Η ψευδής ομαλότητα της Ευρώπης

Ο Αύγουστος είναι παραδοσιακά ο μήνας διακοπών της Ευρώπης, με πολλά κυβερνητικά στελέχη να παίρνουν άδειες εβδομάδων. Κατά τη διαδικασία αυτή, σημαντικές πρωτοβουλίες τίθενται σε αναμονή μέχρι την “μεγάλη επιστροφή” στις αρχές του Σεπτεμβρίου. Φέτος, υπάρχει κι ένας άλλος λόγος για τον οποίο η Ευρώπη έχει πατηθεί το κουμπί παύσης για τον Αύγουστο. Με τις επικείμενες εκλογές στη Γερμανία, λίγοι θέλουν να υπονομεύσουν την πιθανή νίκη της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, σχολιάζει ο Mohamed A. El-Erian, διευθύνων σύμβουλος και συν-επικεφαλής επενδύσεων της παγκόσμιας επενδυτικής εταιρείας PIMCO.

Εξάλλου, η Γερμανία είναι στο επίκεντρο της ευημερίας της Ευρώπης και η σταθερή καθοδήγηση της Μέρκελ επέτρεψε στην ήπειρο να ξεπεράσει μια σειρά από προκλήσεις κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Ως αποτέλεσμα, πολλοί είναι πρόθυμοι να αναβάλουν τυχόν αμφιλεγόμενες πολιτικές αποφάσεις, παρά να ταρακουνήσουν το γερμανικό πολιτικό σκάφος. Κάποια πρόσφατα οικονομικά νέα φάνηκε να αιτιολογούν αυτή την προσέγγιση. Στο τέλος του Ιουλίου, ο ευρέως παρακολουθούμενος δείκτης της ευρωπαϊκής μεταποιητικής δραστηριότητας διέβη το κατώφλι που σηματοδοτεί την επέκταση, μόνο για δεύτερη φορά μέσα σε 23 μήνες.

Ενισχύοντας την αίσθηση της παρήγορης ομαλότητας, αρκετοί ευρωπαίοι αξιωματούχοι έκαναν αισιόδοξες δηλώσεις. Εκεί που το ευρώ και η ευρωζώνη «απειλούνταν μόλις πριν από εννέα μήνες», δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπάι, «αυτό δεν συμβαίνει πια». Όλο αυτό υποστήριξε μια πολύ ευπρόσδεκτη ηρεμία στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Τα εθνικά επιτόκια των spreads έχουν συμπεριφερθεί καλά, το ευρώ έχει ενισχυθεί και οι αγορές μετοχών έχουν αυξηθεί σημαντικά. Όμως, κανείς δεν πρέπει να ξεγελαστεί. Η αίσθηση ομαλότητας του φετινού καλοκαιριού δεν είναι φυσική, ούτε κατ ‘ανάγκη μπορεί να υποστηριχθεί σε μακροπρόθεσμη βάση. Είναι το αποτέλεσμα προσωρινών και – εάν η Ευρώπη δεν προσέξει- δυνητικά αναστρέψιμων παραγόντων. Εάν οι αξιωματούχοι δεν επιστρέψουν γρήγορα στην αντιμετώπιση των οικονομικών προκλήσεων με πιο ολοκληρωμένο τρόπο, η σημερινή ηρεμία μπορεί να δώσει τη θέση της σε νέα αναταραχή.

Το καθήκον για την Ευρώπη δεν είναι μόνο θέμα επανέναρξης και ολοκλήρωσης των οικονομικών και πολιτικών πρωτοβουλιών, είτε περιφερειακά ή εγχώρια, τα οποία έχουν τεθεί σε αναμονή μέχρι τις γερμανικές εκλογές. Στην πραγματικότητα, αυτές οι εκ των άνω αποφάσεις, ενώ κατά γενική ομολογία είναι περίπλοκες και ασφαλώς σημαντικές, μπορεί να είναι το λιγότερο από τις προκλήσεις της Ευρώπης. Η Ευρώπη πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει και να αντιστρέψει μικρο- προκλήσεις που ριζώνουν όλο και πιο βαθιά στην οικονομική και χρηματοπιστωτική δομή της. Κάθε μέρα που περνά περιπλέκει το σχεδιασμό και την υλοποίηση βιώσιμων λύσεων σε τέσσερα προβλήματα ειδικότερα.

Πρώτον, η ανεργία συνεχίζει να εξαπλώνεται. Το συνολικό ποσοστό ανεργίας (12%) δεν έχει κορυφωθεί ακόμη, και καθοδηγείται από μια ανησυχητική έλλειψη θέσεων εργασίας μεταξύ των νέων (24% η ανεργία στην ευρωζώνη στο σύνολό της, με τα υψηλότερα επίπεδα των 59% και 56% στην Ελλάδα και την Ισπανία, αντίστοιχα).

Δεύτερον, η κόπωση της προσαρμογής είναι διαδεδομένη και γίνεται όλο και πιο οξεία. Οι ευρωπαίοι πολίτες που αγωνίζονται εδώ και καιρό- ιδιαίτερα οι μακροχρόνια άνεργοι – δεν έχουν ακόμη κερδίσει κανένα διαρκές όφελος από τα μέτρα λιτότητας τα οποία έχουν υποστεί. Και το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο η γενική απογοήτευση και η ανησυχητική κοινωνική αναταραχή. Κατά τις τελευταίες εβδομάδες, η πολιτική σταθερότητα στην Ελλάδα και την Πορτογαλία έχει απειληθεί, καθώς οι κυβερνήσεις παλεύουν με τη μείωση της αξιοπιστίας και την ολοένα και μεγαλύτερη λαϊκή αντίδραση.

Τρίτον, η κόπωση της διάσωσης είναι προφανής. Οι πολίτες στις ισχυρότερες ευρωπαϊκές οικονομίες είναι όλο και πιο απρόθυμοι να παρέχουν οικονομική στήριξη στους γείτονές τους που αγωνίζονται. Και οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί τους θα είναι δύσκολο να αγνοήσουν την αυξανόμενη δυσαρέσκεια της επαναλαμβανόμενης εκτροπής των εθνικών φορολογικών εσόδων, που έχει μόνο απογοητευτικά αποτελέσματα. Εν τω μεταξύ, τα υψηλά επίπεδα της έκθεσης του παρελθόντος και του αποδυναμωμένου συντονισμού πίστωσης υπονομεύουν τη διαθεσιμότητα της εξωτερικής χρηματοδότησης, ακόμη και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Τελικά, λίγο οξυγόνο διοχετεύεται προς τον ιδιωτικό τομέα. Ενώ η Ευρώπη κατόρθωσε να σταθεροποιήσει τις εθνικές αγορές ομολόγων της, η χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση για τις μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις παραμένει εξαιρετικά διαταραγμένη. Με τους περισσότερους αγωγούς της πιστοληπτικής ικανότητας να είναι ήδη μερικώς φραγμένοι, η έλλειψη της εταιρικής πίστωσης θα γίνει πιο σοβαρή, καθώς οι ρυθμιστές τελικά αναγκάζουν τις τράπεζες να ξεκινήσουν μια σωστή κινητοποίηση των κεφαλαιακών απαιτήσεων και να συρρικνώσουν τους ισολογισμούς σε λιγότερο ριψοκίνδυνα επίπεδα.

Όλο αυτό προσθέτει σε μια θλιβερή πραγματικότητα για την Ευρώπη. Παρά τις ελπιδοφόρες παρεμβολές σε κάποιους δείκτες, πάρα πολλές χώρες δεν έχουν ούτε άμεσούς, ούτε μακροπρόθεσμους μηχανισμούς ανάπτυξης. Ως αποτέλεσμα, το υπερβολικό χρέος θα παραμείνει προβληματικό. Οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών κεφαλαίων που θα μπορούσαν να κάνουν παραγωγικές επενδύσεις θα παραμείνουν διστακτικοί. Και οι κοινωνίες θα εξακολουθήσουν να στερούνται θέσεις εργασίας και επενδύσεις κεφαλαίων που είναι απαραίτητα για τη διαρκή ευημερία και τη γενική ευημερία.

Και το εξωτερικό περιβάλλον της Ευρώπης δεν βοηθά επίσης. Από την πλευρά της ζήτησης, η συνεχιζόμενη οικονομική επιβράδυνση στην Κίνα έχει αρχίσει να επηρεάζει τις παραγγελίες και τα έσοδα των επιχειρήσεων, προσθέτοντας στις προκλήσεις που προκύπτουν από τη συνεχιζόμενη υποτονική οικονομία των ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, η πρόσφατη ανατίμηση του ευρώ (κυρίως έναντι του γιεν Ιαπωνίας) περιορίζει την ικανότητα της Ευρώπης να αντισταθμίσει την αναιμική παγκόσμια ζήτηση, κερδίζοντας μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς.

Αυτές οι εξελίξεις δείχνουν ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο: λόγω της καθυστερημένης συνειδητοποίησης των σύνθετων προκλήσεων (και της σχετικά αργής και μερικής πολιτικής αντίδρασης) που αντιμετωπίζει μεγάλο μέρος της Δύσης, το μοντέλο χαμηλής ισορροπίας ανάπτυξης που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια (αυτό που έχει ονομαστεί το «νέο φυσιολογικό») γίνεται όλο και λιγότερο σταθερό. Και η Ευρώπη είναι μια σημαντική ένδειξη για αυτό.

Ουσιαστικά, η Ευρώπη (και η Δύση γενικότερα) οφείλει την πρόσφατη ηρεμία της σε μια σειρά πειραματικών μέτρων από τις κεντρικές τράπεζες, για να αντισταθμίσουν τον ενοχλητικό συνδυασμό της πολύ μικρής ζήτησης ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, την έλλειψη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ώστε να αναδιοργανώσουν τους μηχανισμούς ανάπτυξης, το υπερβολικό χρέος που υπονομεύει τις παραγωγικές επενδύσεις και τον ανεπαρκή πολιτικό συντονισμό. Κατά συνέπεια, οι προκύπτουσες επιφανειακές ήρεμες μάσκες καλύπτουν τα ανησυχητικά οικονομικά και δημοσιονομικά μεγέθη.

Ας ελπίσουμε ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα επιστρέψουν ξεκούραστοι από το αυγουστιάτικο διάλειμμά τους. Θα χρειαστούν όλη την ενέργεια και την αφοσίωση που μπορούν να επιστρατεύσουν για να μεταπηδήσουν γρήγορα από την καταναγκαστική ομαλότητα της Ευρώπης σε μια βιώσιμη στρατηγική για την ανάκαμψη, ή τουλάχιστον για να σταματήσουν τους οδηγούς της ανανεωμένης ευημερίας να ολισθήσουν περεταίρω, πριν να μπορούν να αξιοποιηθούν.

Πηγή Project-Syndicate

-->

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση