Γκάρντιαν: Μήνυμα Ελλήνων προς Παπανδρέου: "Δεν έχεις λαϊκή εντολή"

• Οι Έλληνες ψηφοφόροι αντιστέκονται στα νεοφιλελεύθερα μέτρα λιτότητας, επιλέγοντας την αποχή και τα άκυρα

Γκάρντιαν: Δευτέρα, 8/11/2010

Οι περιφερειακές εκλογές της Κυριακής στην Ελλάδα ήταν μια ασυνήθιστη υπόθεση. Αν και σημαντικές για τη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι εκλογές για νέα δημοτικά συμβούλια ποτέ δεν θεωρήθηκαν σημαντικές για την επιβίωση μιας κυβέρνησης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ωστόσο, ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε εκδώσει ένα μάλλον περίεργο τελεσίγραφο προς τους ψηφοφόρους: Ή θα φηφίσετε τους υποψήφιους του ΠΑΣΟΚ σε αυτές τις περιφερειακές και δημαρχιακές εκλογές ή θα παραιτηθώ και θα προκηρύξω βουλευτικές εκλογές. Αυτό θα έχει ως άμεση συνέπεια να χάσουν οι πάντες την εμπιστοσύνη τους στην Ελλάδα, πράγμα που θα έχει ολέθριες επιπτώσεις στη ζωή του απλού πολίτη.

Ο απίστευτος αυτός ελιγμός ήταν άραγε ένα ειλικρινές αίτημα για την ανανέωση της λαϊκής εντολής ή ήταν μια απελπισμένη μπλόφα ενός τζογαδόρου που άρχισε να ξεμένει από μάρκες; Η κίνηση του Γιώργου Παπανδρέου δείχνει ότι η ελληνική πολιτική έχει μετατραπεί σε ένα εμπύρετο, ασθενές σώμα, ως συνέπεια των μέτρων λιτότητας και αναδιάρθρωσης που έχουν επιβληθεί στη χώρα από το ΔΝΤ και την ΕΕ, σε αντάλλαγμα για την χορήγηση δανείου 110 δις ευρώ. Οι περικοπές έως και 30% στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και των συντάξεων, καθώς και η αύξηση των άμεσων φόρων και ΦΠΑ, οδήγησαν την εύθραυστη οικονομία σε βαθιά ύφεση. Η ανεργία των νέων, η οποία ήδη αγγίζει το 30%, θα αυξηθεί, καθώς ο ιδιωτικός τομέας ήδη χρησιμοποιεί τα μέτρα ως αφορμή για την κατάργηση θέσεων εργασίας, αλλά και για να υπονομεύσει την εδώ και χρόνια εξασφαλισμένη προστασία των εργατικών δικαιωμάτων στην Ελλάδα.

Ο ελιγμός αυτός του Παπανδρέου μπορεί κατά κάποιο τρόπο να εξηγηθεί αν σκεφτεί κανείς την πρωτοφανή οικονομική και πολιτική αστάθεια στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. Οι Έλληνες έχουν βομβαρδιστεί κατά τους τελευταίους δύο μήνες με αισιόδοξα μηνύματα που θέλουν τα μέτρα να έχουν συμβάλει στη μείωση του ελλείμματος, στην αύξηση των φορολογικών εσόδων, στις βαθιές τομές στην λειτουργία των διαχρονικά μη αποδοτικών δημόσιων υπηρεσιών και στην απελευθέρωση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Η στήριξη που παρείχαν τόσο τα έντυπα όσο και τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ υπήρξε αρκετή ώστε να κάνει τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι να ζηλέψει. Κατά τα άλλα, ο Παπανδρέου δεν κάνει τίποτε άλλο εκτός από το να μεταφέρει το μήνυμά του από την μια πρωτεύουσα στην άλλη, ενώ συγχρόνως μια ομάδα απεσταλμένων από το ΔΝΤ και την ΕΕ έχει εγκατασταθεί στην Αθήνα, τηρώντας από κάθε άποψη στάση διαχειριστή ενός κράτους υπό επιτήρηση.

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική από την ειδυλλιακή εικόνα που εσκεμμένα προβάλλεται. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών έχουν εκτιναχθεί τα σπρεντς μεταξύ γερμανικών και ελληνικών κρατικών ομολόγων σε επίπεδα που είχαν να παρατηρηθούν από την εποχή πριν την υπογραφή του μνημονίου ΔΝΤ-ΕΕ. Η αύξηση που σημειώθηκε στην τιμή της ασφάλισης των ελληνικών ομολόγων σημαίνει ότι οι αγορές αναμένουν την χρεωκοπία της χώρας. Η ιδέα της χρεωκοπίας, ή της αναδιάρθρωσης του χρέους, ακόμη και της εξόδου από την ευρωζώνη είχε μέχρι πρόσφατα απορριφθεί ως ακραία και καταστροφική. Όμως, μετά τις τροποποιήσεις που έγιναν από την Ανγκέλα Μέρκελ στον μηχανισμό στήριξης, η αναδιάρθρωση του χρέους φαντάζει τώρα πιο πιθανή, ενώ ανώτεροι κυβερνητικοί υπουργοί έχουν αρχίσει να προετοιμάζουν τους πολίτες για το ενδεχόμενο.

Οι έντονες διαδηλώσεις και απεργίες της περασμένης άνοιξης κόπασαν κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών. Ωστόσο, η ένταση έχει αναζωπυρωθεί και πάλι από τον Σεπτέμβριο, καθώς ο κόσμος αρχίζει να αισθάνεται τις επιπτώσεις των μέτρων στο εισόδημά του. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια σταθερά μεγάλη πλειοψηφία να είναι αντίθετη προς τα μέτρα καθώς επίσης και την μεγάλη απογοήτευση των πολιτών με τα εναλλασσόμενα στην εξουσία κεντροαριστερά και κεντροδεξιά κόμματα που έχουν κυβερνήσει τη χώρα από το 1974 και οδήγησαν στην απότομη αύξηση των ελλειμμάτων και του χρέους. Ενώ ο αποδεκατισμός του δημόσιου τομέα έχει μειώσει το έλλειμμα, τα φορολογικά έσοδα υστερούν σε σχέση με τις απαιτήσεις του ΔΝΤ και ο αναμενόμενος εκ νέου υπολογισμός του ελλείμματος του 2009 σημαίνει ότι θα πρέπει να επιβληθούν ακόμη αυστηρότερα μέτρα λιτότητας το επόμενο έτος. Αντίθετα με την εξαγγελθείσα "επιτυχία", η οικονομία παραμένει αδύναμη, τα κοινωνικά προβλήματα πολλαπλασιάζονται και η πολιτική ελίτ αδυνατεί να διαχειριστεί την κρίση. Η μεταπολεμική κοινωνική σύμβαση έχει κηρυχθεί νεκρή και η εθνική κυριαρχία της χώρας δεν φαίνεται να είναι πλέον εγγυημένη.

Με φόντο αυτές τις συνθήκες, το τελεσίγραφο Παπανδρέου έχει μια κάποια λογική. Η κυβέρνησή του εξελέγη τον Οκτώβριο του 2009 με βάση μια σοσιαλδημοκρατική πλατφόρμα και δεν είχε καμμία λαϊκή εντολή να επιβάλει τα πιο εκτεταμένα νεοφιλελεύθερα μέτρα που έχει ποτέ βιώσει η Ευρώπη. Είτε η Ελλάδα χρεωκοπήσει και ζητήσει να υπάρξει μια σημαντική απαλλαγή από την καταβολή του χρέους, είτε επιβάλει νέα και πιο αυστηρά μέτρα, οι κατευναστικές δηλώσεις του Παπανδρέου θα θεωρηθούν, για άλλη μια φορά, μη αντάξιες του χαρτιού πάνω στο οποίο γράφτηκαν. Για τον λόγο αυτό, η κυβέρνηση μετέτρεψε τις περιφερειακές εκλογές σε δημοψήφισμα, εκβιάζοντας το εκλογικό σώμα και αναζητώντας μια εν λευκώ εξουσιοδότηση για περαιτέρω περικοπές και την ιδιωτικοποίηση των πιο πολύτιμων πόρων της χώρας (ενέργειας, επικοινωνιών και μεταφορών), όπως απαιτεί το ΔΝΤ. Ωστόσο, οι χθεσινές εκλογές μόνο τέτοια εντολή δεν έδωσαν στον Παπανδρέου.

Σε μια χώρα όπου η προσέλευση ψηφοφόρων αγγίζει συνήθως το 80%, αυτή τη φορά περίπου το 45% του εκλογικού σώματος απείχε και ένα άλλο 10% έριξε στην κάλπη άκυρα ψηφοδέλτια. Το ΠΑΣΟΚ έλαβε 34% περίπου των ψήφων, η αξιωματική αντιπολίτευση (Νέα Δημοκρατία) το 32% και το Κομμουνιστικό Κόμμα το 11%. Τα τρία κόμματα της ριζοσπαστικής αριστεράς που δεν είχαν καταφέρει να κατεβάσουν κοινούς υποψηφίους έλαβαν συνολικά περίπου το 12% των ψήφων. Εάν η ευρύτερη αριστερά είχε δημιουργήσει ένα ενωμένο μέτωπο κατά των μέτρων, θα είχε αναδειχθεί ως το ηγεμονικό μπλοκ που θα αντιμετώπιζε τη νεοφιλελεύθερη λογική των κυρίαρχων ελίτ. Τα αποτελέσματα ανέδειξαν έναν Παπανδρέου κάτισχνο και εξαντλημένο, ο οποίος τελικά ανακοίνωσε ότι δεν θα προκηρύξει εκλογές, αλλά θα εξακολουθήσει να εφαρμόζει τα μέτρα που ήδη εξαγγέλθηκαν.

Πώς μπορεί να ερμηνευθεί αυτό το άνευ προηγουμένου ποσοστό αποχής και άκυρων ψηφοδελτίων; Δεν μπορεί παρά να φέρνει στο νου τη θαυμάσια πολιτική παραβολή του νομπελίστα λογοτέχνη Ζοζέ Σαραμάγκου "Βλέποντας". Στο μυθιστόρημα αυτό, οι πολίτες μιας ανώνυμης πρωτεύουσας ρίχνουν μαζικά λευκά ψηφοδέλτια σε δύο διαδοχικές βουλευτικές εκλογές. Η δεξιά κυβέρνηση θεωρεί την στάση αυτή του εκλογικού σώματος ως εσχάτη προδοσία και κηρύσσει τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Τελικά, η κυβέρνηση εγκαταλείπει την πρωτεύουσα, αναμένοντας ότι η ταραχή που προέκυψε θα κάνει τους ψηφοφόρους να δουν τις συνέπειες της πράξης τους. Η ζωή, όμως, συνεχίζεται ειρηνικά.

Με παρόμοιο τρόπο, στην Ελλάδα οι απλοί πολίτες αντιστάθηκαν επίσης στα μέτρα μέσω της αποχής τους. Η αποχή ή η άκυρη ψήφος σε μια άκρως πολιτικοποιημένη χώρα είναι μια πολιτική πράξη μεγάλης συνέπειας, η οποία αφήνει την κυβέρνηση δίχως την λαϊκή εντολή που χρειάζεται για να συνεχίσει την εφαρμογή των μέτρων της. Είναι η ελληνική εκδοχή του συνθήματος "Que sa vayan todos" ("Να φύγετε όλοι") που απηύθυνε ο λαός της Αργεντινής προς τις ελίτ που είχαν οδηγήσει τη χώρα σε πτώχευση τον Δεκέμβριο του 2001.

Το χρονικό του προαναγγελθέντος οικονομικού θανάτου που συνέγραψαν από κοινού το ΔΝΤ και η ΕΕ θα ολοκληρωθεί, με πληρεξούσιους τους τραπεζίτες να υπογράφουν το πιστοποιητικό θανάτου του ελληνικού κράτους πρόνοιας, αλλά η λαϊκή αντίσταση είναι πλέον πολύ πιθανό να επιταχύνει την κινητικότητά της. Απεργίες, διαδηλώσεις και κοινωνικές αναταραχές θα αποφασίσουν το μέλλον της χώρας τους επόμενους μήνες. Οι Έλληνες έχουν μια υπερήφανη ιστορία αντίστασης ενάντια σε ξένους και ντόπιους δυνάστες. Στην παρούσα φάση, αυτό που τους χρειάζεται είναι νέες ιδέες, πρόσωπα και συγκλίσεις, προκειμένου να αναδυθεί μια νέα πολιτική μέσα από το σημερινό φιάσκο. Προς αυτή την κατεύθυνση, η ευρύτερη αριστερά, η μόνη πολιτική ομάδα που δεν συμμετέχει στην κρίση του χρέους και της διαφθοράς, μπορεί να διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο.


Την μετάφραση του πρωτότυπου κειμένου επιμελήθηκε η μεταφραστική ομάδα του ιστολογίου μας

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση