Πόσο άσχημα μπορεί να εξελιχθεί η κρίση στα Στενά του Κερτς

Του Dmitri Trenin

Το πρόσφατο ναυτικό περιστατικό ανοιχτά των Στενών του Κερτς, στέλνει ένα σαφές μήνυμα: η κατάσταση μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας είναι εγγενώς γεμάτη με έναν πραγματικό κίνδυνο πολέμου. Δεδομένης της όλο και πιο βαθιάς αντιπαράθεσης μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, και των στενών σχέσεων της Ουκρανίας με την Αμερική και το ΝΑΤΟ, ένας τέτοιος πόλεμος, εάν ξεσπούσε, μπορεί να μην ήταν εύκολο να περιοριστεί. Ως εκ τούτου, η κατάσταση πρέπει να χειριστεί με την μέγιστη δυνατή προσοχή. Οι πολιτικές συγγένειες και τα συναισθήματα δεν πρέπει να εμποδίσουν την ψυχρή λογική και την ανάληψη ευθύνης. Σε κανέναν δεν πρέπει να δοθεί άδεια να προκαλέσει μια σύγκρουση που θα μπορούσε να κατακλύσει την Ευρώπη.

Μια ανάλυση των εξελίξεων στα ανοιχτά των ακτών της Κριμαίας, οδηγεί στο παρακάτω συμπέρασμα. Τα ουκρανικά πλοία, εν πλω από την Οδησσό στη Μαύρη Θάλασσα, προς την Μαριούπολη στην Αζοφική Θάλασσα, διέσχισαν τα νερά που η Ουκρανία θεωρεί ότι της ανήκουν, και η Μόσχα από το 2014, θεωρεί ότι ανήκουν στη Ρωσία, μαζί με την Κριμαία. Το Ουκρανικό Ναυτικό επίσης είτε δεν κατάφερε να υποβάλει αίτημα στους Ρώσους για να περάσει από τα Στενά του Κερτς είτε το υπέβαλε με καθυστέρηση, και δεν περίμενε τους Ρώσους για να απαντήσουν. Ως εκ τούτου, το Κίεβο έκανε μία δήλωση: η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία είναι παράνομη. Ο έλεγχός της στα Στενά του Κερτς είναι απαράδεκτος. Και η ελευθερία της ναυσιπλοΐας πρέπει να διατηρηθεί.

Η ρωσική ακτοφυλακή απάντησε σθεναρά. Εμπόδισαν φυσικά τα στενά, έπληξαν ένα από τα ουκρανικά πλοία, άνοιξαν πυρ που προκάλεσε τον τραυματισμό τριών Ουκρανών ναυτών, και προχώρησε στην κράτη και των τριών πλοίων μαζί με τα 24 μέλη του πληρώματός τους. Στις 23 Σεπτεμβρίου, η Ρωσία επέτρεψε σε δύο ουκρανικά πλοία να διασχίσουν την Αζοφική Θάλασσα στη βάση μιας συμφωνημένης διαδικασίας. Αυτή τη φορά, για οποιονδήποτε λόγο, το Κίεβο επέλεξε να μην ακολουθήσει το καθιερωμένο πρωτόκολλο. Οι ρωσικές αρχές δύσκολα θα μπορούσαν να συγχωρέσουν ή να παραβλέψουν την παραβίαση της διαδικασίας από την Ουκρανία. Ήταν πλήρως αποφασισμένοι να στείλουν το μήνυμά τους σχετικά με το πού βρίσκονται τα νέα σύνορα της Ρωσίας. Επιπλέον, οι ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας ανησυχούν πραγματικά για πιθανές επιθέσεις εναντίον της γέφυρας στα Στενά του Κερτς, η οποία κατασκευάστηκε προσφάτως.


Το περιστατικό, μια πρωτοφανής άμεση σύγκρουση μεταξύ των στρατών των δύο χωρών, δεν έχει μέχρι στιγμής κλιμακωθεί. Οι Ουκρανοί ναύτες και τα πλοία κρατούνται από τις ρωσικές αρχές. Κάποια στιγμή θα δοθούν πίσω ή θα ανταλλαχθούν με αρκετούς Ρώσους που κρατούνται στην Ουκρανία. Οι ρωσικές ενέργειες όπως ήταν αναμενόμενο, έχουν καταδικαστεί από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τον Καναδά. Η ουκρανική βουλή συμφώνησε να επιβάλει στρατιωτικό νόμο, αλλά για πιο μικρή χρονικά περίοδο από αυτή που ζήτησε ο πρόεδρος Poroshenko μόνο στις περιοχές στα σύνορα της χώρας. Οι προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία δεν θα αναβληθούν.

Τώρα είναι ακριβώς η ώρα να αναλογιστούμε τι συνέβη και να σκεφτούμε για το μέλλον. Οι νομικές θέσεις και η γεωπολιτική πραγματικότητα είναι διαφορετικά πράγματα. Κανένας εκτός της Τουρκίας δεν αναγνωρίζει την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου. Μόλις μια χούφτα χώρες εκτός της Ρωσίας, υποστηρίζουν την ακεραιότητα της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας. Η Σερβία αρνείται να αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο, το οποίο επίσης δεν είναι μέλος των Ηνωμένων Εθνών. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ θεωρείται επισήμως από όλους ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν. Ωστόσο οποιαδήποτε προσπάθεια να υποκατασταθεί η νομική θέση με την γεωπολιτική πραγματικότητα σε οποιαδήποτε από αυτές τις περιπτώσεις, θα οδηγήσει σε σύγκρουση. Η Κριμαία ανήκει στην ίδια κατηγορία, μόνο που οι συνέπειες της σύγκρουσης είναι πιθανό να είναι πολύ μεγαλύτερες.

Όποιος και εάν κερδίσει την ουκρανική προεδρία την επόμενη άνοιξη, και όποια και αν είναι η σύνθεση της Βουλής (Verkhovna Rada) το φθινόπωρο, το Κίεβο δεν θα εγκαταλείψει την τωρινή του στάση απέναντι στην Ρωσία. Οι ελπίδες του Κρεμλίνου ότι την επόμενη χρονιά θα κάνει την εμφάνισή της μιας "πιο λογική" κάστα χαρακτήρων στην ουκρανική πολιτική σκηνή, σύντομα θα διαλυθούν. Το Κίεβο θα συνεχίσει να καταδικάζει την επιθετικότητα της Μόσχας, την προσάρτηση της Κριμαίας και την κατοχή του Ντομπάς. Η ρωσό-ουκρανική συμφιλίωση είναι πολύ μακριά. Οι κίνδυνοι ανάφλεξης, είτε στην Κριμαία, στην Αζοφική Θάλασσα ή στο Ντομπάς, θα παραμείνουν ανησυχητικά υψηλοί στο άμεσο μέλλον.

Η Ρωσία δεν έχει συμφέρον από το να εντείνει την κατάσταση με την Ουκρανία. Δεν θα κερδίσει πίσω την Ουκρανία και μπορεί να καταστρέψει ακόμη και την όποια μικρή πιθανότητα βελτίωσης των σχέσεων με τη Δυτική Ευρώπη. Η απάντηση στις ουκρανικές ενέργειες πρέπει να είναι σταθερή στο πνεύμα, αλλά έξυπνη στην εκτέλεση. Οι Ρώσοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι το Κίεβο πρέπει να αντιμετωπίσει τη Μόσχα από μια θέση αδυναμίας, και μια τέτοια στάση συχνά φέρει και ένα στοιχείο απερισκεψίας: δείτε τον τρόπο με τον οποίο οι Ρώσοι πιλότοι αποτρέπουν αμερικανικά αεροσκάφη από το να φθάσουν πολύ κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία. Πέντε χρόνια μετά το Maidan, είναι καιρός να αποδεχθούμε ότι η Ουκρανία είναι ένα μακροχρόνιο ζήτημα για τη Ρωσία, και αυτό απαιτεί από τη Μόσχα να δείξει υπομονή και να αναπτύξει μια στρατηγική.

Ο σημαντικός πόρος για την Ουκρανία είναι να προσελκύσει ξένη στήριξη εναντίον της Ρωσίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν πολιτικά την Ουκρανία. Θα της παράσχουν επίσης οικονομική και στρατιωτική βοήθεια. Θα κατευνάσουν την κριτική τους στις πολιτικές της Ουκρανίας και τις ενέργειές τους, προκειμένου "να μην ρίχνουν νερό στο μύλο του Putin". Αυτό ταιριάζει πλήρως με το παράδειγμα του τωρινού αμερικανό-ρωσικού "υβριδικού πολέμου". Ωστόσο, πρέπει να είναι προσεκτικοί. Οι Ουκρανοί ηγέτες δεν θα πρέπει να έχουν την αίσθηση πως οτιδήποτε και να κάνουν για να προκαλέσουν τη Ρωσία "να δείξει το πραγματικό της πρόσωπο", θα περάσει. Η εμπειρία του Miheil Saakashvili το 2008, ο οποίος ξεκίνησε έναν πόλεμο για να απελευθερώσει μέρος της εδαφικής κυριαρχίας της Γεωργίας, για να ανακαλύψει ότι οι αμερικανικές δυνάμεις δεν έτρεξαν να τον σώσουν, θα πρέπει να λειτουργήσει ως προειδοποίηση. Ο πόλεμος της Γεωργίας ήταν σύντομος και περιορισμένος. Η Ουκρανία, Θεός φυλάξοι, δεν θα είναι καθόλου έτσι.

CarnegieEurope
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση