Θύελλα σε μελανοδοχείο η ρήξη για το ΠΑΣΟΚ

Του Σταύρου Λυγερού 

Πριν μερικά χρόνια μία εσωκομματική ρήξη στο ΠΑΣΟΚ θα αποτελούσε ζήτημα για την πολιτική σταθερότητα στη χώρα. Σήμερα, δεν είναι τίποτα περισσότερο από θύελλα σε μελανοδοχείο. Με δεδομένο ότι –όπως επιβεβαιώθηκε από την επιστολή του– ο Γιώργος Παπανδρέου δεν προτίθεται να αποσύρει την εμπιστοσύνη του από την κυβέρνηση Σαμαρά, η σύγκρουσή του με τον Βενιζέλο αφορά αποκλειστικά και μόνο το ποιος από τους δύο θα είναι το αφεντικό στα ερείπια του άλλοτε κραταιού Κινήματος.

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι δύο πρωταγωνιστές της εσωκομματικής σύγκρουσης δικαιούνται εξίσου τον τίτλο του μεγάλου κατεδαφιστή. Ο μεν Γιώργος Παπανδρέου άρχισε και προώθησε με εντυπωσιακό ρυθμό την πολιτικοεκλογική αποδόμηση του ΠΑΣΟΚ. Ο δε διάδοχός του στην αρχηγία Βενιζέλος την ολοκληρώνει με τον ίδιο ζήλο και την ίδια αποτελεσματικότητα. Μία αποδόμηση εξίσου εντυπωσιακή με τη θυελλώδη επέλαση του ΠΑΣΟΚ προς την εξουσία (1974-81) και την εδραίωσή του ως ηγεμονική πολιτική δύναμη στις δεκαετίες που ακολούθησαν.

Η διαδικασία ιδεολογικοπολιτικής μετάλλαξης του ΠΑΣΟΚ να είχε αρχίσει πριν χρόνια. Η διάρρηξη των δεσμών του με την παραδοσιακή εκλογική πελατεία του, όμως, άρχισε τον Μάϊο 2010, όταν ο υιός του γενάρχη διέβη τον Ρουβίκωνα, εγκλωβίζοντας την Ελλάδα στη μέγγενη των Μνημονίων.
Η ανώμαλη προσγείωση του Γιώργου Παπανδρέου από τα φανταιζί μεταμοντέρνα καμώματα των πρώτων εβδομάδων της πρωθυπουργικής θητείας του στην αγκαλιά της Τρόικας θα ήταν κωμωδία εάν δεν είχε τόσο τραγικές συνέπειες για τους Έλληνες. Οι “πράσινοι” βουλευτές, πάντως, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλα αυτά τα χρόνια παρέμειναν σαν καλά πρόβατα στο μαντρί, ψηφίζοντας το ένα μετά το άλλο τα μνημονιακά νομοσχέδια.

Ως υπουργός Οικονομικών από τον Ιούνιο 2011, ο Βενιζέλος ταυτίσθηκε με τον αρχηγό και ανταγωνιστή του όσον αφορά τις πολιτικές. Αυτό, όμως, δεν μείωσε ούτε την επιθυμία του να πάρει τη ρεβάνς για τη μεταξύ τους αναμέτρηση το 2007, ούτε και την αμοιβαία αντιπάθεια. Έτσι, όταν τον Οκτώβριο 2011 το ευρωιερατείο μεθόδευσε στις Κάννες την αποπομπή του Γιώργου Παπανδρέου από την πρωθυπουργία, βρήκε στο πρόσωπο του Βενιζέλου έναν πρόθυμο σύμμαχο.

Ο σχηματισμός της κυβέρνησης Παπαδήμου άνοιξε διάπλατα στον δελφίνο τον δρόμο για την αρχηγία του ΠΑΣΟΚ. Η ενθρόνισή του λίγους μήνες αργότερα ικανοποίησε την αρχηγική φιλοδοξία του, αλλά σίγουρα όχι όπως την είχε ονειρευθεί. Η εκλογή του ήταν είναι κακέκτυπο της τελετουργίας του 2004. Οι “πράσινοι” ήλπιζαν ότι η αλλαγή ηγεσίας θα λειτουργούσε σαν Κολυμβήθρα του Σιλωάμ για το κόμμα τους. Τα γεγονότα, όμως, τους διέψευσαν.

Ο παράγοντας που αποδόμησε το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν τόσο η προσωπικότητα του Γιώργου Παπανδρέου, όσο ο τρόπος που χειρίσθηκε την κρίση χρέους και μετέτρεψε την Ελλάδα σε μεταμοντέρνα αποικία της Τρόικας. Μπορεί οι δύο συγκρουόμενοι πρωταγωνιστές της θύελλας σε μελανοδοχείο να είναι διαμετρικά αντίθετες προσωπικότητες, αλλά αυτό που μέτρησε είναι ο κοινός παρονομαστής τους: η ταύτιση με το Μνημόνιο.

Αφενός λόγω του μνημονιακού στίγματος, αφετέρου λόγω της βεντέτας του Βενιζέλου με την Κουμουνδούρου, το μικρομεσαίο πλέον ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να λειτουργήσει ούτε ως πολιτικό μπαλαντέρ. Ουσιαστικά έχει μετατραπεί σε κυβερνητικό συμπλήρωμα της ΝΔ. Με δεδομένη την αντιδεξιά παράδοσή τους, είναι πολύ βαρύ για τους “πράσινους” να το αποδεχθούν. Γι’ αυτό και καταφεύγουν μαζικά στον ΣΥΡΙΖΑ ως εκλογικοί πρόσφυγες.

Στο επίπεδο του πολιτικού συμβολισμού ο Βενιζέλος έχει χρεωθεί τη μετατροπή του ΠΑΣΟΚ σε δορυφόρο του άλλοτε άσπονδου αντιπάλου του. Ο Γιώργος Παπανδρέου πατάει σ’ αυτό για να τον πλήξει. Πατάει, επίσης, στη δεδηλωμένη πρόθεση του τωρινού αρχηγού να εγκαταλείψει την πολιτικοεκλογικά καμένη ονομασία ΠΑΣΟΚ.

Η δύση του “πράσινού ήλιου” ώθησε τον Βαγγέλη Βενιζέλο να κρυφτεί στις ευρωεκλογές κάτω από την ομπρέλα της “Ελιάς”. Ήλπιζε ότι η έμμεση αλλαγή ονομασίας και η συνεργασία με ορισμένες προσωπικότητες του Σημιτισμού θα τον διέσωζε. Το γεγονός ότι η μείωση του ποσοστού δεν ήταν τόσο συντριπτική όσο έδειχναν οι δημοσκοπήσεις, τον κράτησε όρθιο στην ηγεσία και τον ώθησε να δρομολογήσει την αντικατάσταση του ΠΑΣΟΚ από τον χωρίς αμαρτίες τίτλο Δημοκρατική Προοδευτική Παράταξη.

Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε στο “Θέμα” παλαίμαχο ηγετικό στέλεχος που σήμερα τηρεί αποστάσεις και από τους δύο πόλους, «το ΠΑΣΟΚ έχει τελειώσει. Όποιος δεν το καταλαβαίνει ας επιχειρήσει να πάει περπατώντας από το Σύνταγμα προς την Ομόνοια, κρατώντας ένα πλακάτ που να γράφει ΠΑΣΟΚ»!

Αναμφίβολα, λόγω των συσσωρευμένων πολιτικών και ηθικών αμαρτιών του, το άλλοτε κραταιό Κίνημα έχει βυθισθεί στην ανυποληψία. Μ’ αυτή την έννοια, δεν είναι παράλογο το εγχείρημα Βενιζέλου. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν αρκεί η αλλαγή ονομασίας για να ανακαινισθεί πολιτικά η παράταξη που δέσποζε στον χώρο της κεντροαριστεράς. Το ΠΑΣΟΚ δεν ήρθε, βεβαίως, σε μετωπική σύγκρουση με τα μικρομεσαία στρώματα, τα οποία το στήριζαν για δεκαετίες, λόγω ονόματος. Ήρθε, επειδή μεταλλάχθηκε από υπερασπιστής των μη προνομιούχων σε σημαιοφόρο του Μνημονίου.

Αυτός είναι και ο λόγος που η “Ελιά” στάθηκε ανίκανη να ανασυγκροτήσει την όλη κεντροαριστερά. Για τον ίδιο λόγο θα αποτύχει και το εγχείρημα της Δημοκρατικής Παράταξης. Πώς να επανασυσπειρώσει τους πρώην “πράσινους” ψηφοφόρους, όταν τους ξανασερβίρει με άλλο περιτύλιγμα τη μνημονιακή πολιτική που τους έδιωξε;

Στην πραγματικότητα, με όποιο όνομα και αν κατέβει στις εκλογές το ΠΑΣΟΚ θα συρρικνωθεί. Οι δημοσκοπήσεις δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης. Οι περισσότεροι παραδοσιακοί “πράσινοι” ψηφοφόροι είναι εκλογικοί πρόσφυγες στον ΣΥΡΙΖΑ. Μία μικρότερη μερίδα αιμοδοτεί εκλογικά το Ποτάμι. Τέλος, οι μνημονιακοί και οι πολύ φοβισμένοι στρέφονται προς τη ΝΔ για να ανασχέσουν την εκλογική επέλαση του Τσίπρα.

Ποιοι μένουν, λοιπόν, στο άλλοτε κραταιό Κίνημα; Μένουν κυρίως οι μεγάλης ηλικίας ανδρεοπαπανδρεϊκοί ψηφοφόροι που έχουν πολιτικοψυχολογικά ταυτισθεί με το ΠΑΣΟΚ. Λόγω του συνδρόμου της δυναστείας, αυτοί οι ψηφοφόροι είναι συναισθηματικά πιο κοντά στον Γιώργο Παπανδρέου παρά στον Βενιζέλο. Επιπροσθέτως, ενοχλούνται από την αλλαγή του ονόματος και των συμβόλων.

Οι γιωργοπαπανδρεϊκοί έχουν συνείδηση αυτού του γεγονότος και το εκμεταλλεύονται στο πλαίσιο της εσωκομματικής σύγκρουσης. Αυτοπροβάλλονται σαν θεματοφύλακες της ιστορίας και της ταυτότητας του ΠΑΣΟΚ. Το γεγονός ότι ο ίδιος ο Γιώργος Παπανδρέου ερωτοτρόπησε το 2004 με την ιδέα να αλλάξει όνομα, σύμβολα και ταυτότητα είναι μία μικρή λεπτομέρεια!

Το μόνο, άλλωστε, που έχει μείνει στον “πρίγκηπα” είναι να κερδοσκοπήσει πολιτικά με όπλο τα κομματικά “ιερά και όσια”, τα οποία ο ίδιος επανειλημμένως στο παρελθόν τα έχει γράψει στα παλαιότερα των υποδημάτων του. Κι αυτό όχι μόνο επειδή έχει στιγματισθεί από τα πεπραγμένα του όσο ήταν πρωθυπουργός, αλλά και επειδήούτε τώρα διαθέτει πολιτικό λόγο που να προσφέρει διεξόδους στην απαιτητική τωρινή συγκυρία. Γι’ αυτό και οχυρώνεται πίσω από νεκρά σύμβολα κι όχι από ζωντανές πολιτικές πραγματικότητες.

Πιεζόμενος, ο Βενιζέλος έχει κάνει ένα βήμα πίσω. Δεν εγκαταλείπει το σχέδιο της Δημοκρατικής Παράταξης, αλλά δεν θα αφήσει το όνομα και τα σύμβολα του ΠΑΣΟΚ στα χέρια των αντιπάλων του. Γι’ αυτό τώρα δηλώνει ότι το δίλημμα ΠΑΣΟΚ ή Δημοκρατική Παράταξη είναι πλαστό.

Οι σταθμοί του εσωκομματικού αντάρτικου που έχει ξεκινήσει ο Γιώργος Παπανδρέου είναι γνωστοί. Ο ίδιος απουσίασε από την επίσημη εκδήλωση για τα 40χρονα του ΠΑΣΟΚ στις αρχές Σεπτεμβρίου. Στην παράλληλη εκδήλωση που οργάνωσε στο Ζάππειο το ίδρυμα Παπανδρέου ο Βενιζέλος αποδοκιμάσθηκε από οργανωμένη ομάδα.

Με όχημα την έκθεση του ιδρύματος Παπανδρέου, ο Γιώργος σχεδίασε μία πολιτική περιοδεία στην επαρχία, αποσκοπώντας στη δημιουργία ενός πανελλαδικού δικτύου υποστηρικτών, με μοχλό το οποίο θα μπορούσε όχι μόνο να πλαγιοκοπήσει, αλλά και στην κατάλληλη στιγμή να ανατρέψει τον Βενιζέλο. Η ανταπόκριση, όμως, που υπήρξε στην Κρήτη δεν ήταν η αναμενόμενη, με αποτέλεσμα η περιοδεία να παγώσει.

Για να διαμορφώσει κλίμα συναίνεσης εν όψει του ιδρυτικού συνεδρίου της Δημοκρατικής Παράταξης ο Βενιζέλος ανέλαβε την πρωτοβουλία να συναντηθεί με τους δύο προκατόχους του στην ηγεσία του κόμματος. Μπορούσε εκ των προτέρων να υπολογίζει στον Σημίτη. Ο πρώην πρωθυπουργός τον θεωρεί μέρος του προβλήματος κι όχι της λύσης, αλλά δεν έχει αυτή τη στιγμή άλλη επιλογή από το να τον στηρίξει.

Ο Βενιζέλος πίστευε ότι θα στρίμωχνε τον Γιώργο Παπανδρέου. Αυτός, όμως, εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία για να περάσει στην επίθεση στο μέτωπο που ο ίδιος θεωρεί ευνοϊκό. Αντί για ιδρυτικό συνέδριο της Δημοκρατικής Παράταξης πρότεινε έκτακτο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ για επαναπροσδιορισμό της φυσιογνωμίας του και εκλογή προέδρου από τη βάση.

Η πρόταση υποστηρίχθηκε ανοικτά από τους βουλευτές Θωμά Μωραϊτη, Συμεών Κεδίκογλου και Φίλιππο Σαχινίδη. Η βενιζελική πτέρυγα αντεπιτέθηκε με σφοδρότητα, ενώ επτά βουλευτές (Γιάννης Δριβελέγκας, Δημήτρης Κρεμαστινός, Γιάννης Κουτσούκος, Χρήστος Γκόγκας, Δημήτρης Σαλτούρος, Μιχάλης Κασσής και Πύρρος Δήμας) ζήτησαν με παρέμβασή τους ενότητα. Με άλλα λόγια, το ΠΑΣΟΚ έχει ήδη μετατραπεί σε πεδίο μάχης.

Η γιωργοπαπανδρεϊκή πτέρυγα επιδιώκει να κλιμακώσει την πίεσή της επί του Βενιζέλου και να τον αποσταθεροποιήσει. Δεν διαθέτει, όμως, ούτε ξεκάθαρο πολιτικό σχέδιο, ούτε και επαρκή ερείσματα. Έτσι όπως έχουν έρθει τα πράγματα, ο Γιώργος Παπανδρέου καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε τρεις δρόμους:

• Ο πρώτος είναι να διαπραγματευθεί με τον Βενιζέλο την τοποθέτησή του σε μία περιφέρεια που θα του εξασφαλίσει την εκλογή στο Κοινοβούλιο και να περιμένει το αποτέλεσμα των εκλογών για να θέσει θέμα ηγεσίας. Τα γεγονότα δείχνουν ότι δεν κινείται προς αυτή την κατεύθυνση.
• Ο δεύτερος δρόμος είναι να διαχωρίσει πολιτικά τη θέση του από τη Δημοκρατική Παράταξη, να μην είναι υποψήφιος στις εκλογές και να περιμένει το αποτέλεσμα των εκλογών για να επιδιώξει ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Με δεδομένο ότι οι δημοσκοπήσεις προαναγγέλλουν βαριά εκλογική ήττα, η αρχηγική θέση του Βενιζέλου θα έχει αποσταθεροποιηθεί, οπότε η ανατροπή του θα είναι πολύ πιο εύκολη.
• Ο τρίτος δρόμος είναι να ανακοινώσει την ίδρυση κόμματος όταν θα προκηρυχθούν εκλογές. Το κόμμα του θα αυτοπροβληθεί σαν συνέχεια του ΠΑΣΟΚ. Πολλοί από τους υποστηρικτές του τον πιέζουν να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Το βασικό επιχείρημα είναι ότι το νέο κόμμα θα συσπειρώσει τους περισσότερους από τους εναπομείναντες παραδοσιακούς παπανδρεϊκούς και θα εξασφαλίσει την είσοδό του στη Βουλή, αφήνοντας ταυτοχρόνως απέξω τη Δημοκρατική Παράταξη του Βενιζέλου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να επανασυσπειρώσει τα υπολείμματα του ΠΑΣΟΚ.

Μέχρι στιγμής, δεν φαίνεται ο Γιώργος Παπανδρέου να έχει λάβει την οριστική του απόφαση. Όπως προαναφέραμε, το μόνο που αποκλείεται είναι να αποσύρει την εμπιστοσύνη του από την κυβέρνηση. Έχει συνείδηση ότι εάν το επιχειρούσε θα ερχόταν σε ευθεία σύγκρουση όχι μόνο με την κυβέρνηση, αλλά και τα εγχώρια εξωθεσμικά κέντρα εξουσίας και βεβαίως το ευρωιερατείο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Βενιζέλος προσπαθεί να βρει ερείσματα στην εσωκομματική σύγκρουση, συνδέοντάς την με την επιβίωση της κυβέρνησης. Τον ευνοεί και το γεγονός ότι στα ερείπια του ΠΑΣΟΚ έχουν προκύψει πολλοί δελφίνοι. Κατά πάσα πιθανότητα, η Δημοκρατική Παράταξη δεν πρόκειται να προκύψει από ένα πραγματικό δημοκρατικό συνέδριο. Θα ιδρυθεί με συνοπτικές διαδικασίες για να δώσει τη μάχη των εκλογών, εφόσον δεν εξασφαλισθούν οι 180 βουλευτικές ψήφοι.

Στην πραγματικότητα, το ΠΑΣΟΚ έχει πάψει να υφίσταται ως κομματικός μηχανισμός. Τα περισσότερα κομματικά γραφεία είναι κλειστά, ενώ οι οργανώσεις έχουν πνιγεί στα χρέη. Ακόμα και ο κεντρικός μηχανισμός στη Χαριλάου Τρικούπη υπολειτουργεί. Αυτά που συνεχίζουν να λειτουργούν είναι τα προσωπικά γραφεία των υπουργών και των βουλευτών και η ομάδα γύρω από τον ίδιο τον Βενιζέλο.

Όλα δείχνουν ότι το ΠΑΣΟΚ θα έχει την κατάληξη της Ένωσης Κέντρου. Η εκλογική συρρίκνωση τροφοδοτεί και γιγαντώνει τις φυγόκεντρες και διαλυτικές τάσεις. Ο μόνος λόγος που δεν έχει ακόμα διαλυθεί είναι οι ποικίλες πιέσεις που το κρατάνε με το ζόρι στη ζωή μόνο και μόνο για να μην ανατραπεί η κυβέρνηση. Όποια στελέχη του, άλλωστε, τόλμησαν να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση δέχθηκαν ασφυκτικές πιέσεις, εάν όχι κάτι παραπάνω. Επ’ αυτού έχει αρκετά να πει η Τζάκρη, όταν στα τέλη του 2013 έμεινε μόνη να καταψηφίζει, ενώ αλλιώς είχαν σχεδιασθεί τα πράγματα.

Το ΠΑΣΟΚ έχει εκφυλισθεί πολιτικά σε Πύργο της Βαβέλ, ο οποίος, όμως, πλέον στηρίζεται στην άμμο. Κι αυτό θα φανεί τη νύκτα των εκλογών όταν τα σημερινά εμπόδια θα αρθούν και θα εκδηλωθούν με ένταση οι καθηλωμένες σήμερα εσωτερικές αντιθέσεις. Εκτός, βεβαίως, κι αν ο Γιώργος Παπανδρέου επιχειρήσει το άλμα και κατέβει στις εκλογές με δικό του κόμμα, οπότε οι εξελίξεις εκ των πραγμάτων θα επισπευσθούν.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Πρώτο Θέμα την Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2014

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση