Θα επιζήσει η Ευρώπη;

• Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Στην κόψη του ξυραφιού κινείται η Ευρωπαϊκή ‘Eνωση, με ολόκληρο το πολιτικό σχέδιο που συγκρότησε τη μεταπολεμική Ευρώπη να απειλείται. Δεν πρόκειται για μια από τις συνήθεις κρίσεις της ευρωπαϊκής οικοδόμησης ή μια σοβαρή, αλλά περιορισμένη οικονομική κρίση. Η κρίση, στην αρχή της ακόμα, συνιστά αμφισβήτηση των ίδιων των θεμελίων της ευρωπαϊκής τάξης πραγμάτων, που προέκυψε από τη νίκη επί του Χίτλερ, το 1945. Το υπάρχον ευρωπαϊκό σύστημα κινδυνεύει να μπει σε τροχιά αυτοκαταστροφής, όπως απότομα μπήκε το σύστημα ευρωπαϊκών ισορροπιών του 19ου αιώνα οδηγώντας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και πόλεμο χρηματοπιστωτικό και όχι στρατιωτικό αυτή τη φορά, ή το σοβιετικό σύστημα στη δεκαετία του 1980.

“Θα σας πάρει ο διάολος αν δεν σώσετε την Ελλάδα”, είπε στην γερμανική ηγεσία ο πρώην σοσιαλδημοκράτης Καγκελλάριος Χέλμουτ Σμιτ, που προσέθεσε ότι πρέπει κάτι σοβαρό να γίνει επιτέλους με τις “αγορές”. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι η ευρωπαϊκή πολιτική τάξη μοιάζει να έχει χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Διερωτάται κανείς αν οι Γερμανοί ιθύνοντες κάνουν παραπληροφόρηση ή απλά εκδηλώνουν σύμπτωμα τύφλωσης “Μαρίας Αντουανέτας”, όταν διαβάζει πάλι, προχτές, τους χριστιανοδημοκράτες οικονομικούς υπευθύνους να μιλάνε για απαράδεκτα προνόμια των Ελλήνων δημοσίων υπαλλήλων! Ας προτείνουν στους προνομιούχους να πάνε να «βασανιστούν» στη Γερμανία, ας οργανώσουν μια ανταλλαγή υπαλλήλων, να γελάσει κάθε πικραμένος.

Μετά τον Κολ, που είπε ότι η Γερμανία δεν ξέρει τι θέλει, ο Σμιτ είπε κάτι προφανές: η Γερμανία μπορεί να αφήσει να καταστραφεί η Ελλάδα, αλλά δεν θα αποφύγει το τρομερό πολιτικό fall out από την καταστροφή της. Πάλι καλά. ‘Εως τώρα το ελληνικό εξετάζεται από τα ΜΜΕ ως προς τις συνέπειες στις τράπεζες μιας ενδεχόμενης χρεωκοπίας. Συγκρίνουν το χρέος της Ελλάδας και της Λήμαν Μπράδερς, αγνοώντας ότι η Ελλάδα δεν είναι τράπεζα αλλά … χώρα και μάλιστα ιστορική! Η κατάρρευση μιας ευρωπαϊκής χώρας δεν θα σημαίνει απλώς απώλειες για τους ομολογιούχους. Θα αποτελέσει τρομερό πλήγμα στην ιδέα της Ευρώπης. ‘Oσες ανοησίες και αν δημοσιεύσουν οι γερμανικές εφημερίδες εναντίον των Ελλήνων δημοσίων υπαλλήλων, στην καταστροφή της Ελλάδας και πιθανώς της Ευρώπης θα αναγνωρίσουν όλοι τη γερμανική υπογραφή – πόσο μάλλον που υπάρχει πάντα στην ήπειρο ένα λανθάνον υπόβαθρο δυσπιστίας απέναντι στη Γερμανία. Η ευρωπαϊκή ιδέα θα δεχθεί δυνητικά θανάσιμο πλήγμα. Καμιά ηγεμονία δεν διατηρήθηκε πολύ επιφυλάσσοντας κυρίως καταστροφές σε όσους την αποδέχονται και την ακολουθούν.

Η Γερμανία στην παγίδα των «αγορών»

Υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις που τρίβουν τα χέρια τους. Ολόκληρο editorial αφιέρωσε το όργανο των χρηματιστών του City, οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, προ ημερών, προτείνοντας με χαρακτηριστικό βρετανικό κυνισμό να μη δοθεί η έκτη δόση. ‘Eτσι κι αλλοιώς, η Αθήνα δεν έχει διεθνείς υποχρεώσεις μέχρι τα τέλη του χρόνου, άρα το μόνο που θα γίνει είναι να μην πληρώσει μισθούς και συντάξεις, έγραψε. Οι Εγγλέζοι ξέρουν καλύτερα και από τους ίδιους τους ‘Eλληνες και τους Γερμανούς τον εθνικό τους χαρακτήρα και έχουν ανάγει σε υψηλή τέχνη να τον χρησιμοποιούν για να τους σπρώχνουν εκεί που θέλουν. Αν εφαρμοσθεί η “συμβουλή” τους δύο τινά μπορεί να συμβούν: οι μεν ‘Eλληνες να επαναστατήσουν, οι δε Γερμανοί να τους αντιμετωπίσουν με τη γνωστή πολιτικότητα και ευελιξία. Χαράς ευαγγέλια για όσους μπήκαν στην Ευρώπη για να σαμποτάρουν κάθε ιδέα πολιτικής ενοποίησης της ηπείρου, αλλά και για τις “αγορές”, που γνωρίζουν καλά ότι έρχεται νέο και χειρότερο οικονομικό τσουνάμι και φυσικά θέλουν, τα επερχόμενα δεινά, να αποδοθούν στους ευρωπαϊκούς καυγάδες, στους ‘Eλληνες και τους Γερμανούς και όχι στον ρόλο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αν δεν «αλληλοσφάζονται» οι Ευρωπαίοι, μπορεί και να σκεφτούν να επανελέγξουν τη λειτουργία των τραπεζών τους και να αναδιαρθρώσουν ολόκληρο το χρέος τους.

Αναδιάρθρωση και ανάπτυξη

Σε μια ένεση οικονομικού ρασιοναλισμού, το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών του Βερολίνου απεφάνθη ότι το ελληνικό χρέος δεν θα πληρωθεί ποτέ και ζήτησε καθαρή λύση, γενναία αναδιάρθωση. Για πολλούς αναλυτές, η αναδιάρθρωση πρέπει να είναι τουλάχιστον 60%, την τιμή της αγοράς. Για άλλους πρέπει να είναι μεγαλύτερη, για να δώσει στην Ελλάδα ικανοποιητικό επίπεδο εκκίνησης, μετά τις ζημιές που έχει υποστεί. Στην Χάντελσμπλατ, ένας σύμβουλος της γερμανικής κυβέρνησης επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής θυμήθηκε (καιρός ήταν και γι’ αυτό) τη γεωπολιτική. Υπογράμμισε ότι η ταπείνωση ενός λαού οδηγεί σε απροσδόκητες συνέπειες. Η συνθήκη των Βερσαλλιών υπήρξε άμεσα υπεύθυνη για την άνοδο του ναζισμού και τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Handelsblatt, με τίτλο «Η Ευρώπη μπορεί ακόμα να διασώσει την Αθήνα», φιλοξένησε προχθές άρθρο του πρώην Υπουργού Οικονομίας σοσιαλδημοκράτη Wolfgang Clement, που υπογραμμίζει ότι η ΕΕ είναι σε θέση να εμποδίσει ακόμα την κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας μέσα από συγκεκριμένα μέτρα στον τομέα της οικονομικής ανοικοδόμησης. Όμως, για να συμβεί αυτό, η Ευρώπη πρέπει να δράσει γρήγορα. Χρήματα υπάρχουν αρκετά. Η Ευρώπη πρέπει μέσω μιας συγκεκριμένης και ευρείας αναπτυξιακής βοήθειας, χέρι-χέρι με τους υπεύθυνους στην Ελλάδα να πράξουν ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό, για να προφυλάξουν τη χώρα πραγματικά από μια οικονομική κατάρρευση και να δώσουν στους πολίτες της χώρας κάποια προοπτική. Χρήματα για αυτό υπάρχουν αρκετά στις Βρυξέλλες, όπως τα ταμεία συνοχής, όπως επίσης υπάρχουν και πολλά προγράμματα ανόρθωσης της ελληνικής οικονομίας, όπως η συνέχιση των έργων υποδομών που έχουν σταματήσει τελείως ή η κατάρτιση προγραμμάτων για την μείωση της ανεργίας στους νέους.
για να καταλήξει: «Η Ελλάδα δεν πρέπει να αποτύχει. Η Ευρώπη μπορεί να ξεπεράσει την κρίση. Όμως μόνο στην περίπτωση που θα απελευθερωθεί από τον εναγκαλισμό των χρηματοπιστωτικών αγορών και δράσει».

‘Eλα όμως που δεν πολυθέλει να το κάνει. Η Ευρώπη χρειάζεται ένα New Deal, έλεγε στον Κ.τ.Ε. στις αρχές του καλοκαιριού ο Φρανσουά Μοράν, ο άνθρωπος του Ζοσπέν στην διοίκηση της γαλλικής κεντρικής τράπεζας, ενώ ο Γκαλμπρέιθ υπογράμμιζε, επίσης σε συνέντευξή του προς τον Κ.τ.Ε. ότι η Ευρώπη πρέπει, για να νικήσει, να αντιτάξει στις αγορές μια πρόκληση μεγαλύτερη από αυτή που οι αγορές της προτάσσουν. Αυτό έκανε ο Ρούζβελτ στις ΗΠΑ πριν από τον πόλεμο (για να μη μιλήσουμε για πολύ σκληρότερες μορφές κρατισμού που επεκράτησαν στην Ευρώπη, όπως ο εθνικοσοσιαλισμός στη Γερμανία και ο σταλινικός κομμουνισμός στη Ρωσία). Στη σημερινή όμως Ευρώπη δεν διακρίνεται, προς το παρόν, ούτε σκιά ενός πολιτικού ηγέτη της αποφασιστικότητας ενός Ρούζβελτ ή ενός Τσώρτσιλ. ‘Eνας από τους πιθανούς διαδόχους του Σαρκοζί, ο Φρανσουά Ολλάντ για παράδειγμα, τα «μασάει» για το ελληνικό, σε συνέντευξή του στη Λιμπερασιόν, έστω κι αν μιλάει για την ανάγκη να αντικατασταθούν οι όροι μείωσης των ελλειμμάτων, που συνοδεύουν τα ευρωπαϊκά δάνεια, και που, όπως λέει «δεν θα επιτευχθούν”, με όρους πραγματοποίησης “διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων”

Αναζητείται Ρούζβελτ

Δυστυχώς, δεν υπάρχει ακόμα συγκροτημένη πολιτική βούληση αναζήτησης μιας ριζικής αλλαγής υποδείγματος, προκειμένου να αντιμετωπισθεί όχι μόνο το ελληνικό πρόβλημα, αλλά ολόκληρη η κρίση χρέους, η “φούσκα” κρατικού και ιδιωτικού χρέους και η πιο επικίνδυνη φούσκα παραγώγων στο εσωτερικό της, σύμπτωμα της ολοκληρωτικής απορρύθμισης του χρηματοπιστωτικού τομέα, αλλά και της πλήρους απελευθέρωσης της ροής κεφαλαίων/εμπορευμάτων. Το αποτέλεσμα είναι οι ευρωπαϊκές ηγεσίες να παραπαίουν, ο λογαριασμός αντιμετώπισης της κρίσης να αυξάνει και μαζί ο κίνδυνος ένα ατύχημα να βγάλει στον αέρα με έκρηξη την υποβόσκουσα αστάθεια του συστήματος, διαχέοντας παντού την άγνωστης έκτασης τοξικότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Είναι τραγελαφικό να συζητάνε πάλι οι Ευρωπαίοι τη συμφωνία της 21 Ιουλίου, αφού διαπίστωσαν ότι είναι αμφιβόλου μεν αποτελεσματικότητας εφαρμοζόμενη, αλλά και ιδιαιτέρως ευνοϊκή για τις τράπεζες. Μερικά μάλιστα κερδοσκοπικά hege funds έφτασαν στο σημείο να αγοράσουν ήδη ελληνικά ομόλογα, που πωλούνται στην αγορά στο 40% της ονομαστικής αξίας, ώστε να τα ανταλλάξουν με ευρωπαϊκούς τίτλους ΑΑΑ στο 80% της ονομαστικής τους αξίας. Με άλλα λόγια να διπλασιάσουν τα λεφτά τους, από μια συμφωνία που, υποτίθεται, θα έβαζε να πληρώσουν κάτι και οι δανειστές για τις επενδυτικές τους επιλογές! Αποτέλεσμα ίσως πολύ φυσικό, στο μέτρο που τη συμφωνία συνέταξε το παγκόσμιο τραπεζικό λόμπυ, το International Institute of Finance.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση