Φυσικό αέριο: Όμηρος της Μόσχας η Ευρώπη

Γράφει η Νεφέλη Τζανετάκου

Πυρετώδεις είναι οι διεργασίες και οι διαβουλεύσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τον προσεχή χειμώνα οι χώρες της Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης δεν θα… παγώσουν ελλείψει ρωσικού φυσικού αερίου ή πως δεν θα χρειαστεί να το πληρώσουν πανάκριβα.

Μία απλή «υπενθύμιση» από την πλευρά της Μόσχας –την ώρα μάλιστα που η αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη Ρωσία βρίσκεται στο ζενίθ με αφορμή την κατασκευή του αγωγού South Stream-, ότι δίχως την Ουκρανία η Ευρώπη θα βρεθεί σε δυσχερή θέση, ήταν αρκετή για να ξυπνήσουν οι ζοφερές μνήμες του 2006 και του 2009, όταν, κατά την διάρκεια των χειμερινών μηνών, διεκόπη ή μειώθηκε σημαντικά η ροή του φυσικού αερίου προς την Πολωνία, την Τσεχία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, τη Βουλγαρία, την Τουρκία, την ΠΓΔΜ και την Ελλάδα.

Ο «εθισμός» της Ευρώπης, όπως καταγράφεται στον Διεθνή Τύπο, στο ρωσικό φυσικό αέριο την καθιστά «ανάπηρη». Το γεγονός, στο μεταξύ, ότι μέχρι σήμερα δεν έχει καταφέρει να συγκροτήσει βιώσιμη ενεργειακή πολιτική, αποδεικνύει το πόσο ευάλωτη είναι κάθε φορά έναντι των στρατηγικών κινήσεων της Μόσχας.

Ακριβώς αυτή την πτυχή επισήμανε την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα, στο πλαίσιο του συνεδρίου του Economist, ο Κονσταντίν Σιμόνοφ, γενικός διευθυντής του National Energy Security Fund της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Ότι, δηλαδή, η Ρωσία καλύπτει το 30% των ετήσιων αναγκών της Ε.Ε. ε φυσικό αέριο, με το 40% των ποσοτήτων αυτών να διέρχεται μέσω της Ουκρανίας, ότι το 2013 καταγράφηκε αύξηση – ρεκόρ της τάξης του 16% σε σύγκριση με το 2012 και ότι τελικώς εισήχθησαν στην Ε.Ε. περί τα 163 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.

«Δεν δεν βρεθεί εναλλακτική λύση στην υπόθεση της Ουκρανίας, οι χώρες που εξαρτώνται 100% από το ρωσικό φυσικό αέριο τον χειμώνα που έχουμε μπροστά μας απλώς δεν θα έχουν καθόλου φυσικό έριο, κι έτσι θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε μία ακόμη κρίση, την ευθύνη όμως δεν θα την φέρει η Ρωσία», είπε ο Σιμόνοφ, επισημαίνοντας ότι η Ρωσία είναι βασικός προμηθευτής και της Ελλάδας, η οποία μπορεί να μην έχει τη μεγαλύτερη κατανάλωση στην Ευρώπη, ωστόσο, εξαρτάται στον ίδιο βαθμό με τις υπόλοιπες χώρες των Βαλκανίων και της νοτιοανατολικής Ευρώπης από το φυσικό αέριο.

Μετ’ εμποδίων το αμερικανικό αέριο

Την αγωνιώδη προσπάθεια των Βρυξελλών να εξασφαλίσουν εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας, έρχονται να ανακόψουν διαφορετικής κάθε φορά «υφής» εμπόδια. Η λεγόμενη «σύμπραξη» με τις ΗΑ ενάντια στη ρωσική δύναμη, με τη διοχέτευση στην ευρωπαϊκή αγορά του αμερικανικού φυσικού αερίου από σχιστόλιθο (shale gas), όπως υποστηρίζεται, στην καλύτερη των περιπτώσεων θα καθυστερήσει. Αιτία φαίνεται πως είναι η πολύπλοκη γραφειοκρατία στις ΗΠΑ, η οποία παρεμποδίζει τις εξαγωγές υδρογονανθράκων σε χώρες με τις οποίες δεν έχει προηγηθεί υπογραφή διμερούς εμπορικής συμφωνίας. Οι υπάρχουσες υποδομές, στο μεταξύ, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη δεν επιτρέπουν την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας, ενώ ζήτημα παραμένει και η τιμή πώλησης.

Η πρόταση του πρωθυπουργού της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, για τη δημιουργία «ενεργειακής ευρωπαϊκής ένωσης», και μία ανάλογη του αντιπροέδρου της ελληνικής κυβέρνησης και υπουργού Εξωτερικών κ. Ευ. Βενιζέλου, με σκοπό η ΕΕ να διαπραγματεύεται ως ενιαίος φορέας την τιμή προμήθειας του φυσικού αερίου και να προχωρά στη σύναψη συμφωνιών εκ μέρους του συνόλου των χωρών – μελών, προκύπτει πως στην πράξη θα ήταν άκρως επιζήμιες, αν όχι ανέφικτες.

Αυτομάτως, δε, θα καταργούνταν όλες οι προσπάθειες των τελευταίων τριών δεκαετιών για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας στην Ευρώπη και την ενίσχυση του ανταγωνισμού στον χώρο των επιχειρήσεων.

Η στροφή προς τη Νορβηγία και την Αλγερία με την προσδοκία αυξημένων εισαγωγών από τις δύο αυτές χώρες θα μπορούσε να εξυπηρετήσει προσεχώς τις πρόσθετες και έκτακτες ανάγκες. Εντούτοις, η λύση αυτή παραμένει προσωρινή και δεν θα γινόταν να λειτουργήσει στον ίδιο βαθμό για όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τα στοιχεία από την αρχή του έτους από το Norwegian Petroleum Directorate Press Office, η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Νορβηγία εμφανίζεται κάθε μήνα μειωμένη σε σχέση με τον προηγούμενο, γεγονός που εφιστά την προσοχή όλων.

Πρόβλημα που προκάλεσε η Γηραιά Ήπειρος

Στην ουσία, η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει ένα από τα επιτεύγματά της, την παγκοσμιοποίηση. Η αγορά ενέργειας είναι ένα σύστημα αλληλένδετο, με δομικές αδυναμίες πράγματι, ωστόσο είναι αδύνατο να απομονώσεις ένα μέρος δίχως να υπάρξουν συνέπειες. Η επιβολή επιπλέον κυρώσεων αυτή τη στιγμή στη Ρωσία θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση παγκοσμίως των τιμών των πλουτοπαραγωγικών πηγών και κανείς δεν θα είναι σε θέση, ούτε όμως και διατεθειμένος, να αναλάβει την ευθύνη. Η Μόσχα φαίνεται πως το γνωρίζει πολύ καλά αυτό.

«Είναι απαραίτητο να επενδύσουμε στην ενεργειακή ασφάλεια. Είναι ζήτημα αρχής η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη», αντιτείνει ο χριστιανοδημοκράτης Νόρμπερτ Ρούτγκεν, ο επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερμανικής Άνω Βουλής, ο οποίος συμμετείχε στο Βερολίνο στο Energy Security 2014, σε ένα συνέδριο στο επίκεντρο του οποίου βρέθηκαν, όπως ήταν φυσικό, η πολιτική και η οικονομική κρίση στην Ουκρανία και οι επιπτώσεις της. Μόνο που μιλά εκ του ασφαλούς, καθότι η Γερμανία δεν έχει κάτι να φοβάται, μια και, χάρη στον αγωγό Nord Stream, ο οποίος υπό τη Βαλτική Θάλασσα καταλήγει στη Γερμανία, η τροφοδοσία της εγχώριας αγοράς με φυσικό αέριο συνεχίζεται απρόσκοπτα.

Σε κάθε περίπτωση, οι αποθήκες φυσικού αερίου7 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αυτή τη στιγμή πλήρεις κατά 70% όταν την ίδια περίοδο το 2013 το ποσοστό αυτό δεν ξεπερνούσε το 35%, ενώ οι αποθηκευμένες ποσότητες των 60 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου είναι ικανές να καλύψουν τη ζήτηση εντός της Ε.Ε. για ένα τρίμηνο.

Η ζώνη των Βαλκανίων παραμένει η πιο εκτεθειμένη, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική σταθερότητα της περιοχής, στην περίπτωση που ο χειμώνας δείξει το σκληρό του πρόσωπο.

Με ενδιαφέρον, πάντως, αναμένεται η στρατηγική που θα ακολουθήσει ο διάδοχος του Γκίντερ Έτινγκερ, του Επιτρόπου της Ε.Ε. για την Ενέργεια, την ώρα που η Ιταλική Προεδρία της Ένωσης, λόγω της συμμετοχής της ιταλικής ENI στην κατασκευή του έργου, υποστηρίζει την υλοποίηση του αγωγού South Stream, ο οποίος, υπό την Μαύρη Θάλασσα και μέσω των Βαλκανίων, θα οδηγήσει το ρωσικό φυσικό αέριο στην καρδιά της Ευρώπης, στην Αυστρία.

Κυπριακό συναγερμός για την «επόμενη Ουκρανία»

Ενώ το τοπίο στον χώρο της ενέργειας αναδιαμορφώνεται συνεχώς, η Λευκωσία από την πλευρά της προειδοποιεί για τον κίνδυνο η Τουρκία να μετατραπεί στην «επόμενη Ουκρανία», σε περίπτωση που στην πορεία υλοποιηθεί η δική της φιλοδοξία, η ανάδειξή της σε ενεργειακό κόμβο στη ζώνη της Ανατολικής Μεσογείου, εξαιτίας της τάσης της να ελέγχει τη «ροή» των πραγμάτων, είτε πρόκειται για το νερό είτε πρόκειται για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Μία εξέλιξη αναμένεται όμως να ανατρέψει εκ νέου τις ισορροπίες. Οι εταιρείες Avner Oil and gas, Delek Drilling, Ratio Oil Exploration και Noble Energy που εκμεταλλεύονται το κοίτασμα «Λεβιάθαν» εντός της Ισραηλινής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με την θυγατρική της BG Group Pic προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για την εξαγωγή του Ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Αιγύπτου, ενώ δεν αποκλείεται ανάλογη συνεργασία με την Ιορδανία αλλά και την Τουρκία.

Βεβαίως, όπως φαίνεται, τα αποθέματα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι άφθονα, με αποτέλεσμα να μην ακυρώνεται ο σχεδιασμός της κυπριακής κυβέρνησης για τη δημιουργία σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στον Βασιλικό.

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 248

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση