Το αιγυπτιακό χάος και η πλάνη των ΗΠΑ

Του Romesh Ratnesar

Bloomberg

Η στρατιωτική ανατροπή του προέδρου της Αιγύπτου Mohammed Morsi ήταν ένας θρίαμβος για τη μάζα των διαδηλωτών που κατέκλυσε την πλατεία Ταχρίρ τις τελευταίες ημέρες. Ανάμεσά τους βρέθηκαν πολλοί από τους νεαρούς ακτιβιστές που απέταξαν το θρησκευτικό φανατισμό και με τη χρήση της τεχνολογίας και των social media τράβηξαν τα βλέμματα της παγκόσμιας κοινής γνώμης περισσότερα από δύο χρόνια πριν, όταν βοήθησαν να πέσει το αυταρχικό καθεστώς του Χόσνι Μουμπάρακ. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που η κυβέρνηση Obama δεν επιχείρησε να σταματήσει ή ακόμη και να καταδικάσει το πραξικόπημα. Η καθαίρεση του Morsi μπορεί κάλλιστα να παραχωρήσει εξουσία σε δυνάμεις που είναι πιο φιλικές προς τις ΗΠΑ από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Παράλληλα σηματοδοτεί το τέλος μιας προσπάθειας δέα χρόνων των ΗΠΑ να εδραιώσουν τη Δημοκρατία στη Μέση Ανατολή.

Στον απόηχο της τρομοκρατικής επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, η κυβέρνηση του George W. Bush είχε προβεί σε ριζικές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ δεν θα συνέχιζαν πλέον να δίνουν «λευκή επιταγή» σε αυταρχικά αραβικά καθεστώτα που στερούσαν από τους πολίτες τους την πολιτική ελευθερία. Η λογική πίσω από την Ατζέντα της Ελευθερίας, όπως έγινε γνωστή, ήταν ότι η δημοκρατία θα άμβλυνε την απογοήτευση των ανήσυχων Αραβικών πληθυσμών και θα περιόριζε την επιρροή του ισλαμικού εξτρεμισμού.

Η θεωρία αυτή ήταν μία από τις κύριες αιτιολογίες του Bush για την εισβολή στο Ιράκ, μια απόφαση που τελικά έφερε στην εξουσία μια κυβέρνηση που συμμάχησε με το Ιράν. Η κυβέρνηση Bush πίεσε επίσης για εκλογές στην Παλαιστινιακή Αρχή - που κερδήθηκαν από τη Χαμάς, μια οργάνωση που φιλοδοξεί να καταστρέψει το Ισραήλ.

Το 2008, ο Barack Obama ριψοκινδύνευσε την προεδρική του υποψηφιότητα με την αντίθεσή του στον πόλεμο του Ιράκ. Όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Obama επιδίωξε να αποστασιοποιηθεί από τις υπερβολές της Aτζέντας της Ελευθερίας, λέγοντας σε ομιλία του στο Κάιρο πως ενώ η κυβέρνηση του υποστηρίζει τις δημοκρατικές φιλοδοξίες των Αιγυπτίων, «κανένα σύστημα διακυβέρνησης δεν μπορεί και δεν πρέπει να επιβάλλεται από ένα έθνος σε ένα άλλο». Καθώς όμως εκτυλισσόταν η Αραβική Άνοιξη το 2011, ο Obama τάχθηκε πιο ανοιχτά υπέρ του εκδημοκρατισμού. Η κυβέρνηση παρείχε σιωπηλά στήριξη για την επανάσταση στην Τυνησία, καλώντας δημόσια τον Μουμπάρακ να παραιτηθεί και ανέλαβε στρατιωτική δράση για να βοηθήσει στην εξέγερση κατά του Μουαμάρ Καντάφι της Λιβύης.

Το αποτέλεσμα ήταν, με μια λέξη, το χάος. Από τις χώρες της Μέσης Ανατολής όπου οι ΗΠΑ προώθησαν μια αλλαγή καθεστώτος από το 2003, μόνο η Τυνησία, μπορεί να πει κανείς, ότι κατέληξε να μοιάζει με ένα σταθερό, λειτουργικό κράτος. Ακόμα και εκεί, τα ισλαμικά κόμματα είναι οι μεγαλύτεροι νικητές των εκλογών –όπως ακριβώς η Μουσουλμανική Αδελφότητα αποδείχθηκε η πιο δυνατή πολιτική οργάνωση στην Αίγυπτο όταν τελικά έλαβαν χώρα οι εκλογές το περασμένο έτος. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν σχεδόν σταματήσει να μιλούν για το στόχο της εδραίωσης της δημοκρατίας στην περιοχή. Η κυβέρνηση Obama δεν πιέζει για εκλογές στην Ιορδανία ή τη Σαουδική Αραβία ή το Μπαχρέιν. Ο Obama συμφώνησε να στείλει όπλα στους αντάρτες που μάχονται κατά του δικτάτορα της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ μόνο όταν φάνηκε να βρίσκονται στα πρόθυρα στρατιωτικής ήττας. Και στην Αίγυπτο, οι ΗΠΑ παρακολούθησαν αμέτοχες τα τανκς να μπαίνουν στο κέντρο του Καΐρου και να ρίχνουν την αυλαία για την πρώτη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της σύγχρονης Αιγύπτου.

Από άποψη στρατηγικς, αυτή η ηθελημένη αδράνεια μπορεί να είναι ευάλωτη. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν έχει να κερδίσει πολλά υποστηρίζοντας ανίκανους ηγέτες όπως ο Morsi, που δεν ενδιαφέρονται ούτως ή άλλως να συνεργαστούν μαζί της. Αλλά είναι πλέον αδύνατο για τον Obama να ισχυριστεί με πειστικό τρόπο πως η Αμερική υποστηρίζει τη δημοκρατία στη Μέση Ανατολή. Η ψευδαίσθηση τελείωσε. Η «ρεαλπολιτίκ» θριάμβευσε έναντι του ιδεαλισμού.

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση