Παραβάσεις καθήκοντος στους χειρισμούς κατά της διαφθοράς

Του Σταύρου Λυγερού

Ο χειρισμός της λίστας Λαγκάρντ αποτυπώνει με χαρακτηριστικό τρόπο αυτό που είναι ο κανόνας στην Ελλάδα. Απ’ αυτή την άποψη, οι δηλώσεις-εξηγήσεις των εμπλεκομένων είναι αποκαλυπτικές για τον τρόπο που το πολιτικό σύστημα αντιλαμβάνεται τον πόλεμο εναντίον της φοροδιαφυγής και την προστασία του δημοσίου συμφέροντος.

Η λίστα είναι προϊόν υποκλοπής, αλλά όταν έφθασε στα ελληνικά χέρια είχε ήδη αξιοποιηθεί από δυτικές κυβερνήσεις. Με άλλα λόγια, είχε διαμορφωθεί πολιτικό και νομικό προηγούμενο. Εκτός αυτού, τίποτα δεν απαγόρευε στο ΣΔΟΕ να ερευνήσει εξονυχιστικά εάν οι καταθέσεις στην Ελβετία των προσώπων που περιλαμβάνονται στη λίστα δικαιολογούνται από τα δηλωθέντα εισοδήματά τους.

Αντί, όμως, ο Παπακωνσταντίνου να στείλει αμέσως τη λίστα στο ΣΔΟΕ, έστειλε με μεγάλη καθυστέρηση 10 -προφανώς επιλεγμένα- «ανώδυνα» ονόματα. Οταν η λίστα έφθασε στα χέρια του Διώτη, αυτός οχυρώθηκε πίσω από ένα νομικό πρόσχημα με τη σύμφωνη γνώμη του Βενιζέλου. Το γεγονός ότι όλοι απέφυγαν να πράξουν το καθήκον τους είναι αλάνθαστη ένδειξη ότι στη λίστα υπήρχαν «μεγάλα ονόματα».

Η πιο ευνοϊκή για τον Βενιζέλο ερμηνεία του χειρισμού του είναι ότι η λίστα «έκαιγε». Γι’ αυτό, όπως και ο προκάτοχός του, προτίμησε να την θάψει για να μην εκθέσει και έρθει σε σύγκρουση με ισχυρούς, ή ακόμα χειρότερα για να εξαγοράσει την πολιτική υποστήριξή τους. Μόνο όταν ο Στουρνάρας δήλωσε άγνοια για την ύπαρξη της λίστας και προκλήθηκε δημόσιος θόρυβος, ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ την έστειλε στο Μαξίμου. Εάν συνέχιζε να σφυρίζει αδιάφορα θα επιδείνωνε τη θέση του, αφού ήταν ζήτημα χρόνου να αποκαλυφθεί ότι η λίστα ήταν στα δικά του χέρια.

Ο τρόπος με τον οποίο οι διαδοχικά εμπλεκόμενοι χειρίσθηκαν την υπόθεση είναι διά παραλείψεως παράβαση καθήκοντος. Δυστυχώς, η κάθε είδους προστασία ισχυρών του χρήματος σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος είναι περισσότερο κανόνας παρά εξαίρεση. Η διαπλοκή στο τρίγωνο πολιτική εξουσία - ολιγαρχία του χρήματος - ΜΜΕ είναι διεθνές φαινόμενο. Στην Ελλάδα, όμως, το αμαρτωλό αυτό τρίγωνο λειτούργησε σαν στυλοβάτης και όχημα της κλεπτοκρατίας.

Η εξάρτηση των κομμάτων και των πολιτικών από το πολιτικό χρήμα και από τα ΜΜΕ, σε συνδυασμό με τον έλεγχο των ΜΜΕ από ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες, έχει μετατοπίσει το κέντρο βάρους στις σχέσεις πολιτικής και οικονομικής εξουσίας προς όφελος της δεύτερης. Σε αρκετές περιπτώσεις οι πολιτικοί περιέρχονται σε σχέση εξάρτησης, εάν όχι «υπαλληλοποίησης».

Η διαπλοκή στο αμαρτωλό τρίγωνο όχι μόνο καταρρακώνει κάθε έννοια υγιούς ανταγωνισμού, αλλά και δημιουργεί κλίμα γενικευμένης αναξιοπιστίας. Η Λερναία Υδρα της διαπλοκής και της διαφθοράς δηλητηριάζει τις ηθικές αξίες που στηρίζουν τον κοινωνικό ιστό, διαβρώνει το Κράτος Δικαίου, νοθεύει τους κανόνες της αγοράς και αποτρέπει παραγωγικές πρωτοβουλίες.

Παραλλήλως, προκαλεί και σοβαρές δημοσιονομικές βλάβες. Ευθύνεται όχι μόνο για την εκτεταμένη φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή, αλλά συχνά και για τη σπατάλη και τη λεηλασία του δημόσιου χρήματος. Με άλλα λόγια, λειτούργησε σαν καρκίνωμα, που αλλοίωσε την ουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος και καταδίκασε την Ελλάδα στην παρακμή.

Η διαπλοκή/διαφθορά έχει συμβάλει καθοριστικά στην αποσάθρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το πολιτικό σύστημα. Οταν, όμως, ο βαθμός εμπιστοσύνης πέφτει κάτω και από το αναγκαίο ελάχιστο, ο κοινοβουλευτισμός περιέρχεται σε κρίση. Αυτό είχε αρχίσει να συμβαίνει πριν η Ελλάδα βυθιστεί στην κρίση, αλλά από το 2010 έχει προσλάβει πρωτοφανείς διαστάσεις.

Η κοντόθωρη στάση των κομμάτων εξουσίας (κι όχι μόνο) είναι αλάνθαστο σημάδι ότι είχαν χάσει την επαφή τους με την κοινωνία. Το αποτέλεσμα ήταν να εδραιωθεί η εντύπωση στην κοινή γνώμη πως η πολιτική είναι μια πολύ επωφελής υπόθεση για τους πρωταγωνιστές της. Η ισοπεδωτική αυτή εντύπωση αδικεί τους έντιμους πολιτικούς. Από την άλλη πλευρά, όμως, η γενική εικόνα έχει βάση αληθείας.

Η κατάρρευση του κλεπτοκρατικού μοντέλου μεγέθυνσης της οικονομίας κατέστησε ανενεργό το ανομολόγητο κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στις άρχουσες ελίτ και στα μικρομεσαία στρώματα. Αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα θα συμπαρασύρει στην κατάρρευση και το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα. Σ’ αυτές τις συνθήκες, το σύνδρομο αλληλεγγύης-συγκάλυψης, το οποίο κυριαρχούσε στα κόμματα-φυλές, είναι πολυτέλεια.

Η κάθαρση, ωστόσο, δεν πρέπει να εκφυλισθεί στο «δώσε αίμα στον λαό». Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται επιλεκτικά ως μέσο εκτόνωσης της κοινής γνώμης. Πρέπει να αποτελεί οργανική διαδικασία εξυγίανσης. Με άλλα λόγια, πρέπει να καταργηθούν τα θεσμικά εμπόδια στον κολασμό της διαπλοκής και της διαφθοράς. Ο χειρισμός της λίστας Λαγκάρντ, όμως, απέδειξε ότι παρ’ όλες τις τεκτονικές αλλαγές που προκαλεί η κρίση, το πολιτικό σύστημα σε μεγάλο βαθμό συνέχιζε να δρα με τον τρόπο που έριξε την Ελλάδα στον γκρεμό.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση