Τουρκία: Σηματοδοτήθηκε η αρχή του τέλους του παρακράτους;

Η υπόθεση «Εργκένεκον» άνοιξε νέο κεφάλαιο στην κοινωνική και την ιδεολογική πόλωση που μαστίζει την πολιτική ιστορία της Τουρκίας

Ως η «Ημέρα της Κρίσης» προαναγγελόταν από τα πρωτοσέλιδα του τουρκικού τύπου η ημέρα έναρξης της δίκης των 86 υπόπτων για συμμετοχή στην τρομοκρατική οργάνωση «Εργκένεκον». Η δίκη συνιστά την σοβαρότερη προσπάθεια εξάρθρωσης του τουρκικού παρακράτους και την πλέον πολύκροτη δικαστική διαδικασία της πρόσφατης πολιτικής ζωής της χώρας.
Οι ταυτότητες των 86 κατηγορουμένων, 46 εκ των οποίων έχουν ήδη προφυλακισθεί, συνθέτουν το παζλ της «τουρκικής gladio», όπως αποκαλεί την «Εργκένεκον» ο κυβερνητικός και ο φιλελεύθερος τύπος.

Πλέον «σημαίνοντες» οι στρατηγοί εν αποστρατεία Σενερ Ερουτγκουρ και Χουρσίτ Τολόν, ο αρχηγός του ακραίου εθνικιστικού «Εργατικού Κόμματος» Ντογού Περιντσέκ, ο κύριος αρθρογράφος της σκληρο-Κεμαλικής «Τζουμχουριέτ» Ιλχάν Σελτζούκ, ο πρώην αρχηγός της οργάνωσης «βρώμικου πολέμου» της Στρατοχωροφυλακής Βελί Κιουτσούκ, ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως Κεμάλ Αλεμντάρογλου, η Σεβγκί Ερενερόλ, εγγονή του παπα-Ευθύμ, ιδρυτή του «Τουρκο-Ορθόδοξου Πατριαρχείου». Αλλά και ο δικηγόρος Κεμάλ Κεριντσίζ, που είχε υποβάλλει σειρά μηνύσεων για «προσβολή του Τουρκισμού» κατά διανοουμένων και δημοσιογράφων, όπως ο Νομπελίστας Ορχάν Παμούκ και ο δολοφονηθείς δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ.
Δολοφονίες και δολιοφθορές
Κατά τη δικογραφία, οι κατηγορούμενοι στόχευαν να προκαλέσουν μέσω σειράς τυφλών χτυπημάτων και δολοφονιών επιφανών προσώπων κλίμα κοινωνικής αναταραχής και βίαιης εξέγερσης κατά της κυβέρνησης του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Στην «Εργκένεκον» αποδίδεται αλυσίδα ανεξιχνίαστων δολοφονιών και δολιοφθορών που διαπράχθηκαν στην χώρα τα τελευταία χρόνια. Οι υπόδικοι αντιμετωπίζουν κατηγορίες για σύσταση τρομοκρατικής οργάνωσης σε βαθμό κακουργήματος. Για ορισμένους ζητείται ποινή δις ισόβιας κάθειρξης.
Από «ημέρα κρίσης» η έναρξη της δίκης μετατράπηκε σε «ημέρα χάους». Λόγω κακής οργάνωσης, στη μικρή αίθουσα του δικαστηρίου επεκράτησε το αδιαχώρητο. Η καθόλου κολακευτική για τη δικαιοσύνη εικόνα συνωστισμού στο ακροατήριο οδήγησε σε αναβολή και την απόφαση η διαδικασία να προχωρήσει χωριστά για τους προφυλακισθέντες. Η απόφαση έτυχε επικρίσεων περί «άνισης μεταχείρισης» από νομικούς κύκλους.
Η δικογραφία της υπόθεσης ξεπερνά τις 2.000 σελίδες. Σύμφωνα με νομικές πηγές, η εκδίκασή της θα διαρκέσει περισσότερο από ένα έτος. Ακόμη μεγαλύτερη είναι ωστόσο η πολιτική σημασία και ο αντίκτυπος της δίκης. Αναλυτές προβλέπουν ότι θα αποτελέσει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης, ιδίως από την αξιωματική αντιπολίτευση του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος του Ντενίζ Μπαϊκάλ. Η υπόθεση άνοιξε νέο κεφάλαιο στην κοινωνική και ιδεολογική πόλωση που μαστίζει τη χώρα.
Οι φιλοκυβερνητικοί κύκλοι, η φιλελεύθερη διανόηση και η αριστερά πανηγύρισαν το γεγονός της δικαστικής δίωξης του παρακράτους. Εστίασαν στο γεγονός ότι σε μία χώρα που οι πραξικοπηματίες παραμένουν ατιμώρητοι σύρονται για πρώτη φορά ενώπιον της δικαιοσύνης στρατηγοί. Γεννάται η προσδοκία της οριστικής εκκαθάρισης της χώρας από τις σκοτεινές εκείνες δυνάμεις που εμμένουν να εγείρουν προσκόμματα στον εκδημοκρατισμό της.
Ο Μπαϊκάλ και ο κεμαλικός χώρος, από την άλλη, κατηγορούν την κυβέρνηση ότι χρησιμοποιεί τους κατηγορούμενους ως αποδιοπομπαίους τράγους και την «Εργκένεκον» ως αφορμή για να φιμώσει τις αντιπολιτευόμενες φωνές. Δεν είναι λίγοι όσοι διατείνονται ότι η «Εργκένεκον» δεν είναι παρά ένα αποκύημα των αρχών, που στοχεύουν να επιρρίψουν στους συλληφθέντες όλα τα ανεξιχνίαστα εγκλήματα που τραυμάτισαν πρόσφατα την πολιτική ιστορία της Τουρκίας. Χαρακτηριστικά, ο Μπαϊκάλ κατηγορούσε τον Ερντογάν ότι συμπεριφέρεται ως εισαγγελέας στην υπόθεση και προειδοποιούσε ότι θα λειτουργήσει ο ίδιος ως «υπεράσπιση».
Βασανιστικά ερωτήματα
Με την υπόθεση να βρίσκεται ακόμη στο διαδικαστικό στάδιο, αναλυτές και κοινή γνώμη εγείρουν βασανιστικά ερωτήματα.

• Έχουν συλληφθεί όλοι οι εγκέφαλοι της οργάνωσης;
• Θα προχωρήσει η δικαιοσύνη μέχρι τέλους;
• Θα σημάνει η καταδίκη τους και το τέλος του παρακράτους;
• Έχει ο εισαγγελέας πολιτικά κίνητρα;
• Είναι η όλη υπόθεση στημένη;

Ερωτήματα που θα εξακολουθήσουν να βασανίζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σημειωτέον ότι η δικαιοσύνη δεν είχε προχωρήσει στην εξέταση της ουσίας της υπόθεσης στο προηγούμενο σκάνδαλο Σουσουρλούκ το 1996, που έφερνε τότε στο φως τη διαπλοκή του παρακράτους με την αστυνομία, το οργανωμένο έγκλημα, τις μυστικές υπηρεσίες και την κυβέρνηση. Η υπόθεση είχε συγκαλυφθεί με την συγκατάθεση των κυβερνητικών εταίρων της τότε κυβέρνησης συνεργασίας Τσιλέρ – Ερμπακάν.
Αν οι πιθανές συνέπειες της δίκης στο εσωτερικό μέτωπο είναι δύσκολο να προβλεφθούν, ο αντίκτυπος της υπόθεσης στις διεθνείς σχέσεις της χώρας είναι από τώρα εμφανής, συμφωνούν γνώστες των διπλωματικών παρασκηνίων. Πάντως, η εξάρθρωση της «Εργκένεκον» ανοίγει τον δρόμο στην κυβέρνηση Ερντογάν να προχωρήσει ταχύτερα στις ενταξιακές συνομιλίες της χώρας με την Ε.Ε.
Η Εργκένεκον ήταν το σοβαρότερο εμπόδιο
στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας
Βασικός στόχος της «Εργκένεκον» ήταν να σαμποτάρει την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας. Την οργάνωση είχαν θορυβήσει οι ενταξιακές μεταρρυθμίσεις, που αναπόφευκτα οδηγούσαν στη χειραφέτηση της πολιτικής ζωής από την κηδεμονία του παρακράτους. Ιδιαίτερη δυσαρέσκεια εξέφραζαν κύκλοι των ενόπλων δυνάμεων, διαβλέποντας στις μεταρρυθμίσεις το τέλος των πολιτικών και οικονομικών προνομίων τους. «Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί κατηγορούμενοι προέρχονται από τον χώρο του στρατεύματος» τονίζει διπλωματική πηγή που παρακολουθεί από κοντά την υπόθεση.
Βασικός στόχος της «Εργκένεκον» ήταν να απομακρύνει την Τουρκία από το δυτικό στρατόπεδο εν γένει, στρέφοντάς την προς την Ρωσία και το Ιράν. «Όσον αφορά τη θέση της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή, η οργάνωση –όπως και ο ευρύτερος εθνικιστικός χώρος- στόχευε σε μία αλλαγή άξονα», τονίζει η συγκεκριμένη πηγή. «Η μερική απομάκρυνση από τη δύση στόχευε να θέσει τέλος στην επέλαση της φιλελεύθερης ιδεολογίας στην Τουρκία. Η «Εργκένεκον» αλλά και μεγάλο τμήμα των ενόπλων δυνάμεων και των Κεμαλιστών, έβλεπαν με ανησυχία την εμπέδωση των αρχών της διαφάνειας και του πλουραλισμού. Προκειμένου να στρέψουν τον πληθυσμό κατά της Ε.Ε. και κατά της κυβέρνησης, διέδιδαν ότι οι δυτικές δυνάμεις απεργάζονται τον διαμελισμό της χώρας».
Πολλοί από τους συλληφθέντες, όπως ο Νταγού Περιντσέκ, αποτελούν βασικούς διανοητές της θεωρίας της Ευρασίας. Κατ’ αυτή, η Τουρκία πρέπει να στραφεί προς ανατολάς, προσεταιριζόμενη το Ιράν και την Ρωσία, ώστε να ελέγξει από κοινού τα τεράστια ενεργειακά αποθέματα της κεντρικής Ασίας. «Η σχολή της Ευρασίας στην Τουρκία γοητεύεται από την προοπτική μίας Machtpolitik έναντι της δύσης χρησιμοποιώντας το αντίβαρο της Ρωσίας και του Ιράν», τονίζει πηγή κοντά στο στράτευμα. «Η προσέγγιση με τις δύο αυτές χώρες θεωρείται λιγότερο επικίνδυνη για το εσωτερικό μέτωπο, καθώς δεν εγείρουν απαιτήσεις εκδημοκρατισμού. Ο αυταρχισμός της κυβέρνησης Πούτιν και του Ιράν γοητεύει τους Τούρκους εθνικιστές, που βλέπουν στον εκδημοκρατισμό της επερχόμενη διάλυση της Τουρκίας».
Η εξάρθρωση της «Εργκένεκον» και η σύγκρουση συμφερόντων με την Ρωσία στον Καύκασο, όπως διεφάνη στην τελευταία σύγκρουση στη Γεωργία, τορπίλισαν ανεπανόρθωτα τα σχέδια περί «αλλαγής άξονα» προς την κατεύθυνση της Ευρασίας. Η χώρα παραμένει σταθερά στο δυτικό στρατόπεδο, τονίζουν παρατηρητές.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση