Οι σχέσεις Αιγύπτου και Τουρκίας και πώς επωφελείται ο Ελληνισμός

Τα πλέγματα σχέσεων των χωρών της περιοχής μας με την Τουρκία, είναι πολύ σημαντική για την Ελλάδα και την Κύπρο, προκειμένου να γνωρίζουμε περιορισμούς και προοπτικές στις σχέσεις μας τόσο με αυτές τις χώρες, όσο και με την Τουρκία. Σχεδιασμός σημαίνει πρωτίστως γνώση, συμμάχων και αντιπάλων. Η Ελλάδα οφείλει να έχει υπόψιν της το menu των σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας ώστε να μπορεί να χτίσει μια μακροπρόθεση περιφερειακή πολιτική, χρησιμοποιώντας τις μεγάλες διαφορές μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, υπέρ της.

Κατά τα πρώτα χρόνια της προεδρικής θητείας του Ταγίπ Ερντογάν, η Αίγυπτος υπέγραψε με την Άγκυρα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. Αυτή έπαψε να ισχύει στην αρχή του 2020. Παρόλο που το 2017 το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών ήταν περίπου 4.5 δις δολάρια. Το 2018 οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών βελτιώθηκαν έτι περαιτέρω με την Αίγυπτο να κάνει εξαγωγές στην Τουρκία που άγγιξαν τα 2,19 δις δολάρια και την Τουρκία να εξάγει στην Αίγυπτο προϊόντα και υπηρεσίες 3,05 δις δολάρια, ανεβάζοντας τον όγκο των εμπορικών τους συναλλαγών. Για άλλη μια φορά, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ δύο χωρών δεν αποτελούν το πρώτο κριτήριο το οποίο θα μπορούσε να περιγράψει τον χαρακτήρα των διακρατικών σχέσεων. Παρά τις καλές εμπορικές σχέσεις , οι καλές πολιτικές σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας έχουν πάψει να υφίστανται από το 2013 όταν και ο Αλ Σίσι κατέλαβε την εξουσία στο Καϊρο, την οποία πριν κατείχε ο Μόρσι ο οποίος ήταν ''τέκνο'' της Αραβικής Άνοιξης. Μάλιστα λόγω της ιδεολογικής διαφοράς μεταξύ Σίσι και Ερντογάν αλλά και εξαιτίας των τεράστιων γεωπολιτικών διαφορών μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, η προ 15 ετών οικονομική συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, έχει παγώσει. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν η κορωνίδα της τουρκικής γεωστρατηγικής στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική και η Άγκυρα πόνταρε πάρα πολλά στην Αραβική Άνοιξη. Η Αίγυπτος ως χώρα που ενώνει την Βόρεια Αφρική με τη Μέση Ανατολή, δε θα μπορούσε να δεχθεί την υλοποίηση της πολιτικής της Τουρκίας η οποία επιθυμεί να γίνει η ηγετική δύναμη ανάμεσα στις μουσουλμανικές χώρες.


Ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών της Αιγύπτου έχει κάνει ήδη συνομιλίες με τους ομολόγους του σε χώρες της Βόρειας Αφρικής, προκειμένου να εκθέσει το πρόβλημα της κακόβουλης τουρκικής επιρροής τόσο στη Λιβύη, όσο και στην Βόρεια Αφρική γενικότερα. Η γεωγραφική θέση της Αιγύπτου δίνει ταυτόχρονα πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα στη χώρα-κρηπίδωμα του αραβικού κόσμου. Η Αίγυπτος είναι οικονομικά ό,τι της δίνει ο Νείλος. Δυστυχώς για την Αίγυπτο, ο Νείλος δεν μπορεί να αξιοποιηθεί ως υδάτινη οδός για την μεταφορά εμπορικών προϊόντων. Αυτό σημαίνει πως η Αίγυπτος στηρίζεται σε χερσαίες εμπορικές οδούς και το κόστος μεταφοράς, είναι πολύ μεγάλο. Αυτό σημαίνει οτι το Σουέζ και ο έλεγχος της Ερυθράς Θάλασσας μέχρι το Κέρας της Αφρικής, αποτελούν τους πνεύμονες του Καϊρου. Η ανατολική Μεσόγειος είναι για την Αίγυπτο η αρχή του ελέγχου του Σουέζ και επομένως, της Ερυθράς Θάλασσας.

Η Τουρκία έχει θέσει ως στόχο της την εκμετάλλευση των ακραίων μουσουλμανικών στοιχείων σε όλη τη Βόρεια Αφρική. Ταυτόχρονα, η Τουρκία φιλοδοξεί να αυξήσει την επιροοή της στη Σομαλία, (στην οποία διατηρεί βάση) στην Αιθιοπία και στο Σουδάν. Μια τέτοια εξέλιξη, θα περικύκλωνε την Αίγυπτο η οποία προσώρας αντιμετωπίζει τα τουρκικά σχέδια με συμμαχίες που δίνουν βάθος στον αιγυπτιακό ρόλο στην ανατολική Μεσόγειο (βελτίωση σχέσεων με Ελλάδα, Κύπρο, Γαλλία, ΗΑΕ και Σαουδική Αραβία). Το ζήτημα που έχει προκύψει με τη δημιουργία φράγματος από την Αιθιοπία έχει προκαλέσει ένταση ανάμεσα σε Κάϊρο και Αντίς Αμπέμπα. Η Αιθιοπία είναι περίκλειστη χώρα η οποία όμως έχει επενδύσει όλη της την ανάπτυξη και τον αυξανόμενο περιφερειακό της ρόλο, στην αφθονία των υδάτων της (λόγω των πολλών ποταμών) τα οποία σπανίζουν στην περιοχή. Πιθανή βελτίωση των σχέσεων της Αιθιοπίας με Τζιμπουτί ή/και Σομαλία, θα έφερνε την Αιθιοπία να έχει ρόλο και στην Ερυθρά Θάλασσα. Στα σχέδια της Αιθιοπίας είναι μάλιστα η σταδιακή ναυπήγηση πολεμικών πλοίων τα οποία θα βρίσκονται σε λιμάνια του Τζιμπουτί. Η Τουρκία λόγω των ειδικών σχέσεων που έχει με τη Σομαλία μπορεί να επηρεάσει εξελίξεις πολύ αρνητικές για την Αίγυπτο, όπως και με την εκμετάλλευση ακραίων στοιχείων από το Βόρειο Σουδάν το οποίο η Τουρκία έχει πάντα στο σχεδιασμό της, ως ορμητήριο για πιθανές επιχειρήσεις εντός της Λιβύης. Αν η Τουρκία καταφέρει μέσα από το πολιτικό Ισλάμ να ελέγξει την Αίγυπτο, τότε θα ελέγχει και το Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα. Μια τέτοια εξέλιξη, δεν τρομάζει μόνο την Αίγυπτο αλλά και τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ που θα είχαν από τα δυτικά τους την Τουρκία και από τα ανατολικά τους το Ιράν.

Η παραπάνω τεκμηρίωση εξηγεί ουσιαστικά και την αιγυπτιακή υποχώρηση στο θέμα της πρόσφατης τμηματικής οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Ελλάδα. Η Αίγυπτος δεν επιθυμούσε οριοθέτηση με την Ελλάδα επί 15 έτη. Η οικονομική καχεξία της Αιγύπτου δεν τις επέτρεπε να ανοίξει μέτωπο με την Τουρκία, πόσο μάλλον πριν το 2011. Το 2005 όταν και ξεκίνησαν οι ελληνο-αιγυπτιακές συζητήσεις για την οριοθέτηση ΑΟΖ, η Αίγυπτος υπέγραφε τη συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με την Τουρκία. Τότε η Τουρκία ακολουθούσε την τακτική της ύπνωσης όλων των γειτόνων της σύμφωνα με την πρόταση Νταβούτογλου περί ''μηδενικών τριβών με τους γείτονες''. Σε έναν κόσμο όπου η Τουρκία δε θα είχε αναθεωρητικές βλέψεις και που δε θα υπήρχαν διεθνείς και περιφερειακές συνθήκες που ευνοούν την αέναη αλλαγή των διεθνούς καταμερισμού ισχύος, Αίγυπτος και Τουρκία θα είχαν φιλικές σχέσεις. Όμως ο περιφερειακός ρόλος της Αιγύπτου έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το όραμα της Άγκυρας. Ο ρόλος της Τουρκίας στη Λιβύη δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός από την Αίγυπτο καθώς αν η Ανατολική Λιβύη με τον καιρό, περάσει στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας (πράγμα που φαντάζει αδύνατον) τότε η Αίγυπτος κινδυνεύει καθώς η δυτική πλευρά της Αιγύπτου είναι ερημική. Αυτό σημαίνει οτι είναι δύσκολα προστατεύσιμη, ελλείψει φυσικών εμποδίων. Τι μπορεί να κρατήσει ο Ελληνισμός από την ανάγνωση των τουρκο-αιγυπτιακών σχέσεων;

Ο τουρκο-αιγυπτιακός ανταγωνισμός θα κρατήσει για αρκετό καιρό, μέχρι η Τουρκία να πάψει να εγείρει αξιώσεις πέραν των συνόρων της σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Η Ελλάδα οφείλει μια και για πάντα να αφαιρέσει όλες τις αφελείς σκέψεις και ιδέες που κυριάρχησαν στην εξωτερική μας πολιτική πριν το 2010. Μια από αυτές τις σκέψεις και ιδέες αφορούσε την ταύτιση της προβλεψιμότητας με την σταθερότητα. Η σταθερότητα υφίσταται ως αποτέλεσμα των συνεχών αλλαγών. Για παράδειγμα, αν η Τουρκία είχε υπογράψει συμφωνία με τον Μόρσι για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, σήμερα η φίλη χώρα Αίγυπτος, θα ήταν εχθρική για την Ελλάδα και θα ήταν κομμάτι στο τουρκικό σχέδιο της περικύκλωσης της Ελλάδας από την Τουρκία. Η Αθήνα θα έχει πάγια προβληματικές σχέσεις με την Τουρκία. Οι χώρες της Μέσης Ανατολής χαρακτηρίζονται από ρευστότητα και δεν πρέπει να παρασυρθούμε από αυτήν. Οι συμμαχίες χτίζονται πάνω σε κοινά συμφέροντα που υφίστανται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Η Αίγυπτος θα παραμείνει για καιρό μια χώρα που θα χρειάζεται την Ελλάδα, όμως όπως και η Αίγυπτος έχει τη δική της ατζέντα, έτσι έχει τη δική της και η Ελλάδα.

Πέραν από το μέτωπο που θα έχει σταδιακά να αντιμετωπίσει η Τουρκία (της οποίας η περίοδος ασυλίας τελειώνει) με την ΕΕ και στο οποίο μέτωπο, οφείλουμε να παίζουμε ρόλο μαζί με τη Γαλλία, η Ελλάδα μπορεί να εκμεταλλεύεται και το τουρκο-αιγυπτιακό. Σε αυτή τη λογική, η μεγαλύτερη επιτυχία της Ελλάδας στην συμφωνία τμηματικής οριοθέτησης με την Αίγυπτο, δεν είναι μόνο στο οτι η Ελλάδα αποκτά πραγματικό ρόλο στην περιοχή της. Είναι οτι δέχτηκε συγχαρητήρια από αραβικές και μουσουλμανικές χώρες. Η Ελλάδα δεν είχε ποτέ εχθρικές σχέσεις με το Ισλάμ και έτσι αφαιρείται ταυτόχρονα από την Τουρκία ο ''πόλεμος πολιτισμών'' και ο ερεθισμός θρησκευτικών παθών που προσπαθεί η Άγκυρα να υλοποιήσει έναντι της Ελλάδας. Η πατρίδα μας χρειάζεται να εκμεταλλευτεί την τμηματική οριοθέτηση με την Αίγυπτο ως αρχή για να εμβαθύνει τις σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο σε νέα βάση και στα όρια που υπαγορεύει ο νέος πολυπολικός κόσμος. Η κακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική ανοίγει την πόρτα σε συνομιλητές σαν την Ελλάδα να παίξουν ρόλο και παρουσιάζεται ένα παράθυρο ευκαιρίας για τον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων της Δύσης με τον αραβικό κόσμο. Ας σκεφτούμε οτι μεγάλο μέρος των Λιβανέζων πολιτών ζητά τον ενεργητικό ρόλο της Γαλλίας στο Λίβανο μετά την τραγωδία της Βηρυτού.

Αλέξανδρος Δρίβας
Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση