Ποιες οι σχέσεις της Τουρκίας με ΕΕ και ΗΠΑ την περίοδο του κορωναϊού

Του Dan Arbell

Χαρακτηριστικό της στάσης που θέλει να κρατήσει ο Erdogan απέναντι στην Ευρώπη αυτή την περίοδο, είναι και το μήνυμα που έστειλε στις 9 Μαΐου, με αφορμή την Ημέρα της Ευρώπης. Στο μήνυμά του, με συμβιβαστικό τόνο, ο Erdogan χαιρέτισε τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την πάροδο του έτους, εξέφρασε συμπάθεια για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ως αποτέλεσμα του κορωναϊού, και ανέδειξε την τουρκική βοήθεια προς κάποιες χώρες της ΕΕ στη διάρκεια της πανδημίας.

Ο Τούρκος πρόεδρος περαιτέρω δήλωσε ότι ενώ η ΕΕ είχε δείξει "επικριτική στάση απέναντι στην Τουρκία σε διάφορα θέματα", είναι κατανοητό πως "Ευρώπη και Τουρκία είναι στην ίδια βάρκα". Για τον λόγο αυτό ο Erdogan πιστεύει ότι έχει έρθει η ώρα να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να αναζωογονήσουν την ευρωπαϊκή-τουρκική σχέση, δίνοντας έμφαση στο ότι η χώρα του είναι αποφασισμένη να γίνει πλήρες μέλος της ΕΕ στο μέλλον. Το μήνυμα του Erdogan επαναλήφθηκε μόλις λίγες ημέρες αργότερα από τον υπουργό Εξωτερικών Mevlut Cavusoglu, ο οποίος ζήτησε την επαν-ενεργοποίηση των σχέσεων με την ΕΕ, ξεχωρίζοντας τα ζητήματα της απελευθέρωσης της βίζας, της αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης και της βελτίωσης της μεταναστευτικής συμφωνίας του Μαρτίου 2016.

Τέτοια λόγια δεν έχουν ακουστεί από Τούρκο αξιωματούχο εδώ και πολύ καιρό και έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την κατάσταση πριν από το ξέσπασμα του κορωνοαϊού. Το περασμένο έτος, η σχέση μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας που περνούσε ήδη κρίση (εξαιτίας των εντάσεων αναφορικά με τη διάβρωση των τουρκικών δημοκρατικών θεσμών στον απόηχο της απόπειρας πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, επιδεινώθηκαν περαιτέρω. ΟΙ διαφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών για την τουρκική εισβολή στη Συρία το φθινόπωρο του 2019, η εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη και η διαφωνία της για το φυσικό αέριο με την Κύπρο, ενισχύθηκαν από την προσφυγική κρίση στη Συρία, που κορυφώθηκε με την απόφαση Erdogan στο τέλος Φεβρουαρίου να ανοίξει τα σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα, πραγματοποιώντας την απειλή του να "ανοίξει τις πύλες" και να επιτρέψει τους Σύρους πρόσφυγες να μπουν στην ΕΕ.


Η αλλαγή του τόνου της Άγκυρας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει απεγνωσμένα ευρωπαϊκή οικονομική βοήθεια. Αξιωματούχοι της ΕΕ είχαν εκφράσει την εκτίμησή τους για την αλληλεγγύη της Τουρκίας και τη συνεργασία για τον κορονοϊό, και επισήμαναν ότι η ΕΕ εξετάζει ένα πακέτο στήριξης για τους "άμεσους γείτονες" της Ευρώπης, αλλά δεν έχει λάβει μια τελική απόφαση για αυτό. Επίσης, ενώ επαναδιατύπωσε την πρόθεσή της να συνεχίσει τις συνομιλίες με την Τουρκία, η ΕΕ κατέστησε σαφές ότι η Τουρκία πρέπει και πάλι να πληροί συγκεκριμένο αριθμό οικονομικών και πολιτικών κριτηρίων, για τα οποία η ΕΕ επιμένει εδώ και κάποιο καιρό.

Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ

Η αμερικανική κεντρική τράπεζα αποτέλεσε ακόμη έναν στόχο στις προσπάθειες του Erdogan τις τελευταίες εβδομάδες να εξασφαλίσει οικονομική βοήθεια, καθώς η Fed έχει μετακυλίσει τις προσωρινές γραμμές ανταλλαγής δολαρίων με 14 κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο, σε μια προσπάθεια να διοχετεύσει δολάρια στις αγορές. Η ενέργεια της Fed είναι μέρος μιας άνευ προηγουμένου προσπάθειας να χαλαρώσει τις πιέσεις στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά μέχρι στιγμής η Τουρκία δεν έχει συμπεριληφθεί. Υψηλόβαθμοι Αμερικανοί αξιωματούχοι επισήμαναν ότι η Άγκυρα είναι σε απευθείας επικοινωνία με τη Fed, αλλά πρόσθεσαν ότι η επιλεξιμότητα της Τουρκίας θα στηρίζεται αποκλειστικά σε οικονομικά κριτήρια, και όχι σε πολιτικά.

Παρόλα αυτά, η αμερικανική κυβέρνηση προσπάθησε να εξομαλύνει τις εντάσεις με την Ουάσιγκτον, στέλνοντας δύο δωρεές ιατρικού εξοπλισμού στις ΗΠΑ και σιωπηρά παραιτήθηκε από την υπόσχεση να ενεργοποιήσει το ρωσικό αεροπορικό αμυντικό σύστημα S-400 τον Απρίλιο. Οι δύο χώρες συντονίζουν τις πολιτικές τους για τη Συρία, και αυτή τη στιγμή έχουν κοινό συμφέρον να μην αφήσουν την Ιντλίμπ να πέσει στα χέρια του Assad. Επίσης, ενδιαφέρονται και οι δύο να προωθηθεί μια πολιτική λύση στη σύγκρουση για τη Συρία, και μοιράζονται κάποια κοινά συμφέροντα αναφορικά με το Ιράν. Αν και το Ιράν δεν στοχεύει την Τουρκία, η Άγκυρα θεωρεί το Ιράν αντίπαλο, και ο πρόεδρος Erdogan έχει δηλώσει προσφάτως ότι το Ιράν δεν αποτελεί φιλική δύναμη. Υπάρχουν επίσης κοινά συμφέροντα σε ό,τι αφορά στη Λιβύη, στο ΝΑΤΟ, στα κράτη του Καυκάσου στη Μαύρη Θάλασσα και στο Ιράκ.

Παρόλα αυτά, οι διαφωνίες παραμένουν αναφορικά με τη ΒΑ Σύρια, όπου οι ΗΠΑ και η Τουρκία δεν έχουν τις ίδιες απόψεις για τους Κούρδους της Συρίας. ΟΙ σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι επίσης περίπλοκες και δεν τις βλέπουν με καλό μάτι στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, η εξαγορά των S-400 είναι το μεγάλο αγκάθι. Υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε στα μέσα Μαΐου ότι είναι ένα "τεράστιο, εξαιρετικά περίπλοκο ζήτημα”, το οποίο "συνδέεται απευθείας με την μεγαλύτερη αμερικανική αμυντική επένδυση μετά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (το project των μαχητικών αεροσκαφών F-35). Τέλος, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών στην Τουρκία, δεν καθιστούν ιδιαίτερα θετικό το κλίμα στην Ουάσιγκτον για την χώρα.

Θα αποφέρει καρπούς η επιθετική διπλωματία του Erdogan;

Τις τελευταίες ημέρες, η τουρκική λίρα έχει ενισχυθεί (στις 6,8240 έναντι του δολαρίου), και οι αναλυτές το αποδίδουν στον τριπλασιασμό της πιστωτικής γραμμής μεταξύ Κατάρ-Τουρκίας, καθώς και στην ελπίδα ότι η Τουρκία θα καθιερώσει και θα εξασφαλίσει επιπλέον γραμμές ανταλλαγής με ξένες κεντρικές τράπεζες. Αν και ο Erdogan βρίσκεται σε επιθετική διάθεση διπλωματίας, οι προσπάθειές του απέναντι στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ δεν έχουν αποφέρει τα αποτελέσματα τα οποία ήλπιζε. Καθώς συνεχίζει να απορρίπτει το πακέτο βοήθειας του Δ.Ν.Τ, οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί δεν χαλαρώνουν τα αυστηρά τους κριτήρια για την καθιέρωση γραμμών ανταλλαγής.

Ο Erdogan δεν είναι πρόθυμος να κάνει σημαντικές αλλαγές στην οικονομική του πολιτική, ούτε να λάβει τα απαραίτητα μέτρα που απαιτούνται για την εκπλήρωση αυτών των προϋποθέσεων. Πήρε μια προσωρινή παράταση ζωής από το Κατάρ, αλλά θα χρειαστεί σύντομα επιπλέον χρηματοδότηση. Η μικρή αύξηση στην αξία της λίρας θα δοκιμαστεί στο πολύ κοντινό μέλλον.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση