Το μεγάλο ρίσκο του Ταγίπ Ερντογάν

Ο άνθρωπος που άλλαξε την Τουρκία όσο κανείς άλλος μετά τον Κεμάλ Ατατούρκ, βαδίζει προς βέβαιη νίκη στις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου, αλλά τα δύσκολα τον περιμένουν

Γράφει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου

Με μία ομιλία που άρχισε με προσευχή και τελείωσε με στόχο του Κορανίου, αφού είχε διακοπεί κάμποσες φορές από τα βροντώδη χειροκροτήματα των τεσσάρων χιλιάδων συνέδρων, ο Ταγίπ Ερντογάν αποδέχθηκε το χρίσμα που του έδωσε το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) ενόψει των προεδρικών εκλογών της 10ης Αυγούστου.

Λιγότερο από ένας μήνας χωρίζει πια τον ηγέτη που μεταμόρφωσε την Τουρκία περισσότερο από κάθε άλλον, μετά τον Κεμάλ Ατατούρκ, από το όραμα, για την εκπλήρωση του οποίου εργάζεται μεθοδικά εδώ και χρόνια: να γίνει ο πρώτος άμεσα εκλεγμένος από τον λαό πρόεδρος της χώρας, ελπίζοντας ότι –Αλλάχ θέλοντος- θα βρίσκεται στον θρόνο του και το 2023, όταν η Τουρκική Δημοκρατία θα γιορτάσει την συμπλήρωση ενός αιώνα από την περιπετειώδη ίδρυσή της.

Είχε προηγηθεί ένας χρόνος γεμάτος πολιτικές θύελλες, στη διάρκεια του οποίου πάμπολλοι αντίπαλοι και αναλυτές, εντός και εκτός Τουρκίας, είχαν προβλέψει άδοξο τέλος εποχής για τον επίδοξο «νέο σουλτάνο». Οι αιματηρές ταραχές του Μαΐου – Ιουνίου 2013 σε πολλά αστικά κέντρα, που πυροδοτήθηκαν από τις διαμαρτυρίες για την τύχη του πάρκου Γκεζί και της πλατείας Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, πολτογραφήθηκαν στη Δύση (και στο Ισραήλ) ως η τουρκική εκδοχή της «αραβικής άνοιξης», η οποία θα κατέληγε στην ανατροπή ενός ακόμη απολυταρχικού ηγέτη.

Η σύγκρουση αποδείχθηκε ανόητη και οι ελπίδες φρούδες, αλλά ήρθε το μέγα σκάνδαλο των δωροδοκιών, που ενέπλεξε και κορυφαίους υπουργούς του Ερντογάν, για να αναπτερώσει το ηθικό των αντιπάλων του. Είχε σημάνει η ώρα για το πολυπλόκαμο παρακράτος της Αδελφότητας Γκιουλέν, με τα ισχυρότατα ερείσματα στην Αστυνομία και τη Δικαιοσύνη, να παίξει τα ρέστα του.
Έπαιξαν κι έχασαν. Ύστερα από μία δυναμική προεκλογική εκστρατεία, ο Ερντογάν θριάμβευσε στις τοπικές εκλογές – δημοψήφισμα της 30ης Μαρτίου, σημειώνοντας την όγδοη νίκη του σε ισάριθμες εκλογικές αναμετρήσεις μέσα σε δώδεκα χρόνια, μία επίδοση συγκρίσιμη μόνο με εκείνες του Ούγκο Τσάβες. Ακόμη και η ανεκδιήγητα κυνική και αλαζονική αντιμετώπιση του τραγικού δυστυχήματος στο ανθρακωρυχείο της πόλης Σομά πέρασε χωρίς σοβαρές πολιτικές συνέπειες για τον εφτάψυχο πολιτικό, ο οποίος εντωμεταξύ, είχε εκδιώξει χιλιάδες αστυνομικούς, δικαστές και εισαγγελείς, ξεδοντιάζοντας την επικίνδυνη Αδελφότητα.

Οι αδύναμοι αντίπαλοι
Στον διαβόητο Γιόζεφ Γκαίμπελς ανήκε η ρήση «ευχαριστούμε τον Θεό που μας έδωσε για εχθρούς μόνο νάνους». Ο Ταγίπ Ερντογάν δεν μπορεί, βέβαια, από καμία άποψη να συγκριθεί με τους ναζί, ωστόσο έχει εξίσου ισχυρούς λόγους με εκείνους να ευγνωμονεί τη μοίρα για την καχεξία των πολιτικών του αντιπάλων.
Σύμπτωμα κρίσης και πανικού της αντιπολίτευσης ήταν και η επιλογή του ανθρώπου που καλείται να σταθεί απέναντι από τον Ερντογάν στις εκλογές του Αυγούστου. Το κεντροαριστερό CHP, σκιά του πάλαι ποτέ κραταιού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος που ίδρυσε ο Ατατούρκ, και το υπερεθνικιστικό κόμμα των «Γκρίζων Λύκων» ΜΗΡ σχημάτισαν μία παρά φύσιν εκλογική συμμαχία, επιλέγοντας ως κοινό υποψήφιο τον Εκμελεντίν Ιχσάνογλου. Έναν 70χρονο, γεννημένο στο Κάιρο, πρώην διπλωμάτη και ακαδημαϊκό. Τον οποίο λίγοι από τα εβδομήντα επτά εκατομμύρια των ομοεθνών του γνώριζαν μέχρι να ανακοινωθεί η υποψηφιότητά του.

Κατεβάζοντας στην εκλογική αρένα, απέναντι στο θηρίο που λέγεται Ερντογάν, αυτή την γκρίζα, ασθενική φιγούρα, οι δύο κατά συνθήκη σύμμαχοι απογοήτευσαν το στρατόπεδό τους, όπου η γκρίνια και οι εσωτερικές φαγωμάρες δίνουν και παίρνουν. Πολύ περισσότερο που ο Ιχσάνογλου είναι πατενταρισμένος… ισλαμιστής. Υπήρξε, μάλιστα, γ.γ. της Διεθνούς Οργάνωσης Ισλαμικής Συνεργασίας! Προφανώς ο επικεφαλής του CHP, Κεμάλ΄Κιλιντσάρογλου, και ο αρχηγός του MHP, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ευελπιστούν ότι, βάζοντας έναν μετριοπαθή ισλαμιστή απέναντι στον Ερντογάν, θα του αφαιρέσουν κάποιες ψήφους της «βαθιάς μουσουλμανικής Τουρκίας». Στην πραγματικότητα, το μόνο που καταφέρνουν είναι να εξαγριώνουν εναντίον τους την προδομένη βάση των κομμάτων τους και να επιβεβαιώνουν με τον πιο ανάγλυφο τρόπο την ιδεολογική ηγεμονία του αντιπάλου τους.

Το κάδρο των τριών προεδρικών υποψηφίων που θα αναμετρηθούν στις 10 Αυγούστου συμπληρώνει ο 41χρονος δικηγόρος Σελαχτσίν Ντεμίρτας, εκ των ηγετών του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP). Το 2010 ο Ντεμίρτας καταδικάστηκε σε φυλάκιση δέκα μηνών επειδή είχε το θράσος να προτείνει δημοσίως στην κυβέρνηση Ερντογάν να αρχίσει απευθείας διάλογο με τον φυλακισμένο Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ιστορικό ηγέτη της ένοπλης αυτονομιστικής οργάνωσης των Κούρδων ΡΚΚ. Σήμερα ο Ντεμίρτας συμμετέχει ενεργά στον εν λόγω διάλογο που διεξάγεται με εντατικούς ρυθμούς στο νησί Ίμραλι της Θάλασσας του Μαρμαρά, όπου κρατείται ο Οτσαλάν, με στόχο την επίτευξη οριστικής λύσης στο κουρδικό ζήτημα.

Και μόνο το γεγονός ότι στις εκλογές για την ανάδειξη προέδρου της κοσμικής Τουρκικής Δημοκρατίας παίρνουν μέρος δύο ισλαμιστές κι ένας Κούρδος, κάνοντας να τρίζουν τα κόκκαλα στο μαυσωλείο του Ατατούρκ, πείθει περισσότερο από δεκάδες αναλύσεις για το πόσο άλλαξε την Τουρκία ο άνθρωπος που την κυβερνά τα τελευταία δώδεκα χρόνια. Τούτων δοθέντων, η εκλογή προέδρου της Δημοκρατίας προοιωνίζεται παράσταση για έναν ρόλο. Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν άνετη επικράτηση του Ερντογάν από τον πρώτο κιόλας γύρο της αναμέτρησης, με ποσοστό της τάξης του 55%/

Αλλά κι αν παρ’ ελπίδα χρειαστεί και δεύτερος γύρος, στις 24 Αυγούστου, ο Ερντογάν είναι σχεδόν βέβαιο ότι9 θα κερδίσει την μάχη, αποσπώντας τη μερίδα του λέοντος από τις ψήφους των Κούρδων που θα έχουν ψηφίσει στον πρώτο γύρο τον Ντερμίτας.
Ό,τι και να καταλογίσει κανείς στον Ερντογάν, δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι επί των ημερών του οι Κούρδοι της Ανατολίας, οι οποίοι διατηρούν έντονες αναμνήσεις από την σκληρή καταπίεση επί κεμαλικής στρατοκρατίας, μπόρεσαν να αναπνεύσουν κάπως πιο ελεύθερα, να μιλούν τη γλώσσα τους στα σχολεία και τα δικαστήρια, να την ακούν στην τηλεόραση, ενώ είδαν τις υποδομές και την καθημερινότητά τους να βελτιώνονται θεαματικά.

Το αβέβαιο μέλλον
Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι το πολιτικό μέλλον του Ταγίπ Ερντογάν θα αποδειχθεί ειδυλλιακό μετά την αναμενόμενη εκλογή του. Πρώτα απ’ όλα, θα είναι -τουλάχιστον σε πρώτη φάση- πρόεδρος περιορισμένων αρμοδιοτήτων, αφού δεν διαθέτει την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων στη Βουλή για να αναθεωρήσει το Σύνταγμα και να καθιερώσει προεδρικό σύστημα κατά το γαλλικό πρότυπο, όπως θα επιθυμούσε. Έπειτα, δεν είναι βέβαιο ότι ο διάδοχός του στην πρωθυπουργία και την ηγεσία του ΑΚΡ θα είναι ταυτόχρονα πιστός στις εντολές του και δημοφιλής στους ψηφοφόρους ώστε να κερδίσει τις επόμενες εκλογικές μάχες. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπουλέντ Αρίντς, είναι πιστός, αλλά όχι δημοφιλής, ενώ ο απερχόμενος πρόεδρος της Δημοκρατίας, Αμπντουλάχ Γκιούλ, είναι δημοφιλής, αλλά όχι αρκετά πειθήνιος ώστε να δεχθεί έναν ρόλο σαν εκείνο του ρώσου πρωθυπουργού, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, που παίζει δεύτερο βιολί υπό τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Το κυριότερο, ο έντονα πολωτικός Ερντογάν έχει μεν εξασφαλίσει στέρεα υποστήριξη από το 50% της τουρκικής κοινωνίας, με τίμημα όμως την μετατροπή του άλλου 50% σε ορκισμένο εχθρό του. Τα προηγούμενα χρόνια κατάφερε να υπερισχύσει χάρη στο «οικονομικό θαύμα» της πρωθυπουργίας του, με ετήσια ποσοστά ανάπτυξης της τάξης του 5% κατά μέσο όρο από το 2002. Με την τουρκική οικονομία να παρουσιάζει, ωστόσο, συμπτώματα έντονου «λαχανιάσματος» και το φάντασμα της κρίσης να αχνοφαίνεται στον ορίζοντα, η κοινωνική δυσαρέσκεια θα μπορούσε να γίνει αρκετά απειλητική, ιδίως από τη στιγμή που το ΑΚΡ στερηθεί τη χαρισματική ηγετική προσωπικότητα που γέμιζε το μπαλκόνι και ηλέκτριζε την πλατεία. Ένας χωρίς σοβαρές εξουσίες πρόεδρος, με μία εχθρική κυβέρνηση κι ένα απογοητευμένο κοινωνικό σώμα, δεν θα ήταν αυτό ακριβώς που ονειρεύεται σήμερα αυτός ο άνθρωπος με τις υπερφίαλες φιλοδοξίες.
Για κάτι τέτοιες περιπτώσεις μιλάει ο αφορισμός των κυνικών: «Υπάρχει μόνο ένα πράγμα χειρότερο από το να μην πραγματοποιήσεις το όνειρό σου: Να το πραγματοποιήσεις»!

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 247

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση