Σαμαράς: Μια χώρα δεν μπορεί ούτε να πουληθεί ούτε να κλείσει

• Δεν χρεοκόπησε η Ελλάδα – Χρεοκόπησε το κοινωνικό μοντέλο στο οποίο στηρίχθηκε
• «Το παλιό πεθαίνει, αλλά το καινούργιο δεν έχει γεννηθεί ακόμα
• Από την ομιλία του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, Αντώνη Σαμαρά στην εκδήλωση του International Herald Tribune

Στην Ελλάδα τελείωσε μόλις ένα μοντέλο κρατισμού. Κι όπως συμβαίνει κάθε φορά που ένα μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης καταρρέει, αυτό προκαλεί συμπτώματα κρίσης και ανατροπών. Προσπαθούμε να μετατρέψουμε αυτή την κρίση σε ευκαιρία και τις ανατροπές σε κινητήρια δύναμη.
Θέλω να σας πω, πριν απ’ όλα, ότι έχουμε «κατάρρευση μοντέλου» έχουμε «κατάρρευση υποδείγματος», δεν έχουμε «χρεοκοπία μιας χώρας». Και δεν έχουμε «αλλαγή υποδείγματος» ακόμα. Η «κατάρρευση υποδείγματος» είναι το δεδομένο από το οποίο ξεκινάμε. Η «αλλαγή υποδείγματος» είναι το ζητούμενο… Μ’ άλλα λόγια, το παλιό πεθαίνει, αλλά το καινούργιο δεν έχει γεννηθεί ακόμα.
Όσον αφορά τη «χρεοκοπία», θα ήθελα να τονίσω ότι η Ελλάδα είναι ίσως η χώρα που έχει τα πιο πολλά αναλογικά αναξιοποίητα περιουσιακά στοιχεία, τους πιο πολλούς αναλογικά αναξιοποίητους πόρους, τα πιο πολλά αναξιοποίητα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Μια εταιρία που διαθέτει κεφάλαιο, περιουσία και αναξιοποίητο δυναμικό – ανθρώπινο, κεφαλαιουχικό και τεχνολογικό – μπορεί να περάσει μια περίοδο κακής διαχείρισης και να αντέξει μια προσωρινή στενότητα ρευστότητας με αναδιάρθρωση. Μια χώρα που έχει αναξιοποίητους πόρους και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, κατά μείζονα λόγο μπορεί να αντέξει μια περίοδο κακής διαχείρισης και να την ξεπεράσει με αναδιάρθρωση. Μια εταιρία μπορεί πάντα να πουληθεί ή να κλείσει. Μια χώρα δεν μπορεί ούτε να πουληθεί ούτε να κλείσει.
Δεν φοβάμαι, λοιπόν, χρεοκοπία της Ελλάδας με την κυριολεξία του όρου.
Δεν χρεοκόπησε η Ελλάδα.
Χρεοκόπησε το κοινωνικό μοντέλο στο οποίο στηρίχθηκε. Ένα μοντέλο που σε ό,τι αφορά την οικονομία, αναδιένειμε δανεικά, όχι «πλεόνασμα». Δεν αναδιένειμε εισόδημα από τους πλουσιότερους στους φτωχότερους, αλλά από τις μελλοντικές γενιές στην τωρινή.
...Το μοντέλο της τελευταίας τριακονταετίας, αναδιένειμε πολιτική επιρροή πελατειακού χαρακτήρα, των κομμάτων στο κράτος και του κράτους στην κοινωνία. Κι έτσι δημιουργήθηκε ένα πολιτικό σύστημα που είναι απόλυτα δημοκρατικό, αλλά ταυτόχρονα και απόλυτα στρεβλό (distorted).
Η πολιτική εξουσία είναι κατακερματισμένη ανάμεσα σε μια κυβέρνηση που λειτουργεί ως «ασώματος κεφαλή» και σε μια διοίκηση που λειτουργεί ως «ακέφαλο σώμα». Κι ανάμεσά τους υπάρχει μια τεράστια γραφειοκρατία, η οποία μπλοκάρει τα πάντα. Αυτό έχει ως συνέπεια, να καταργηθούν οι αυτοματισμοί αυτό-διόρθωσης της δημοκρατίας. Το πολιτικό σύστημα μπορεί να διαχειρίζεται τον εαυτό του, αλλά δεν μπορεί να κάνει «διορθώσεις πορείας».
Η βασική στρέβλωση του πολιτικού μας συστήματος είναι ότι πολλαπλασιάζει τις αντιστάσεις σε κάθε ομαλή αναδιάρθρωση και από-νομιμοποιεί εύκολα κάθε διάθεση για σοβαρές μεταρρυθμίσεις. Έτσι ένα πολιτικό σύστημα που δεν διαθέτει μηχανισμό αυτό-διόρθωσης και συνεχίζει να αναδιανέμει δανεικά, χωρίς να αξιοποιεί τους πόρους και τα πλεονεκτήματά του, έχει υποκαταστήσει την ανάπτυξη με τη συντήρηση ενός υψηλού επιπέδου κατανάλωσης αν-αντίστοιχου προς τις παραγωγικές του ικανότητες. Και αργά η γρήγορα θα έφτανε σε δυσκολία εξυπηρέτησης του χρέους του.
Πρέπει να τα αλλάξουμε όλα
Συνήθως, σε τέτοιες περιπτώσεις, όταν έχουμε συνολική κρίση υποδείγματος, το κορυφαίο ερώτημα είναι αν οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να προηγηθούν των οικονομικών ή το αντίστροφο. Η πρόσφατη κρίση στην Ελλάδα κατά κάποιον τρόπο παραμέρισε το πρόβλημα. Πρέπει να τα αλλάξουμε όλα. Σχεδόν ταυτόχρονα. Και πρέπει να τα αλλάξουμε άμεσα. Έχουμε πλέον τη νομιμοποίηση να τα αλλάξουμε όλα. Γιατί το παλαιό έτσι κι αλλιώς καταρρέει…
Όμως θέλω να μοιραστώ μαζί σας και κάποιες ανησυχίες μου. Η κρίση αυτή μας έχει έσπρωξε αναγκαστικά σε κάποια περιοριστικά μέτρα για το χρόνια υψηλό δημοσιονομικό μας έλλειμμα. Αυτή τη στιγμή σε ένα λαό που δεν το περίμενε ούτε ήταν προετοιμασμένος, σε ένα λαό που προσδοκούσε μετά τις εκλογές νέο κύκλο παροχών με δανεικά, επιβλήθηκε η πιο αυστηρή συσταλτική πολιτική. Και δεν επιβλήθηκε σε εκείνους που έχουν περιθώρια να δώσουν. Επιβλήθηκε σε εκείνους που ήδη βρίσκονται στο όριο… η δημοσιονομική περιστολή θίγει αυτούς που ήδη πληρώνουν, όχι αυτούς που διαφεύγουν. Και η αύξηση εμμέσων φόρων επιβάλει θυσίες αντιστρόφως ανάλογα προς το εισόδημα.
Έτσι, ως πολιτικός, φοβάμαι κοινωνικά ξεσπάσματα και εκρήξεις.
Ενώ ως οικονομολόγος φοβάμαι ένα φαύλο κύκλο, όπου τα συσταλτικά μέτρα θα φέρουν μεγαλύτερη ύφεση, άρα ανεπαρκή φορολογικά έσοδα, άρα θα απαιτήσουν ακόμα σκληρότερα συσταλτικά μέτρα, που θα οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερη ύφεση…
Γι’ αυτό έχω προτείνει μια σειρά από μέτρα-ανάσες που θα μειώσουν τις υφεσιακές επιπτώσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής. Θα εμποδίσουν την αγορά να «νεκρώσει». Για να μαζέψει το κράτος χρήματα, πρέπει να δουλέψουν οι επιχειρήσεις, να υπάρξουν εισοδήματα, να υπάρξουν κέρδη… Αυτά τα μέτρα «εκτάκτου ανάγκης» είναι μέτρα «πρώτων βοηθειών». Για να αντέξει η Οικονομία το σοκ της προσαρμογής. Αλλά για να αντέξει και οι Κοινωνία το σοκ της προσαρμογής. Τα μέτρα αυτά έχουν μηδενικό ή ελάχιστο δημοσιονομικό κόστος και αυξάνουν την αποτελεσματικότητα όλων των μέτρων που έχουν ήδη παρθεί.
Αλλά το επαναλαμβάνω αυτά είναι «μέτρα-ανάσες». Απολύτως απαραίτητα. Όμως δεν είναι αυτά οι μεταρρυθμίσεις που μας οδηγούν σε αλλαγή υποδείγματος. Αλλά για να οραματιστούμε το αύριο, πρέπει να επιβιώσουμε σήμερα.
Κρίσιμες μεταρρυθμίσεις
Μετά απ’ αυτή τη διευκρίνιση μπορώ τώρα να σας εκθέσω συνοπτικά μερικές από τις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις που συνοψίζουν αυτό που θα ονόμαζα αλλαγή υποδείγματος:
* Αρχικά, πολιτικά χρειαζόμαστε ένα επιτελικό κυβερνητικό σχήμα. Μικρό και ευέλικτο. Όπου οι αρμοδιότητες και οι εξουσίες θα συμπίπτουν σε όλα τα κλιμάκια. Έτσι ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία και να αυξηθεί η πολιτική ευθύνη.
* Δεύτερον, η πάταξη της γραφειοκρατίας οδηγεί και σε αληθινή περιστολή της σπατάλης. Ουσιαστικά σήμερα, ανάμεσα στις «ασώματες κεφαλές» που βρίσκονται στη κορυφή της δημόσιας διοίκησης και τα «ακέφαλα σώματα» που βρίσκονται παντού αλλού, έχει χαθεί κάθε έλεγχος. Αν δημιουργηθεί ένα μικρό ευέλικτο και επιτελικό σχήμα στον κορυφή της διοίκησης, στη συνέχεια μπορεί να ελεγχθεί η γραφειοκρατία. Κι εκεί θα εντοπιστούν μια προς μία οι εστίες της μεγάλης δημόσιας σπατάλης. Μόνο που για να το επιτύχουμε αυτό πρέπει να έχουμε με το μέρος μας την δημοσιοϋπαλληλία. Και να την κινητροδοτήσουμε σχετικώς…
* Τρίτον, σταδιακή κατάργηση όλων των στρεβλώσεων που υπάρχουν στις αγορές. Από μονοπωλιακές καταστάσεις, ολιγοπωλιακές πρακτικές, καρτέλ, μέχρι εμπόδια εισόδου νέων επιχειρήσεων και κατάργηση κλειστών επαγγελμάτων.
Αυτή η αποκατάσταση συνθηκών ανταγωνισμού θα πολλαπλασιάσει και τις ευκαιρίες και τη διάχυση των ευκαιριών. Και θα απελευθερώσει την επιχειρηματικότητα.
* Τέταρτον, πάταξη της φοροδιαφυγής. Αλλά προσοχή. Αυτό πολλοί το λένε. Ή μάλλον όλοι. Πολλοί το έχουν επιχειρήσει. Αλλά έγινε ως τώρα ένα σφάλμα. Προσπάθησαν τις περισσότερες φορές να πατάξουν τη φοροδιαφυγή αυξάνοντας του φορολογικούς συντελεστές. Όμως όταν αυξάνονται οι φορολογικοί συντελεστές, πέρα από κάποιο όριο δημιουργούνται κίνητρα φορο-αποφυγής. Κι έτσι η προσπάθεια έμενε συνήθως μισή. Γιατί κυνηγούσαν τους φοροφυγάδες την ίδια ώρα που τους έδιναν ισχυρά κίνητρα να… συνεχίσουν να φοροδιαφεύγουν. Μια ολοκληρωμένη στρατηγική πάταξης της φοροδιαφυγής επιβάλλει πάνω απ’ όλα διεύρυνση της φορολογικής βάσης. «Λίγα από πολλούς» αθροίζουν πολύ περισσότερα απ’ ότι «πολλά από λίγους» και δη τους ασθενέστερους, αυτούς που δεν μπορούν να γλιτώσουν.
* Πέμπτον, η μείωση των φορολογικών συντελεστών (κι ασφαλώς μιλάω για μετά την κρίση εποχή), έτσι κι αλλιώς είναι απαραίτητη. Γιατί πως μπορούμε να αντέξουμε τον φορολογικό ανταγωνισμό άλλων γειτονικών χωρών; Πώς μπορούμε να αντέξουμε τον ανταγωνισμό με χώρες που έχουν οριακό συντελεστή κάτω από 20% και μέσο συντελεστή κάτω από 15% όταν εμείς έχουμε οριακό συντελεστή στα πρόσωπα 45% και μέσο συντελεστή γύρω στο 30%;
* Έκτον, πρέπει να εντοπίσουμε όλες τις εστίες του εξωγενούς κόστους των επιχειρήσεων – δηλαδή του κόστους που δεν ελέγχεται από τον επιχειρηματία – και να το περιορίσουμε. Αυτό αφορά το ΦΠΑ, ειδικούς φόρους κατανάλωσης, φόρο κερδών, φόρο εισοδήματος, δημοτικά τέλη, εργοδοτικές εισφορές, «γραφειοκρατικό κόστος», πνευματικά δικαιώματα.
Είναι προτιμότερο να επιβαρύνουμε λιγότερο κάθε επιχείρηση εξωγενώς, να βελτιώσουμε την ανταγωνιστικότητά της, να της επιτρέψουμε να πάρει «ανάσες», να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της και να επεκταθεί. Ή να ανοίξουν περισσότερες επιχειρήσεις…Παρά να τις ξεζουμίζουμε όλες…
Σας περιέγραψα μόνο ένα πρώτο «κύμα μεταρρυθμίσεων».
Αφότου η χώρα συνέλθει από την τωρινή κρίση.
Γιατί οι Έλληνες πρέπει να πειστούν ότι υπάρχει ελπίδα και είναι ρεαλιστική.
Σήμερα οι Έλληνες φοβούνται, αλλά ακόμα δεν έχουν νιώσει τις επιπτώσεις της συσταλτικής πολιτικής.
Σε λίγο θα αρχίσουν να τις νιώθουν.
Αν ελπίζουν σε κάτι, θα μπορέσουν να αντέξουν την πίεση.
Κι αν πιστέψουν σε κάτι…
Αλλιώς ο φόβος θα γίνει πόνος και ο πόνος θυμός.
Και ενώ ο φόβος δημιουργεί παθητικότητα, τόσο ο πόνος όσο και ο θυμός προκαλούν ανεξέλεγκτες αντιδράσεις.
Τώρα λοιπόν, χρειαζόμαστε Πίστη και Ελπίδα.
Ρεαλιστική Πίστη και αξιόπιστη Ελπίδα.
Κι αυτό σας το λέω και ως Πολιτικός και ως Οικονομολόγος…

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση