Πλόπ! Η διαρροή της αθωότητας

Τα νέα μέσα έχουν πάντα ένα φαντασμαγορικό εφέ στις αντιλήψεις των ανθρώπων σε όλο τον 20ο αιώνα. Αυτό μπορούμε να το ονομάσουμε χοντρικά η εποχή της αθωότητας. Το νέο μέσο νομιμοποιείται μέσα από μια ταυτολογία, δηλαδή ακριβώς επειδή είναι νέο και άρα εκτός των ορίων της γνώσης μας για τα υπάρχοντα ΜΜΕ.

Το ραδιόφωνο είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Το δέος του κουτιού που μιλάει, ήταν αυτό που οδήγησε δεκάδες ακροατές να πιστέψουν πως η ραδιοφωνική αναπαράσταση του πολέμου των κόσμων από τον Όρσον Γουέλς ήταν μια πραγματική εισβολή αριανών. Αλλά η αξιοπιστία του ραδιοφώνου δεν αναπτύχθηκε υπό κενό. Ο μεσοπόλεμος ήταν μια εποχή έντονων διεργασιών και αμφισβήτησης. Οι εφημερίδες είχαν χάσει μεγάλο μέρος του κύρους τους στο πρώτο ημίχρονο του πολέμου (1914-1918), αναπαράγοντας την προπαγάνδα της κάθε κυβέρνησης. Το ραδιόφωνο ήταν νέο, άμεσο, εντυπωσιακό και άσπιλο. Και κέρδισε τις καρδιές των ανθρώπων. Ειδικά μετά το κράχ όπου η ανεργία έκανε το ραδιόφωνο μια φθηνή, λαϊκή διασκέδαση που δεν προϋπέθετε να μπορείς να διαβάζεις.

Εάν ήμασταν όμως λίγο πιο προσεκτικοί, θα παρατηρούσαμε πως τα ραδιόφωνα ήταν μια κεντρικά διευθυνόμενη δραστηριότητα που τόσο για τυπικούς (μεγάλες και ακριβές εγκαταστάσεις) όσο και για πολιτικούς λόγους δεν μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο των κυβερνήσεων. Το ραδιόφωνο λοιπόν δεν ήταν ποτέ ελεύθερο από την κυβερνητική προπαγάνδα. Ο Ρούσβελτ και το τρίτο ράιχ, δεν άφησαν ανεκμετάλλευτο ένα κουτί που μιλά στον κάθε πολίτη προσωπικά. Και στο 2ο ημίχρονο του ευρωπαϊκού πολέμου (1939-45), το ραδιόφωνο έγινε το πιο ποθητό μέσο ενημέρωσης που έφτανε πέρα από τα σύνορα των εμπολέμων.

Fast Forward

Το ίντερνετ ξεκίνησε την καριέρα του με πολύ καλύτερες περγαμηνές ανεξαρτησίας από το ραδιόφωνο. Η ίδια η αποκεντρωμένη δομή του καθώς και η δυνατότητα του κάθε κόμβου να είναι πομπός και δέκτης ταυτόχρονα, έδωσαν ελπίδες σε πολλούς θεωρητικούς και απλούς ανθρώπους. Κι έτσι γρήγορα προτάθηκε ως εναλλακτική λύση πληροφόρησης. Η ίδια η εμπλοκή των ανθρώπων με τη διαχείριση της πληροφορίας του έδωσε μια ακαταμάχητη αίγλη. Ποτέ ξανά δεν θα χρειαζόσουν τη μπριτάνικα ή τη μεγάλη σοβιετική εγκυκλοπαίδεια για να σου εξηγήσει τον κόσμο, ποτέ ξανά ο κάθε κλόουν που βγαίνει στο γυαλί δεν θα ελέγχει το πως προσλαμβάνουμε την πραγματικότητα. Ή έτσι νόμιζαν.

Κανείς πια δεν αμφισβητεί πως το ίντερνετ έχει τα δικά του προβλήματα. Για παράδειγμα το copy paste δεν κάνει την πληροφορία πιο αξιόπιστη, απλά πιο επίμονη. Κι αυτή η τάση αγελοποίησης είναι που βοήθησε το ΙΟΒΕ να διαδίδει τον γελοίο και ψευδή ισχυρισμό πως η απελευθέρωση των επαγγελμάτων θα φέρει ανάπτυξη της τάξης του 13,2% του ΑΕΠ. Τα παραδοσιακά μέσα το αναπαρήγαγαν και οι υπόλοιποι απλά έκαναν copy paste. Τόσο η συχνή αναμετάδοση, όσο και η σχετική έλλειψη επικαιρότητας (τα άρθρα στο ίντερνετ δεν μπαγιατεύουν εύκολα κάνοντας την αναζήτηση διαχρονική), κάνουν την πληροφορία ακόμα πιο επίμονη. Κι αυτή η επιμονή τη νομιμοποιεί ως επιχείρημα, ανεξάρτητα με το πόσο τσαρλατάνικη είναι.

Η ελευθερία που στάζει

Παρόλαυτά, το ίντερνετ και οι κοινωνοί του (αριστεροί ή δεξιοί) συνέχιζαν να πιστεύουν πως όλα αυτά τα προβλήματα άξιζαν τον κόπο, διότι τους επέτρεπαν να δρουν πέρα και έξω από τα όρια της κατεστημένης εξουσίας.

Ήταν μια ισχυρή φαντασίωση ελευθερίας και γιαυτό από μόνη της αρκετά επικίνδυνη. Διότι η φαντασίωση της ελευθερίας μπορεί να οδηγήσει και στη διεκδίκησή της, όπως πολύ συχνά μας έδειξε ο εθνικισμός και η χειραφέτηση των μαζών. Και όπως όλες τις ισχυρές ιδέες, τις χρησιμοποίησαν διάφοροι φερέλπιδες επιχειρηματίες αλλάζοντας τον κόσμο (και τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους). Πέρα από τα προβλήματά τους, το ebay μας απελευθέρωσε από τα δεσμά της τοπικής αγοράς, το google από τα δεσμά της τοπικής πληροφορίας, το Facebook από τα δεσμά του τοπικού περίγυρου, το Skype από τα δεσμά της τοπικής τηλεφωνίας και τα μπλόγκ από τα δεσμά της τοπικής και κεντρικά διευθυνόμενης πληροφόρησης.

Όμως συγχωρέστε με για την έλλειψη υπερβολικής αισιοδοξίας, οι άνθρωποι που γνώριζαν τη δομή του ίντερνετ, καταλάβαιναν εδώ και χρόνια πως αυτή η ελευθερία ήταν πολύ εύκολο να περιοριστεί. Οι σταλεγάκες όμως, δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα δημοφιλείς τύποι, γιαυτό συνήθιζαν να γκρινιάζουν σαν τους γέρους του μάπετ σόου, τη στιγμή που οι υπερασπιστές ακτιβιστές της ελευθερίας γκρέμιζαν την ιρανική ισλαμική επανάσταση μέσω Twitter.

Αν ακούγατε τον αντιπαθή σταλεγάκια, θα γνωρίζατε πως οι εταιρίες -φάροι της ελευθερίας- του ίντερνετ έχουν ένα ΑΦΜ, και μία ΔΟΥ κι έτσι δεν είναι καθόλου εκτός της κρατικής επιβολής. Και πως στο άρθρο 1 του καταστατικού τους δεν έχουν την υπεράσπιση της ελευθερίας αλλά των κερδών τους. Όταν η ελευθερία και τα κέρδη τους έρθουν σε σύγκρουση, μαντέψτε ποιος θα κερδίσει. Όταν λοιπόν αποκαλύπτεται πως η ίδια η Google δίνει πρόσβαση στην κυβέρνηση των ΗΠΑ στα αρχεία όλων των email, μπορείτε να συμπληρώσετε μόνοι σας τα κενά του πάζλ.

Και σε ακόμα πιο θεμελιώδη επίπεδο. Η πρόσβαση στο ίντερνετ δίνεται από κάποιες εταιρίες που ονομάζονται ISP. Χρησιμοποιούν κι αυτοί ΑΦΜ όπως και την τηλεπικοινωνιακή υποδομή μιας χώρας. Εάν εσύ ως κυβέρνηση θέλεις να κόψεις την πρόσβαση σέναν ενοχλητικό πομπό, δεν χρειάζεται να κλείσεις τον πομπό στη χώρα καταγωγής του, απλά να πείσεις τους ISP να κόψουν την πρόσβαση σε αυτόν. Το παράδειγμα με το youtube στην Τουρκία, ή με το PirateBay στην Ιταλία ή με το Demonoid στη Γερμανία, είναι μερικές απλές προειδοποιητικές βολές.

Πλόπ!

Όταν λοιπόν ένας ενοχλητικός τύπος (ο Assange) με ένα ακόμα πιο ενοχλητικό site (το wikileaks) κατηγορείται πως έκανε σεξ χωρίς προφυλακτικό προκειμένου να τον κάνουν να σιωπήσει, κανείς δεν αισθάνεται περίεργα. Όλοι έχουμε ακούσει και πιο ηλίθιες κατασκευασμένες κατηγορίες. Όταν όμως οι κολοσσοί της ελευθερίας του ίντερνετ (Amazon, Paypal, Visa, Facebook, Twitter) κλείνουν ο ένας μετά τον άλλο την πρόσβαση σε αυτόν τον ενοχλητικό τύπο και σε αυτούς που φωνάζουν για τη φίμωσή του, σπάει κάτι παραπάνω από το προφυλακτικό του Assange. Η φαντασίωση της ελευθερίας του ίντερνετ (κι όχι μόνο) αρχίζει να διαρρέει. Διότι τελικά δεν ήταν μόνο οι σκοταδιστές Ιρανοί και οι διαβολικοί κινέζοι που περιορίζουν την ελευθερία. Σωωωώπα! θα σου πει ο σταλεγάκιας.

Πα βω και χαριστιωνι ταν γαν κινησω πασαν;

Αυτό που ο σταλεγάκιας θα χάσει μέσα στον φωτοστέφανο της δικαίωσή του, είναι πως το περιστατικό του Wikileaks μπορεί να οδηγήσει σε μια μετατόπιση του ιδεαλιστικού κόσμου που μας έχει βυθίσει η τεχνολογία και η οικονομική ευμάρεια της δύσης. Διότι ταυτόχρονα με τον ανεγκέφαλο καταναλωτισμό στη μέτα το 1990 δύση, αναπτυσσόταν και ο ανεγκέφαλος ιδεαλισμός.

Η πιστωτική επέκταση δημιούργησε στη δύση εκατομμύρια μικρές αντουανέτες που ήταν έτοιμες να μοιραστούν ένα πράντα ή ένα πούρο αβάνας προκειμένου να καταπολεμηθεί η φτώχια. Σε τόσο ακραίο βαθμό είχε φτάσει αυτός ο ιδεαλισμός, που η κ.Παναρίτη εφάρμοσε τη λογική πως μπορούν οι φτωχοί να ξεφύγουν από τη φτώχεια δανειζόμενοι. Το ίντερνετ από την άλλη δημιούργησε μια εξίσου μεγάλη δεξαμενή ανθρώπων που πίστευαν πως η πένα τους κράταγε τον πάπα από τα @@.

Όπως η οικονομική κρίση αναγκάζει τους αντουανέτους να βγουν από τη φούσκα τους και από τις βολικές (αλλά άχρηστες για τους φτωχούς) φαντασιώσεις τους, έτσι και ο “πόλεμος” του wikileaks μπορεί να σπάσει τη φαντασίωση πως ο ακτιβισμός της πολυθρόνας έχει κάποιο αποτέλεσμα. Το μεγαλύτερο κόστος για το σύστημα δεν είναι πως το site του paypal μπλοκάρεται και δεν λειτουργεί για μερικές ώρες την ημέρα, αλλά η καταθλιπτική και απελευθερωτική διαπίστωση πως όταν οι μάσκες της ελευθερίας πέφτουνε, ένα ping δεν θα αλλάξει τον κόσμο.

Το ίντερνετ είναι ένα υπέροχο χειραφετικό εργαλείο. Ο χιλιασμός του ίντερνετ από την άλλη, είναι το ίδιο άχρηστος με τον χιλιασμό του χριστιανισμού, του διαφωτισμού ή του κομουνισμού. Όσο πιο γρήγορα ξεφύγουμε από την παιδική φαντασίωση πως υπάρχει μία βασιλική οδός για τη σωτηρία των ψυχών ημών, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να χειραφετηθούμε στον τρομακτικό και βρώμικο κόσμο που ζούμε σήμερα. Ώς άτομα και κοινωνίες.

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση