Τα αδιέξοδα της νέο-οθωμανικής φαντασίωσης

• Η βασική επιδίωξη της Τουρκίας είναι η προώθηση της ηγεμονίας της ή έστω της συμμετοχής της σε πολλαπλά ταυτοχρόνως επίπεδα. Η νεο-οθωμανική φαντασίωση της Άγκυρας, προβλέπει την επέκταση της κυριαρχίας της στην περιοχή από τον Ατλαντικό μέχρι την Δυτική Κίνα

Στην μεν Ευρώπη, η Τουρκία θέλει να εισέλθει ηγετικά, με την αυτοπεποίθηση της αυξανόμενης δημογραφίας της, και ως εκφραστής και υπερασπιστής των ευρωμουσουλμανικών κοινοτήτων. Στην δε Ασία ως ηγέτις του αραβικού κόσμου και του Ισλάμ. Γι’ αυτό και επέλεξε την προσέγγιση με το Ιράν και την ανοιχτή σύγκρουση με το Ισραήλ, ώστε να καταλάβει την θέση του ηγεμόνα του παγκόσμιου χαλιφάτου.
Ο χαρακτηρισμός των αντιφατικών αυτών μεταξύ τους επιδιώξεων ως «φαντασιώσεως» δικαιώνεται σήμερα από τις πρόσφατες διπλωματικές εξελίξεις.
Η ρητή δήλωση των δύο βασικών ηγετών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, του Γάλλου προέδρου Σαρκοζί και της Γερμανίδας καγκελλαρίου Μέρκελ, ότι δεν επιθυμούν πλήρη ένταξη της Τουρκίας, οδηγεί σε ειδική σχέση ή και σε ρήξη λόγω οργισμένης τουρκικής αντίδρασης. Η Ευρώπη ως πεδίο δυνητικής τουρκικής πρωτοβουλίας έχει κλείσει για την Τουρκία, διότι τα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα έχουν έρθει σε πλήρη αντίθεση με την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, που αντιτίθεται σε συντριπτικά ποσοστά στην ένταξη της χώρας αυτής. Επίσης η περίοδος ευημερίας, που ευνοούσε «πολυπολιτισμικές» και άλλες προσεγγίσεις, τελείωσε, και τώρα τα ευρωπαϊκά καθεστώτα αντιμετωπίζουν το φάσμα της ξενοφοβίας και της ανόδου ακροδεξιών κινημάτων. Οπότε δεν είναι πλέον καιρός για πειραματισμούς.
Στην Μέση Ανατολή, η Τουρκία εξωθείται σε σκληρό δίλημμα. Η ακροβασία της μεταξύ του ρόλου του επίδοξου ηγέτη των μουσουλμάνων και του συμμάχου της Δύσης θα καταστεί αδύνατη όταν θα επέλθει ρήξη μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, η οποία θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε νέο κύκλο κατά Χάντιγκτον σύγκρουσης των πολιτισμών. Τότε η Τουρκία θα κληθεί ή να ταυτισθεί με την Δύση χάνοντας κάθε έρεισμα στον ισλαμικό κόσμο και γινόμενη στόχος του. Ή να υποστηρίξει τα ισλαμικά καθεστώτα και να γίνει στόχος της Δύσης. Όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, στάση ουδετερότητας αποκλείεται, λόγω της γεωγραφικής θέσης της Τουρκίας,
Τρίτη συνθήκη που καθιστά αδύνατη την μετεξέλιξη της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη είναι η βίαιη και βαθειά εσωτερική της κρίση, που είτε θα οδηγήσει σε κεμαλικό πραξικόπημα και εσωτερικό διχασμό, αφού οι ισλαμιστές ελέγχουν τουλάχιστον το ήμισυ της τουρκικής κοινής γνώμης. Είτε σε κατίσχυση των ισλαμιστών, αποκαθήλωση του κεμαλισμού και μετατροπή της Τουρκίας σε κάποιο ιδιότυπο ισλαμικό καθεστώς, που θα την αποξενώσει οριστικά από την Δύση και τις ΗΠΑ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Σ’ ένα τέτοιο πλαίσιο, το πρόβλημα της Τουρκίας δεν είναι η υλοποίηση των νέο-οθωμανικών φιλοδοξιών της, που προφανώς αποτελούν μηχανισμό υπεραναπλήρωσης των εσωτερικών της αδυναμιών και αντιφάσεων. Αλλά η αντιμετώπιση του ενδεχομένου μείζονος αποσταθεροποίησης του πολιτικού της συστήματος και της κοινωνικής της συνοχής.
Ασφαλώς αυτές οι εξελίξεις πρέπει να τυγχάνουν σοβαρής γεωστρατηγικής ανάλυσης στα Ελληνικά υπουργεία των Εξωτερικών και Αμύνης. Διότι, όπως καταδείχθηκε και από το «σχέδιο Βαριοπούλα», το τελευταίο χαρτί των στρατηγών της Άγκυρας είναι μία ανεξέλεγκτη εξέλιξη στην Ελληνοτουρκική μεθόριο.

Μελέτης Η. Μελετόπουλος
Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών
Πανεπιστημίου Γενεύης

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση