome”, το οποίο σύμφωνα με ισραηλινές πηγές αναχαιτίζει περίπου το 90% των ρουκετών που εκτοξεύονται (έναντι 84%, στη διάρκεια της επιχείρησης “Pillar of Defense” το 2012).

Εκατέρωθεν αντικειμενικοί σκοποί

Σε επιχειρησιακό επίπεδο, αυτό που προβληματίζει έντονα τους Ισραηλινούς είναι οι εκτοξεύσεις εκατοντάδων ρουκετών από τη Λωρίδα της Γάζας. Μέχρι στιγμής, η εν λόγω ασύμμετρη απειλή δεν έχει προκαλέσει σοβαρές υλικές ή και ανθρώπινες απώλειες. Ως εκ τούτου, στην παρούσα φάση δεν χαρακτηρίζεται ως «σημαντική απειλή κατά του εβραϊκού κράτους». Ωστόσο, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια αφενός αυξάνεται βαθμιαία ο αριθμός των ρουκετών και των βλημάτων εδάφους-εδάφους που κατασκευάζουν ή και προμηθεύονται οι ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις, αφετέρου μεγεθύνεται σταδιακά και το βεληνεκές τους.

Ο κύριος αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης “Protective Edge” είναι η εξουδετέρωση της εν λόγω απειλής. Ενώ, η δυσανάλογη χρήση βίας των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, απέναντι στην ελαφρά εξοπλισμένη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς και των υπόλοιπων ένοπλων παλαιστινιακών οργανώσεων της Γάζας, ερμηνεύεται ως «πίεση για τον τερματισμό των εκτοξεύσεων» και ως «αποτροπή για την έναρξη μελλοντικών εκτοξεύσεων».

Πέραν αυτών, ο Νετανιάχου επιδιώκει να αποκομίσει και επιπρόσθετα οφέλη. Συγκεκριμένα, η διεξαγωγή των παρατεταμένων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στη Γάζα, αφενός ενισχύει τη συνοχή της κυβέρνησης συνασπισμού, αφετέρου δίνει ανεπίσημα το πράσινο φως για την επέκταση του παράνομου εποικισμού της Δυτικής Όχθης. Επίσης, αναμένει ένα πιθανό νέο ενδοπαλαιστινιακό σχίσμα μεταξύ Χαμάς και Φατάχ.

Είναι γεγονός ότι η Χαμάς βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση. Ειδικά μετά την έναρξη της Αραβικής Άνοιξης και το θρησκευτικό εμφύλιο της Συρίας, τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα δεν την ευνοούν. Η σουνιτική κυβέρνηση της Γάζας απώλεσε τους βασικούς ηθικούς και οικονομικούς σιίτες υποστηρικτές της, όπως τη Δαμασκό, τη Χεζμπολλάχ του Λιβάνου και προπαντός την Τεχεράνη. Και δεν έφτανε μόνο αυτό. Ακόμη και η γειτονική σουνιτική Αίγυπτος του Φατάχ ελ-Σίσι αντιμετωπίζει τη Χαμάς ως παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Επομένως, η αποδυνάμωσή της είναι «καλοδεχούμενη» από το Κάιρο. Παρόλα αυτά, ελπίζει ότι το Κάιρο θα κρατήσει ανοικτό κατά περιόδους το πέρασμα της Ράφα, γεγονός που θα διευκολύνει τη μαζική μετακίνηση των Παλαιστίνιων αμάχων προς το Σινά, αλλά και τη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι παράπλευρες ανθρώπινες απώλειες θα περιορισθούν ως ένα βαθμό.

Σε επιχειρησιακό επίπεδο, η Χαμάς αντιλαμβάνεται ότι το οπλοστάσιό της δεν διαθέτει την απαιτούμενη επιχειρησιακή δυνατότητα, προκειμένου να προκαλέσει ανθρώπινα θύματα στα εβραϊκά εδάφη. Μέχρι στιγμής, μόνο ένας Ισραηλινός έχασε τη ζωή του. Υπολογίζει όμως ότι όσο συνεχίζονται οι εκτοξεύσεις ρουκετών τόσο αυξάνεται η εμπειρία της στην ποιότητα κατασκευής, τη χρήση και την αποτελεσματικότητα του οπλοστασίου της. Με άλλα λόγια, επιδιώκει να αποκτήσει μελλοντικά ένα βαλλιστικό οπλοστάσιο ανάλογο με αυτό που διαθέτει η Χεζμπολλάχ εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία.

Η άρνηση της Χαμάς να αποδεχθεί την πρόσφατη πρόταση του Καΐρου για κατάπαυση του πυρός ερμηνεύεται ως τήρηση σκληρής στάσης, προκειμένου το Ισραήλ να αποδεχθεί τουλάχιστον κάποιους από τους όρους που έχει θέσει (τερματισμό των αεροπορικών επιθέσεων, άρση του αποκλεισμού της Γάζας, άνοιγμα του περάσματος της Ράφα και απελευθέρωση των Παλαιστίνιων κρατούμενων). Από μια άλλη σκοπιά, θα μπορούσε να ισχυρισθεί κάποιος ότι αυτή η άρνηση αποσκοπεί στο να παρασύρει τον ισραηλινό στρατό στη διεξαγωγή χερσαίων επιχειρήσεων εντός της Λωρίδας της Γάζας. Σ’ αυτή την περίπτωση, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υπάρξουν θύματα και από την ισραηλινή πλευρά. Επιπρόσθετα, όσο αυξάνεται ο αριθμός των Παλαιστινίων που χάνουν τη ζωή τους, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να αφυπνισθεί ο αραβικός κόσμος και η διεθνής κοινότητα, προκειμένου να ασχοληθούν σοβαρά με την επίλυση του παλαιστινιακού προβλήματος. Από αυτή την οπτική γωνία, «ο χρόνος είναι με το μέρος της Χαμάς»!

Επικρατέστερα σενάρια

Σενάριο πρώτο (αναμενόμενο): Οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις, έχοντας εξουδετερώσει ένα σημαντικό μέρος των υποδομών των ένοπλων παλαιστινιακών οργανώσεων, αναμένουν εκ νέου τη διαμεσολάβηση του Καΐρου και της Ουάσιγκτον, για τη σύναψη μιας ακόμη προσωρινής συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Προς το παρόν όμως, ούτε η Χαμάς προτίθεται να τερματίσει τις εκτοξεύσεις ρουκετών, αλλά ούτε και οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις τη στοχοποίηση της Χαμάς.

Σενάριο δεύτερο (απευκταίο): Σε περίπτωση που δεν ευοδωθεί σύντομα η από κοινού συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, τότε είναι πολύ πιθανόν το Τελ Αβίβ να οδηγηθεί στη λήψη απόφασης για τη διεξαγωγή μιας ευρείας χερσαίας εκκαθαριστικής επιχείρησης στη Λωρίδα της Γάζας. Η εισβολή και η παραμονή του ισραηλινού στρατού στην περιοχή της Γάζας, για μεγάλο ή μικρό χρονικό διάστημα, πέρα από την πλήρη εξουδετέρωση των στρατιωτικών υποδομών της Χαμάς, θα επιτρέπει στους Ισραηλινούς αφενός να ελέγχουν στενά τη δραστηριότητα της, αλλά και μελλοντικά να διαπραγματευθούν με ευνοϊκούς όρους την απόσυρσή τους. Ωστόσο, ένα τέτοιο σενάριο, πέρα από τις αναμενόμενες διεθνείς αντιδράσεις, θα κοστίσει ακριβά στους Ισραηλινούς, τόσο οικονομικά όσο και σε ανθρώπινες απώλειες. Στο Τελ Αβίβ ανησυχούν ότι η επιμονή της Χαμάς να εκτοξεύει ακατάπαυστα «ακίνδυνες» ρουκέτες, έχει ως στόχο να παρασύρει τον Νετανιάχου στη λήψη απόφασης για χερσαία εισβολή. Εφόσον οι ισραηλινοί δορυφόροι, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και οι υπηρεσίες πληροφοριών αδυνατούν να εντοπίσουν τα σημεία εκτόξευσης των ρουκετών και γενικότερα να συλλέξουν τις απαιτούμενες πληροφορίες για τη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς, δεν είναι απίθανο οι ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις να είναι προετοιμασμένες και να επιδιώκουν την εισβολή. Μήπως, μετά την εισβολή αποκαλυφθεί μια σημαντική υπόγεια στρατιωτική υποδομή, ανάλογη με αυτή που κατασκεύασε η Χεζμπολλάχ στο νότιο Λίβανο το 2006; Πόσο σημαντική είναι η απειλή να «παγιδευτούν» οι χερσαίες ισραηλινές δυνάμεις; Τι είδους όπλα μπορεί να διαθέτει η Χαμάς; Το 2006, η Χεζμπολλάχ είχε προμηθευθεί τα ρωσικά αντιαρματικά βλήματα Kornet και προκάλεσε σοβαρές απώλειες στα ισραηλινά άρματα Merkava. Ποιο θα είναι το συνολικό κόστος μιας χερσαίας εισβολής; Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν σοβαρά τον Νετανιάχου και δεν έχει λάβει μέχρι στιγμής την απόφαση.

Σενάριο τρίτο (ενδιάμεσο): Οι Ισραηλινοί γνωρίζουν ότι οι ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις στη Λωρίδα της Γάζας προμηθεύονται πυρομαχικά και όπλα μέσα από τούνελ στην περιοχή της Ράφα. Επομένως, δεν είναι απίθανο να αποφασίσουν την κατάληψη μιας στενής λωρίδας κατά μήκος των συνόρων της Λωρίδας της Γάζας με την Αίγυπτο (γνωστής ως “Philadelphi Corridor”, μήκους 14 χιλιομέτρων). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα επιδιώξουν να ελέγξουν πλήρως τη ροή αγαθών και ανθρώπων από την Αίγυπτο προς την περιοχή της Γάζας και αντίστροφα. Το σενάριο αυτό θα μπορούσε να αποφέρει περισσότερα οφέλη για τους Ισραηλινούς, αν προηγουμένως είχε πραγματοποιηθεί εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας και είχαν ολοκληρωθεί οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις.

Ανεξάρτητα από τα πιθανά σενάρια που αφορούν στην παρούσα ισραηλινο-παλαιστινιακή κρίση, αυξημένες πιθανότητες συγκεντρώνει και η διεξαγωγή εκκαθαριστικής επιχείρησης στη χερσόνησο του Σινά (νότια της Λωρίδας της Γάζας), από τον αιγυπτιακό στρατό κατά των θυλάκων που έχουν δημιουργήσει ένοπλοι σουνίτες τζιχαντιστές. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι για τη δράση τους οι αιγυπτιακές και ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις ανταλλάσσουν πληροφορίες και αναμένεται να συνεργασθούν περαιτέρω, στην περίπτωση που συναποφασισθεί η διεξαγωγή μιας ευρείας εκκαθαριστικής επιχείρησης.

Όλα αυτά βέβαια συνιστούν πιθανά σενάρια και η εξέλιξή τους θα εξαρτηθεί ως ένα βαθμό και από τη στάση της Χαμάς. Αν προκύψει σύντομα μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, τότε θα ολοκληρωθεί η επιχείρηση “Protective Edge”, θα καταγραφούν και πάλι οι υλικές και ανθρώπινες απώλειες, ενώ ένας νέος κύκλος βίας θα αναμένεται να ξεκινήσει στο άμεσο μέλλον.

Άρθρο του GeoStrategy στο ΠΟΝΤΙΚΙ

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση