Η Τουρκία, στο ρόλο της πολύφερνης νύφης

Του Δημήτρη Τσαϊλά

Οι ρωσικοί στρατηγικοί σχεδιασμοί, με την Τουρκία, δεν μπορούν να διαχωριστούν από τη ρωσική υψηλή στρατηγική γενικότερα. Με άλλα λόγια, η Ρωσία δεν ασκεί μια αυτόνομη πολιτική όσον αφορά τη Μέση Ανατολή, αλλά συντονίζει τις ενέργειές της σύμφωνα με τη συνολική προσέγγιση στις παγκόσμιες υποθέσεις.

Υπάρχουν οι εθνικοί στόχοι της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής που καθοδηγούν το Κρεμλίνο πώς να σχεδιάζει, να ορίζει και να καθορίζει την ατζέντα για τις διάφορες περιοχές του κόσμου. Έτσι αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις που αναδύει η γεωγραφική θέση της Ρωσίας. Η παραδοσιακή ρωσική προσέγγιση, ήταν η μεγιστοποίηση και προώθηση της ρωσικής επιρροής όσο το δυνατό μακρύτερα από τα σύνορα της χώρας, για να εξασφαλίσει την ευάλωτη ενδοχώρα και να αναλάβουν τον έλεγχο των διαφόρων κομβικών σημείων που συνδέουν τη Ρωσία με τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτές οι γεωγραφικές περιοχές και τα κομβικά σημεία έχουν συν τω χρόνω εντυπωθεί στη ρωσική πολιτική ελίτ η οποία προσπαθεί να περισώσει αφενός τα συντρίμμια από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αφετέρου να κερδίσει νέους χώρους, αναδεικνύοντας τη Ρωσία ως μια από τις ισχυρές δυνάμεις του κόσμου.

Η ρωσική άποψη είναι ότι, στις διεθνείς υποθέσεις, υπάρχουν χώρες που καθορίζουν την ημερήσια διάταξη και χώρες που έχουν δική τους ατζέντα και επιβάλλονται. Ο φόβος της Ρωσίας είναι ένας κόσμος στον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια ενωμένη Ευρώπη ή μια κινεζική υπερδύναμη θα μπορούν να είναι σε θέση να υπαγορεύσουν σε μια εξασθενημένη Ρωσία την πολιτική ή τι ρόλο θα πρέπει να παίξει στις παγκόσμιες υποθέσεις. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι ένα πιθανό σενάριο, όπου η Ρωσία θα χάσει την ικανότητα να ελέγχει τους φυσικούς της πόρους.


Για να προληφθεί αυτό, η Ρωσία προσπαθεί να αποκτήσει τη δυνατότητα να προβάλει ισχύ και επιρροή στον εκτεταμένο ευρασιατικό χώρο. Ειδικά στη Μέση Ανατολή, υπάρχουν τέσσερις κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τη Ρωσική υψηλή στρατηγική:

1. Γεωγραφικά, η περιοχή εφάπτεται στρατηγικά με τις μεγαλύτερες λεκάνες της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας θάλασσας και συνδέονται αναπόσπαστα, μέσω του Αιγαίου και της Μεσογείου με την ικανότητα της Ρωσίας να διατηρήσει τις γραμμές επικοινωνίας προς τον Περσικό κόλπο που είναι ο πιο κρίσιμος διάδρομος του Βορρά-Νότου.

2. Η Τουρκία και ο ευρύτερος χώρος, είναι μία από τις περιοχές του κόσμου όπου η Ρωσία μπορεί να καταδείξει τη σημασία της ως δύναμη διάταξης και ρύθμισης στην οποία μπορεί να επιχειρεί αξιόπιστα με περιορισμένες στρατιωτικές δυνάμεις, διασφαλίζοντας συμφωνίες ή συμμαχίες και γιατί όχι, επιβολή με διάσπαση παλαιών συμμάχων των ΗΠΑ και μελών της ΕΕ.

3. Ο συντονισμός για την ενέργεια που παράγουν τα κράτη της Μέσης Ανατολής, κυρίως η Τουρκία, είναι ζωτικής σημασίας για τα σχέδια της Ρωσίας όσον αφορά τα έσοδα από το πετρέλαιο και το αέριο για τη δική της ανάπτυξη, ενώ οι χώρες της περιοχής είναι επίσης πελάτες για τα προϊόντα της Ρωσίας σε στρατιωτικό-βιομηχανικό και πυρηνικό σύστημα ενέργειας.

4. Τέλος, κράτη όπως η Τουρκία, που έχουν ήδη δείξει απροθυμία να υποστηρίξουν τις κυρώσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ για τη Ρωσία, είναι δυνητικά σημαντικές πηγές τεχνολογίας και οικονομικών πόρων για την ρωσική οικονομία.

Για την υλοποίηση των σχεδιασμών αυτών η Τουρκία, γι’ αυτό το χρονικό διάστημα, εκτιμάται ότι θεωρείται ως η πιο σημαντική, ή καλλίτερα ως η προτιμώμενη εταίρος, για την επίτευξη των στόχων της Μόσχας στον Ευρασιατικό χώρο. Η προϋποθέσεις στη σχέση της Ρωσίας με την Τουρκία ορίζονται από τη δυναμική πάνω στη Συρία με την Τουρκία στο ρόλο του βασικού συμμάχου του ΝΑΤΟ, αλλά και από τις ευκαιρίες που έρχονται από την Τουρκία να αναδυθεί ως μια νέα χώρα διέλευσης για τη ρωσική ενέργεια και η προοπτική μιας συγκυριαρχίας στην ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.

Στους τουρκικούς στρατηγικούς στόχους υπάρχει η πιθανότητα να παρασχεθεί στη Ρωσία μια ναυτική βάση για μια, έστω περιορισμένη ναυτική δύναμη με προκάλυμμα την ασφαλή διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων από τον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής, προσθέτοντας με αυτό τον τρόπο, ένα λιμάνι πλησίον στο ρωσικής κατασκευής πυρηνικό σταθμό του Akkuyu που πρόκειται να ολοκληρωθεί το 2023. Εάν αυτή η δυνατότητα γίνει πραγματικότητα, ο λιμένας που βρίσκεται κοντά στην πυρηνική εγκατάσταση του Akkuyu θα μπορούσε να γίνει η δεύτερη ρωσική ναυτική παρουσία στην ανατολική Μεσόγειο μετά την Ταρτούς της Συρίας. Οι εγκαταστάσεις του Akkuyu απέχουν περίπου 230 χιλιόμετρα από τη Νατοϊκή αεροπορική βάση του Incirlik.

Αυτή η πιθανότητα θα μπορούσε να είναι μια νέα κλιμάκωση της Άγκυρας ενάντια στην Ουάσιγκτον και το δυτικό μπλοκ ασφαλείας. Το τουρκικό ναυτικό, μέχρι τώρα, επιχειρεί για να εξασφαλίσει μια παρουσία στις περιοχές της ναυτικής δικαιοδοσίας της Τουρκίας και να συμβάλει στη ναυτική ασφάλεια, καθώς διεξάγει αποστολές αναγνώρισης και επιτήρησης ως μέρος των θαλάσσιων περιπολιών του ΝΑΤΟ για την ανίχνευση και αποτροπή τρομοκρατικών επιθέσεων. Είναι αντιληπτό ότι οι φήμες για την κατασκευή λιμένος στον πυρηνικό σταθμό του Akkuyu και η ανάπτυξη μιας ρωσικής ναυτικής μονάδας σε αυτό το λιμάνι μπορεί να ερμηνευθεί και ως ανακατάταξη των τουρκικών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο και μιας προετοιμασίας για να υιοθετήσει μια πιο ανεξάρτητη θέση, ως περιφερειακή δύναμη.

Εν ολίγοις, η Άγκυρα είναι έτοιμη να αναθεωρήσει τις στρατιωτικές αποστολές της στην Ανατολική Μεσόγειο σε απάντηση των απειλών που σχετίζονται με τις ΗΠΑ για την απόκτηση των F-35. Αυτό φυσικά και σημαίνει ριζικές μετατοπίσεις ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο. Βέβαια η Άγκυρα, ακόμη ανταποκρίνεται στις πρόσφατες απαιτήσεις των ΗΠΑ, παρά την προσέγγιση με τη Μόσχα, ανοίγοντας μια συζήτηση για τις αεροπορικές και θαλάσσιες αποστολές του ΝΑΤΟ που διεξήγαγε η Τουρκία. Η κλιμάκωση των κρίσεων S-400 και F-35 θα μπορούσε να μεταφερθεί και σε άλλες περιοχές, όπως το Αιγαίο και αυτό το ενδεχόμενο μας αφορά άμεσα. Αυτό σημαίνει ότι οι βαθιά ριζωμένες σχέσεις ασφαλείας μεταξύ της Τουρκίας και του δυτικού μπλοκ ασφαλείας θα μπορούσαν να διαταραχθούν, και να αντιμετωπίσουμε μια ολοένα και πιο απειλητική Τουρκία.

Η νέα ρωσική γεωστρατηγική προσέγγιση, είναι να ενεργεί ως το «αντιστάθμισμα κινδύνου» για τα καθεστώτα της περιοχής και να ισορροπήσει ενάντια στις προτιμήσεις της Αμερικής ακόμη και να ξεφύγουν οι Τούρκοι από τα Νατοϊκά δεσμά της συμμαχίας. Το Κρεμλίνο φαίνεται να προσφέρει στην Τουρκία έναν πιο αξιόπιστο μεσολαβητή, απ’ ότι η Ουάσιγκτον, και προσφέρει επίσης αμυντικό εξοπλισμό και δυνατότητες που η Ουάσιγκτον είναι απρόθυμη να παράσχει. Αυτό με τη σειρά του καθιστά πρώην αντιπάλους του ψυχρού πολέμου στην περιοχή, κυρίως την Τουρκία, πιο ανοικτή στην ανάπτυξη μιας νέας σχέσης με το Κρεμλίνο, διατηρώντας παράλληλα την επιρροή της στις κυβερνήσεις, όπως το Ιράν που είναι εχθρικές προς τις ΗΠΑ

Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο ενισχύει την θέση της Ρωσίας ως «ρυθμιστική» δύναμη, αλλά καθιστά επίσης κάθε χώρα της περιοχής που επενδύει στη προτίμηση της Ρωσίας, ως περιφερειακή δύναμη ικανή να ασκεί επιρροή και προβολή ισχύος. Αυτοί οι δεσμοί της Ρωσίας με την Τουρκία, ως εκ τούτου, είναι άμεσα συνδεδεμένοι με τις προσπάθειές της πρώτης να αποκαταστήσει τη θέση της στο διεθνές σύστημα, αλλά το ενδιαφέρον για εμάς είναι μια αναδυόμενη περιφερειακή ισχύς της Τουρκίας που μας απειλεί.

Είναι πλέον φανερό ότι προκύπτουν απειλές για την ασφάλεια και τη σταθερότητα, με το εναλλακτικό αναδυόμενο σενάριο ασφάλειας της Τουρκίας στο πλαίσιο της απομάκρυνσης της από τις δυτικές μεταψυχροπολεμικές δομές ασφάλειας. Γι’ αυτό άμεσα απαιτείται να έχουμε ισχυρή και αξιόπιστη αποτρεπτική ισχύ προβάλλοντας «εσωτερική εξισορρόπηση», με την απρόσκοπτη ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων μας και την «εξωτερική εξισορρόπηση», με τη σύναψη συμμαχιών με άλλα κράτη, και την ενεργή συμμετοχή μας στους διεθνείς οργανισμούς και τις αμυντικές συμμαχίες, επιδεικνύοντας μια νέα στρατηγική κουλτούρα.

* Ο Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υπονάυαρχος ε.α. ΠΝ
Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση