Στο περιθώριο το μάθημα της Ελληνικής Ιστορίας;
Με την αναδιαμόρφωση του σχολικού προγράμματος μαθημάτων στο Λύκειο, η διδασκαλία της Ελληνικής Ιστορίας δείχνει να πέφτει στο περιθώριο. Το πρόγραμμα προβλέπει ένα μάθημα επιλογής υπό τον τίτλο “Ευρωπαική Ιστορία”. Υποθέτουμε βέβαια ότι μέσα στην Ευρωπαική Ιστορία θα εντάσσεται και η Ελλάδα, εφ΄όσον η χώρα μας ανήκει στην Ευρωπαική Ηπειρο…Η απόφαση αυτή, πιθανόν να χαιρετίζεται από τους υποστηριχτές και οπαδούς της “εκσυγχρονιστικής σκέψης” που επιδιώκουν να πλάσουν νέες νοοτροπίες, εναρμονισμένες στην σύγχρονη πραγματικότητα. Και φυσικά, ο χώρος της Παιδείας αποτελεί μια σημαντική δίαυλο για την διαμόρφωση νοοτροπιών.
Μάθημα Ιστορίας λοιπόν στο Λύκειο, θα σημαίνει μια γενική εικόνα της Ευρωπαικής Ιστορίας όπου θα συμπεριλαμβάνονται κάποια χτυπητά γεγονότα που θα χαρακτηρίζονται κρίσιμοι σταθμοί, κάποιες προσωπικότητες που συνδέονται με αυτά και βεβαίως, κάποια συμπεράσματα για να βοηθήσουν τον προσανατολισμό του μαθητή. Ολα αυτά θα έχουν επιλεγεί βάσει ορισμένων κριτηρίων, ώστε να εξυπηρετούν (υποτίθεται) την καλύτερη αφομοίωση του μαθήματος και να μην κουράζουν το μυαλό. Μέχρι στιγμής, δεν ακούστηκε άλλο συγκεκριμένο επιχείρημα εκ μέρους εκείνων που πήραν αυτήν την απόφαση, εκτός από την πρόθεσή τους να κάνουν τη ζωή των μαθητών ευκολότερη, ελαφραίνοντας το σχολικό πρόγραμμα από “περιττά βάρη”…
Ισως βέβαια, να έχει προβλεφθεί η απάντηση προς τις όποιες ενστάσεις ακουστούν. “Το μάθημα της Ιστορίας δεν ενδιαφέρει όλους τους μαθητές. Για όσους δεν ενδιαφέρονται, είναι μια επιβάρυνση στο ήδη βεβαρημένο σχολικό πρόγραμμα.” θα ισχυριστούν οι αρμόδιοι. Ασφαλώς είναι ευνόητη η οργή και η πικρία πολλών μορφωμένων και συνειδητοποιημένων Ελλήνων -και δεν εννοούμε αποκλειστικά μόνο τους φιλίστορες και ιστορικούς. Διότι υπάρχουν ευτυχώς πολλοί Ελληνες πολίτες, που ενδιαφέρονται για την Ιστορία πέρα από επιστημονική δράση, φιλοδοξίες ή διάθεση αυτοπροβολής. Το ενδιαφέρον προς την Ιστορία, πηγάζει από την ανάγκη αυτογνωσίας ενός λαού
Αν δεν γνωρίσουν οι άνθρωποι το παρελθόν τους, η εικόνα τους ως το ποιοί είναι σήμερα, θα είναι ασφαλώς ελλιπής. Και ο άνθρωπος, αν δεν γνωρίσει τις ρίζες του, δεν θα μπορέσει ποτέ του να τις υπερασπιστεί.. Δεν θα μάθει ποτέ ποιοί ήταν οι πρόγονοί του, ούτε σε ποιούς αγώνες αντιστοιχούν τα σύνορα που έχει η χώρα του. Δεν θα έχει την ευκαιρία να διδαχτεί από τα σφάλματα, τις ολιγωρίες, ή τις επιτυχημένες περιόδους, δεν θα μπορεί να συσχετίσει γεγονότα ή να κρίνει αποτελέσματα. Η επίδραση του πολιτισμού της χώρας του στην εξέλιξη των άλλων πολιτισμών, θα του σερβίρεται επιλεκτικά μέσα από το νέο σχολικό εγχειρίδιο. Μπορεί ίσως να πληροφορηθεί κάποτε τη σημασία του ελληνικού πολιτισμού και των αξιών του στον κόσμο, από κάποιους ξένους…Και τότε, εκείνοι θα λένε δικαίως ότι “οι Ελληνες δεν αξίζουν τους προγόνους που είχαν, διότι τους αγνοούν..”
Η αλήθεια είναι ότι τέτοια συμπτώματα παραγκωνισμού του μαθήματος της Ιστορίας, (δήθεν) με την αιτιολογία μιας απλοποίησης που θα το καταστούσε πιό ελκυστικό και λιγότερο βαρετό, έχουν εμφανιστεί εδώ και κάποια χρόνια. Σύμπτώματα όπως η αναφορά της Μικρασιατικής καταστροφής σαν “συνωστισμός”, ή η σύμπτυξη του έπους του 40 σε μια παράγραφο και ορισμένα περίεργα θέματα εκθέσεων στις εισαγωγικές εξετάσεις, είχαν θορυβήσει πολλούς ανήσυχους. Δυστυχώς τώρα, οι ανησυχίες αυτές επαληθεύονται με βήμα ταχύ. Ενδεχομένως να μας δοθούν επιχειρήματα εκ μέρους των αρμοδίων ότι “Μείωση της ύλης, σημαίνει καλύτερη αφομοίωση”. Ας γινόταν μείωση της ύλης όσον αφορά πολλές λεπτομέρειες, χρονολογίες και ονόματα που φορτώνουν το μυαλό και θολώνουν την ουσία του μαθήματος. Ας γινόταν μια αναθεώρηση του τρόπου διδασκαλίας, ως προς την μεταδοτικότητα και το ερέθισμα του ενδιαφέροντος των μαθητών. Η Ιστορία γενικά, αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή διδαγμάτων που αναπτύσσουν την κριτική σκέψη, αλλά η Ιστορία του δικού μας τόπου, είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ύπαρξη και την τύχη του λαού μας. Και είναι πολύ μεγάλη για να χωρέσει μόνο σε λίγες σελίδες…
Μάθημα Ιστορίας λοιπόν στο Λύκειο, θα σημαίνει μια γενική εικόνα της Ευρωπαικής Ιστορίας όπου θα συμπεριλαμβάνονται κάποια χτυπητά γεγονότα που θα χαρακτηρίζονται κρίσιμοι σταθμοί, κάποιες προσωπικότητες που συνδέονται με αυτά και βεβαίως, κάποια συμπεράσματα για να βοηθήσουν τον προσανατολισμό του μαθητή. Ολα αυτά θα έχουν επιλεγεί βάσει ορισμένων κριτηρίων, ώστε να εξυπηρετούν (υποτίθεται) την καλύτερη αφομοίωση του μαθήματος και να μην κουράζουν το μυαλό. Μέχρι στιγμής, δεν ακούστηκε άλλο συγκεκριμένο επιχείρημα εκ μέρους εκείνων που πήραν αυτήν την απόφαση, εκτός από την πρόθεσή τους να κάνουν τη ζωή των μαθητών ευκολότερη, ελαφραίνοντας το σχολικό πρόγραμμα από “περιττά βάρη”…
Ισως βέβαια, να έχει προβλεφθεί η απάντηση προς τις όποιες ενστάσεις ακουστούν. “Το μάθημα της Ιστορίας δεν ενδιαφέρει όλους τους μαθητές. Για όσους δεν ενδιαφέρονται, είναι μια επιβάρυνση στο ήδη βεβαρημένο σχολικό πρόγραμμα.” θα ισχυριστούν οι αρμόδιοι. Ασφαλώς είναι ευνόητη η οργή και η πικρία πολλών μορφωμένων και συνειδητοποιημένων Ελλήνων -και δεν εννοούμε αποκλειστικά μόνο τους φιλίστορες και ιστορικούς. Διότι υπάρχουν ευτυχώς πολλοί Ελληνες πολίτες, που ενδιαφέρονται για την Ιστορία πέρα από επιστημονική δράση, φιλοδοξίες ή διάθεση αυτοπροβολής. Το ενδιαφέρον προς την Ιστορία, πηγάζει από την ανάγκη αυτογνωσίας ενός λαού
Αν δεν γνωρίσουν οι άνθρωποι το παρελθόν τους, η εικόνα τους ως το ποιοί είναι σήμερα, θα είναι ασφαλώς ελλιπής. Και ο άνθρωπος, αν δεν γνωρίσει τις ρίζες του, δεν θα μπορέσει ποτέ του να τις υπερασπιστεί.. Δεν θα μάθει ποτέ ποιοί ήταν οι πρόγονοί του, ούτε σε ποιούς αγώνες αντιστοιχούν τα σύνορα που έχει η χώρα του. Δεν θα έχει την ευκαιρία να διδαχτεί από τα σφάλματα, τις ολιγωρίες, ή τις επιτυχημένες περιόδους, δεν θα μπορεί να συσχετίσει γεγονότα ή να κρίνει αποτελέσματα. Η επίδραση του πολιτισμού της χώρας του στην εξέλιξη των άλλων πολιτισμών, θα του σερβίρεται επιλεκτικά μέσα από το νέο σχολικό εγχειρίδιο. Μπορεί ίσως να πληροφορηθεί κάποτε τη σημασία του ελληνικού πολιτισμού και των αξιών του στον κόσμο, από κάποιους ξένους…Και τότε, εκείνοι θα λένε δικαίως ότι “οι Ελληνες δεν αξίζουν τους προγόνους που είχαν, διότι τους αγνοούν..”
Η αλήθεια είναι ότι τέτοια συμπτώματα παραγκωνισμού του μαθήματος της Ιστορίας, (δήθεν) με την αιτιολογία μιας απλοποίησης που θα το καταστούσε πιό ελκυστικό και λιγότερο βαρετό, έχουν εμφανιστεί εδώ και κάποια χρόνια. Σύμπτώματα όπως η αναφορά της Μικρασιατικής καταστροφής σαν “συνωστισμός”, ή η σύμπτυξη του έπους του 40 σε μια παράγραφο και ορισμένα περίεργα θέματα εκθέσεων στις εισαγωγικές εξετάσεις, είχαν θορυβήσει πολλούς ανήσυχους. Δυστυχώς τώρα, οι ανησυχίες αυτές επαληθεύονται με βήμα ταχύ. Ενδεχομένως να μας δοθούν επιχειρήματα εκ μέρους των αρμοδίων ότι “Μείωση της ύλης, σημαίνει καλύτερη αφομοίωση”. Ας γινόταν μείωση της ύλης όσον αφορά πολλές λεπτομέρειες, χρονολογίες και ονόματα που φορτώνουν το μυαλό και θολώνουν την ουσία του μαθήματος. Ας γινόταν μια αναθεώρηση του τρόπου διδασκαλίας, ως προς την μεταδοτικότητα και το ερέθισμα του ενδιαφέροντος των μαθητών. Η Ιστορία γενικά, αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή διδαγμάτων που αναπτύσσουν την κριτική σκέψη, αλλά η Ιστορία του δικού μας τόπου, είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ύπαρξη και την τύχη του λαού μας. Και είναι πολύ μεγάλη για να χωρέσει μόνο σε λίγες σελίδες…
Καταρχάς, πρέπει κάποια στιγμή να διαχωρίσουμε τις έννοιες «εθνική συνείδηση» και «ιστορική συνείδηση -είτε εθνική είτε γενικότερη». Η πρώτη ανήκει στη σφαίρα του συναισθήματος και παραπέμπει περισσότερο στη θρησκεία, η δε αποτελεί επιστήμη. Έχοντας αποφοιτήσει σχετικά πρόσφατα από τη θεωρητική κατεύθυνση, μπορώ να σας πω ότι η διδασκαλία της ιστορίας στην ελληνική πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν πετυχαίνει ούτε καν το πρώτο, πόσω μάλλον το δεύτερο που είναι και το ουσιώδες. Για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα, αποφοίτησα από το λύκειο μισώντας το μάθημα της ιστορίας. Αργότερα, διαβάζοντας εξωσχολικά ιστορικά βιβλία πραγματικά λάτρεψα αυτή την επιστήμη. Και ως προς το πρώτο σκέλος τουλάχιστον, γνωρίζω ότι δεν είμαι μόνος. Το συμπέρασμα: το σύστημα παιδείας στην Ελλάδα κάνει το μέσο μαθητή να αντιπαθεί την παιδεία. Είναι απαράδεκτο, μια χώρα που κάποτε γέννησε εξαιρετικό πολιτισμό να έχει ένα τόσο, μα τόσο αποτυχημένο σύστημα παιδείας σήμερα. Φωνές όπως του παραπάνω γράφοντος, μακάρι να πληθύνουν και να ακουστούν γιατί, λαός χωρίς παιδεία είναι ένας λαός ευάλωτος στο καθημερινό σκουπιδομάνι της τηλεόρασης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο παιδί και ο έφηβος είναι απίστευτα εύπλαστοι και επιδεκτικοί σε ιδέες και αντιλήψεις. Επομένως, δεν θα πρέπει να μας κάνει εντύπωση που στη συγκεκριμένη φάση του "παγκοσμιοποιητικού εγχειρήματος" στοχεύουν στην αλλοίωση της ιστορικής συνείδησης των παιδιών και των εφήβων. Από αυτή την αλλοίωση ξεκίνησε ο φασισμός στην Ευρώπη τη δεκαετία του '30. Τα σχολικά εγχειρίδια από τη Γερμανία και την Ιταλία εκείνης της εποχής προκαλούν σοκ ακόμα και σήμερα και μαρτυρούν τη μεθόδευση της όλης διαδικασίας αλλοίωσης της συνείδησης της νεολαίας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο ζήτημα είναι αν θα περιφρουρήσουμε τη διατήρηση της ιστορικής μας συνείδησης, εμποδίζοντας αυτή την εφιαλτική διαδικασία από το να πραγματοποιηθεί. Αργά ή γρήγορα θα να το καταλάβουμε: είμαστε πειραματόζωα και πρέπει να κάνουμε τα αδύνατα δυνατά να σταματήσουμε το πείραμα.
Μ.