Ασύμμετρος οικονομικός πόλεμος στην Ευρωζώνη

Του Σταύρου Λυγερού

Οπως έχει πια καταστεί σαφές, η επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου πιθανότατα θα καταλήξει μια προεκλογική επιταγή χωρίς αντίκρισμα. Το πολύ πολύ που θα δεχθεί να συζητήσει η τρόικα είναι η επιμήκυνση του προγράμματος προσαρμογής, αλλά κι αυτό αφού προηγουμένως η κυβέρνηση Σαμαρά έχει αρχίσει να εφαρμόζει αποφασιστικά τις δεσμεύσεις της.

Η επιμήκυνση θα προσφέρει μια χαλάρωση του ρυθμού μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος, με την έννοια ότι η εξοικονόμηση 11,6 δισεκατομμυρίων θα κατανεμηθεί όχι σε δύο χρόνια, όπως ισχύει τώρα, αλλά σε τρία ή και τέσσερα. Δεν πρόκειται, όμως, να αλλάξει τη συνταγή, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο επιχειρείται η μείωση.

Το πρόβλημα με το Μνημόνιο δεν είναι, βεβαίως, οι προβλεπόμενες μεταρρυθμίσεις, που έπρεπε να είχαν προ πολλού πραγματοποιηθεί. Το πρόβλημα είναι ο πυρήνας του προγράμματος, η πολιτική της μονοδιάστατης λιτότητας με σκοπό την εσωτερική υποτίμηση. Είναι ακριβώς αυτή η πολιτική που έχει προκαλέσει το τσουνάμι της ύφεσης. Με άλλα λόγια, αυτό που συμβαίνει δεν είναι μια απροσδόκητη παρενέργεια. Είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της συνταγής των δανειστών.

Οπως έχουμε επανειλημμένως υπογραμμίσει, στην Ελλάδα κατέρρευσε ένα μοντέλο πλασματικής ανάπτυξης. Στοιχεία του δεν είναι μόνο ο λαϊκισμός και οι συντεχνιακές αγκυλώσεις. Είναι και η κλεπτοκρατία. Εκτός από τη διαφθορά των δημοσίων υπαλλήλων, κλεπτοκρατία είναι και το πολυπλόκαμο σύστημα της διαπλοκής, από την οποία επωφελούνται τα «μεγάλα ψάρια». Η λεηλασία του δημόσιου χρήματος έχει καταντήσει συστημικό φαινόμενο σε όλη την πυραμίδα. Δεν πρόκειται, όμως, μόνο γι’ αυτό. Το καρκίνωμα καθήλωσε και αναπτυξιακά την Ελλάδα, αφού νόθευσε τον υγιή ανταγωνισμό, τροφοδότησε τον παρασιτισμό και παρεμπόδισε τις παραγωγικές δραστηριότητες.

Ο πιο αδύναμος κρίκος

Αυτές οι παθογένειες κατέστησαν την Ελλάδα όχι το «μαύρο πρόβατο» μιας «ενάρετης» Ευρωζώνης, όπως ισχυριζόταν το ευρωιερατείο από τις αρχές του 2010, αλλά τον πιο αδύναμο κρίκο μιας καθόλου στέρεας αλυσίδας.

Με την Ιρλανδία και την Πορτογαλία στον μηχανισμό στήριξης, με την Κύπρο και την Ισπανία στα πρόθυρα και με την Ιταλία «στα γόνατα», είναι γελοίο να αποδίδεται η συστημική κρίση της Ευρωζώνης στην ελληνική ασωτία. Η εγχώρια πτυχή της κρίσης μετέτρεψε την Ελλάδα σε πειραματόζωο. Εδώ δοκιμάζεται η συνταγή που έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται και στους άλλους αδύναμους κρίκους.

Είναι κοινός τόπος πια ότι η βασική αιτία της κρίσης είναι η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Οι δημοσιονομικές ανισορροπίες στην ευρωπαϊκή περιφέρεια έχουν τις ιθαγενείς αιτίες τους, που διαφέρουν από χώρα σε χώρα, αλλά προκλήθηκαν σε μεγάλο βαθμό και από τον κοινό παρονομαστή, την ετεροβαρή αρχιτεκτονική. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι λόγος να μη γίνουν άμεσα οι πιο δραστικές παρεμβάσεις για την εξάλειψη των εγχώριων παθογενειών. Σημαίνει, όμως, ότι πρέπει να δοθεί η μάχη και στο εσωτερικό και στο ευρωπαϊκό επίπεδο.

Επειτα από μία δεκαετία ζωής του κοινού νομίσματος, είναι αποδεδειγμένο ότι οι μεγάλοι ωφελημένοι ήταν οι πιο ανταγωνιστικές χώρες (με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία) και οι μεγάλοι ζημιωμένοι οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Το άνοιγμα της ψαλίδας αντανακλάται και στα επιτόκια δανεισμού. Η Γερμανία και η Ολλανδία δανείζονται με ασήμαντα επιτόκια, την ώρα που η Ισπανία και η Ιταλία δανείζονται με τοκογλυφικά. Η ανισορροπία αυτή συνιστά ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Ευρωζώνης.

Οικονομικός εθνικισμός

Η συνταγή της μονοδιάστατης λιτότητας δεν είναι απόρροια μόνο οικονομικού δόγματος. Είναι και προϊόν του οικονομικού εθνικισμού που τείνει να επικρατήσει στον Βορρά. Για να μην πληρώσουν το ολοένα και υψηλότερο κόστος της διάσωσης του ευρώ, οι πλούσιες χώρες-μέλη έχουν οχυρωθεί πίσω από μια πολιτική που ισοδυναμεί μ’ ένα είδος ασύμμετρου οικονομικού πολέμου εναντίον της ευρωπαϊκής περιφέρειας.

Η πολιτική της Μέρκελ εξυπηρετεί τα στενά γερμανικά συμφέροντα και γι’ αυτό επικροτείται από τη γερμανική κοινή γνώμη. Με ευρωπαϊκά κριτήρια, όμως, είναι καταστροφική. Στην πραγματικότητα, το Βερολίνο και οι σύμμαχοί του πατάνε σε δύο βάρκες.

Οι κοινωνίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, που είναι τα μεγάλα θύματα του ασύμμετρου πολέμου, προς το παρόν αντιδρούν υποτονικά. Πρώτον, επειδή η μακρά περίοδος ευημερίας έχει αμβλύνει τα αντανακλαστικά τους. Δεύτερον, επειδή έχουν ακόμα αρκετά να χάσουν. Επειδή, όμως, η πολιτική της μονοδιάστατης λιτότητας οδηγεί σταδιακά σε καθίζηση του βιοτικού επιπέδου, η εκδήλωση δυναμικής αντίδρασης είναι ζήτημα χρόνου.

Αξίζει να αναφέρουμε την πρόσφατη έκθεση της Bank of America, η οποία υπογραμμίζει ότι υποτιμάται το ενδεχόμενο εθελοντικής εξόδου μιας χώρας-μέλους από την Ευρωζώνη. Αναφέρει, μάλιστα, ότι είναι η Ιταλία που συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να κάνει αυτό το βήμα. Ο λόγος είναι απλός: η Ιταλία είναι αρκετά μεγάλη για να αποδεχθεί (και οι ελίτ και η κοινωνία) επί μακρόν την ήδη εξελισσόμενη οικονομική της αποδόμηση και περιθωριοποίηση.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση