Το λάθος που οδηγεί την Τουρκία σε... ατύχημα

Πολλά από τα διασημότερα hedge-fund trades ήταν στοιχήματα πως η κατάσταση θα στράβωνε. Σκεφτείτε την χρεοκοπία της Enron ή το «κοκκίνισμα» των subprime στεγαστικών ομολόγων στην Αμερική. Το καλύτερο trade που έκανε «ο Καθηγητής» ήταν πολύ διαφορετικό. Ήταν ένα στοίχημα πως κάτι άρχιζε να πηγαίνει καλά, γράφει ο Economist.

Μια επίσκεψη πριν από σχεδόν 20 χρόνια τον έπεισε πως η Τουρκία εννοούσε ότι θα διορθώσει την οικονομία της. Η απόδοση του μονοετούς κρατικού ομολόγου της χώρας ήταν τότε πάνω από 100%. «Ηταν μια σοβαρή λάθος τιμολόγηση», δηλώνει στον Στίβεν Ντρόμπνι στο «The Invisible Hands», ένα βιβλίο συνεντεύξεων με hedge fund managers με ψευδώνυμα. Λίγο αργότερα, το ΔΝΤ έδωσε την έγκρισή του για τις μεταρρυθμίσεις της Τουρκίας. Η τιμή των ομολόγων εκτινάχθηκε. Το μονοετές επιτόκιο μειώθηκε στο 40%.

Ο τροχός έχει έκτοτε κάνει σχεδόν μια πλήρη περιστροφή για την Τουρκία, που τώρα φαίνεται να προσελκύει περισσότερους πωλητές, παρά αγοραστές. Η λίρα βυθίζεται. Η S&P έχει υποβαθμίσει την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας από τα «σκουπίδια» σε ακόμα πιο «βαθιά σκουπίδια», εν μέρει λόγω των ανησυχιών για την εξάρτηση της χώρας από τα ξένα κεφάλαια.

Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, ένα ευρύτερο μέτρο του εμπορίου, είναι ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Για να γεφυρώσουν το χάσμα, οι τράπεζες και οι μεγάλες εταιρείες της Τουρκίας έχουν προχωρήσει σε μεγάλο δανεισμό, συχνά σε ξένο νόμισμα. Η χαμηλή πιστοληπτική αξιολόγηση υπαινίσσεται πως τα χρέη αυτά μπορεί να μην αποπληρωθούν πλήρως.

Είναι δελεαστικό να δει κανείς την Τουρκία ως μια ιστορία ηθικής για τις αναδυόμενες αγορές. Όπως οι σταθερές πολιτικές των αρχών του 2000 επιβραβεύθηκαν με την άνοδο των εισοδημάτων, έτσι και ο ριψοκίνδυνος δανεισμός των τελευταίων ετών πρέπει σύντομα να τιμωρηθεί με μια βαθιά ύφεση, σύμφωνα με τη λογική αυτή. Ωστόσο, το θαύμα δεν είναι ότι η Τουρκία βρίσκεται στο χείλος της κρίσης, αλλά το ότι κατάφερε να την αποφύγει για τόσο καιρό.

Για να γίνει κατανοητό το πώς έγινε αυτό, ξεκινήστε πηγαίνοντας πίσω στην περίοδο που το «έξυπνο χρήμα» στοιχημάτιζε στην Τουρκία. Η ευλογία του ΔΝΤ που έβγαλε χρήμα για τον «Καθηγητή» αποτέλεσε το σημείο έναρξης στον δρόμο για βαθύτερες αλλαγές. Το 2001 ο Κεμάλ Ντερβίς, πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, έγινε υπουργός Οικονομίας της χώρας. Διαπραγματεύτηκε ένα μεγάλο δάνειο από το ΔΝΤ για να δημιουργήσει κάποιο περιθώριο ελιγμών. Η κεντρική τράπεζα έγινε ακόμα πιο ανεξάρτητη, βάζοντας τέλος στη νομισματική χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών. Επετράπη η ελεύθερη διακύμανση της λίρας. Όταν έγινε πρωθυπουργός ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το 2003, η κυβέρνησή του τήρησε το πρόγραμμα.

Η οικονομία άνθισε, όμως εξακολούθησε να υπάρχει μια μεγάλη αδυναμία. Όπως και σε πολλές χώρες με ιστορικό υψηλού πληθωρισμού, οι καταθέσεις στην Τουρκία είναι χαμηλές. Όταν η οικονομία αναπτύσσεται, χρειάζονται ξένα κεφάλαια για να διατηρηθεί η δυναμική. Το εξωτερικό χρέος της χώρας αυξάνεται σταθερά.

Η κατάσταση επιδεινώθηκε καθώς αμφισβητήθηκε η πολιτική ορθοδοξία των αρχών της δεκαετίας του 2000. Σχεδόν όλοι νομίζουν πως ο αυξανόμενος πληθωρισμός στην Τουρκία αποτελεί ένδειξη πως τα επιτόκια είναι υπερβολικά χαμηλά. Ο κ. Ερντογάν, ωστόσο, πιστεύει πως τα υψηλά επιτόκια είναι η αιτία του πληθωρισμού, και όχι η θεραπεία του. Οι προσπάθειές του να αναγκάσει την κεντρική τράπεζα να δει τα πράγματα από την δική του οπτική δεν ήταν διακριτικές, αλλά πέτυχαν (σ.σ. μόλις την Τετάρτη η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια τρεις ποσοστιαίες μονάδες χωρίς να αντιστρέψει την καθοδική πορεία του νομίσματος)

Σε όλα αυτά υπάρχει ένα στοιχείο ύβρεως, γράφει ο Economist. Όταν ο κ. Ερντογάν επιμένει στη θεωρία του για τα επιτόκια, ακούγεται σαν να την πιστεύει.

Μια δεκαετία χαμηλού πληθωρισμού, εύκολου χρήματος και πλεονάσματος καταθέσεων παγκοσμίως, κρατούσαν ανοικτή την πιστωτική γραμμή. Έτσι κατάφερε η τουρκική οικονομία να αποφύγει την ημέρα της κρίσης για τόσο καιρό. Όμως η ανοχή των ξένων επενδυτών δεν θα κρατήσει για πάντα. Πράγματι, πολλοί πιστεύουν πως η ανάκαμψη του δολαρίου και η αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων στην Αμερική, θα βάλει τέλος σ’ αυτήν. Ωστόσο, η Τουρκία βγήκε αλώβητη από παρόμοιες δυσκολίες κατά το παρελθόν. Ίσως τα ευάλωτα σημεία της είναι πλέον τόσο καλά καταγεγραμμένα που δεν φαίνονται πια ανησυχητικά.

Αν η Τουρκία αποτελεί μια παραβολή για το εύκολο χρήμα, τα διδάγματά της δεν μπορούν εύκολα -ή δεν μπορούν πλέον- να εφαρμοστούν γενικά στις αναδυόμενες αγορές. Οι τρέχουσες συναλλαγές, σε μεγάλο βαθμό, έχουν κινηθεί προς τον ισοσκελισμό, κάτι που σημαίνει πως οι περισσότερες εξαρτώνται λιγότερο από τον εξωτερικό δανεισμό. Ο διψήφιος πληθωρισμός της Τουρκίας ξεχωρίζει διότι ο χαμηλός μονοψήφιος πληθωρισμός έχει γίνει το κανονικό. Πράγματι, η προσέγγιση προς την νομισματική πολιτική στις αναδυόμενες αγορές είναι –με ελάχιστες εξαιρέσεις- αυστηρά ορθόδοξη, καταλήγει ο Economist.


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση