Εκλογές και ο από μηχανής θεός

Γράφει ο Ανδρέας Κούτρας

Ο Ευριπίδης είναι ο νεώτερος εκ των τριών κορυφαίων αρχαίων μας τραγωδών και για πολλούς ο πιο μοντέρνος. Η πλοκή των έργων του είναι τόσο αδιέξοδη και πυκνή που μόνο με θεϊκή παρέμβαση την τελευταία στιγμή μπορεί να δοθεί λύση και ένα ευτυχές τέλος.

Ο τραγωδίες του Ευριπίδη και ο από μηχανής θεός, ο οποίος συνήθως κατέβαινε με μηχανικό γερανό στην σκηνή είναι αναπόσπαστο μέρος της Ελληνικής μάθησης. Η συνεχής αναζήτηση τέτοιων μαγικών λύσεων, όπως και η κορύφωση των προβλημάτων αποτελεί μέρος της κουλτούρας της Ελληνικής κοινωνίας. Η σύγχρονη επιστήμη το ονομάζει κοινωνικό ή πολιτιστικό γονίδιο (Cultural gene or meme). Το πολύπλοκο αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται η Ελλάδα όχι μόνο είναι άλογο και πολυδιάστατο αλλά ταυτόχρονα έχει παρόμοια κλιμακούμενη δομή και κορύφωση όπως η τραγωδίες του Ευριπίδη.

Η Ελλάς οδεύει προς την δεύτερη εκλογική αναμέτρηση σε διάστημα ενός μηνός με 20% ανεργία, βαθύτατη οικονομική ύφεση, 5δις πρωτογενές έλλειμμα στους μισθούς και συντάξεις, ένα χρεοκοπημένο τραπεζικό σύστημα όπου οι καταθέσεις αποσύρονται συνεχώς, χωρίς κυβέρνηση, χωρίς ελπίδα, χωρίς την συμπάθεια των Ευρωπαίων θεατών και με την απειλή της εξόδου από το ευρώ.

Αν μπορείτε Κύριε Ευριπίδη γράψτε καλύτερη τραγωδία. Δυστυχώς όμως για την Ελλάδα και τους Έλληνες, δεν είναι θεατρική τραγωδία αλλά η πραγματική. Και στην αληθινή ζωή οι πιθανότητες θεϊκής παρέμβασης είναι αμελητέες. Παρόλα αυτά δεν είναι λίγοι εκείνοι που αποζητούν στα σημερινά κόμματα τον από μηχανής θεό. Άλλοι πάλι ελπίζουν ότι η ΕΚΤ θα παρέμβει για να σώσει όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και όλη την Ευρώπη. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που ονειρεύονται Κινέζους, Ρώσους ή πετρελαϊκούς θεούς.

Παράλογες Δημοσκοπήσεις

Μέχρι στιγμής οι δημοσκοπήσεις που έχουν δημοσιευτεί είναι αντιφατικές και δίνουν μία ευμετάβλητη εικόνα. Πολλοί αμφιβάλλουν για την αξιοπιστία των Ελληνικών δημοσκοπήσεων και τις παρομοιάζουν με τα περίφημα Ελληνικά στατιστικά στοιχεία (“Greek Statistics”). Η αλήθεια είναι πως έως πρότινος οι δημοσκόποι είχαν εύκολη δουλειά. Έπρεπε να διαλέξουν μεταξύ δύο κομμάτων που μονοπωλούσαν την κυβέρνηση. Τώρα το ιξώδες του εκλογικού σώματος έχει μειωθεί σημαντικά. Η ρευστότητα είναι μεγαλύτερη.

Πολλοί ψηφοφόροι δεν νιώθουν πλέον δέσμιοι ιδεολογιών ή πολιτικών κομμάτων. Η κινητήριος δύναμη είναι η απόγνωση, η οργή, η εκδίκηση, ο φόβος και η αδυναμία αντίδρασης. Κυρίαρχο αίσθημα είναι το «να σώσω την πάρτι μου». Άλλοι πάλι ελπίζουν σε κάποια ανώτερη δύναμη που θα φέρει ένα καλύτερο αύριο. Οι Έλληνες ψηφοφόροι καλούνται να συγκρίνουν και να διαλέξουν το λιγότερο καταστροφικό μέλλον.

Έχουμε να κάνουμε με το εξής λογικό αίνιγμα. Πολλοί ψηφοφόροι έλκονται από παράλογες και λαϊκιστικές πολιτικές και εκλέγουν παράλογους και λαϊκιστές πολιτικούς που με την σειρά τους διαιωνίζουν παράλογες και λαϊκιστικές πολιτικές γιατί έτσι μόνο μπορούν να επανεκλεγούν.

Στο ερώτημα που τίθεται, γιατί μη ορθολογιστικές και λαϊκιστικές πολιτικές έλκουν τους ψηφοφόρους; Η απάντηση είναι απλή. Διότι για πάρα πολλά χρόνια οι παράλογες και λαϊκιστικές πολιτικές όχι μόνο έμειναν ατιμώρητες αλλά επιβραβεύτηκαν και πολλαπλασιάστηκαν. Περιθωριακές και εκκεντρικές απόψεις και ιδέες σιγά σιγά έκαναν κατάληψη στην κοινό νου και έξωση στην λογική.

Η χαρτογράφηση των πιθανών σεναρίων για την επαύριο των εκλογών δεν είναι εύκολη. Παρότι οι πιθανότητες λάθους είναι μεγάλες θα προσπαθήσω μια προσέγγιση.

ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα

Ας υποθέσουμε πως το ΣΥΡΙΖΑ έρχεται πρώτο κόμμα και παίρνει το δώρο των 50 εδρών. Αν δεν έχει αγγίξει το μαγικό 37-40% τότε δεν θα έχει την απαραίτητη πλειοψηφία στην βουλή. Θα προσπαθήσει άραγε να σχηματίσει κυβέρνηση; Θέλει να είναι στην κυβέρνηση την συγκεκριμένη αυτή στιγμή της Ελληνικής ιστορίας; Οι πιθανότητες είναι πως το ΚΚΕ δεν θα δείξει συμπάθεια στο ΣΥΡΙΖΑ. Όμως το ΠΑΣΟΚ και ενδεχομένως η ΔΗΜΑΡ να συμμετάσχουν σε μια κυβέρνηση με κύριο μοχλό το ΣΥΡΙΖΑ.

Αυτή λοιπόν η κυβέρνηση θα είναι αριστερίζουσα και θα προσπαθήσει να επαναδιαπραγματευτεί το μνημόνιο με την τρόικα. Εδώ κρύβεται και η δυσκολία. Η τρόικα ενδεχομένως να κάνει κοσμητικές αλλαγές στο πρόγραμμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ όμως πρέπει να κάνει τριπλή ανάποδη κυβίστηση και να προσγειωθεί με το ένα πόδι στο πάγο όπως οι πάλαι πρωταθλητές κόσμου στο πατινάζ Τόρβιλ και Ντιν. Μπορεί να το κάνει το ΣΥΡΙΖΑ; Πιστεύω πως ναι. Η αριστερά στην Ελλάδα είναι παραδοσιακά πολύ καλύτερη στην προπαγάνδα και στον χειρισμό των ΜΜΕ. Η συνταγή είναι γνωστή σε όλα τα κόμματα, δεξιά, αριστερά ή κεντρώα. Πρώτα τάζουμε τον ουρανό με τα άστρα.

Όταν έρθουμε στην κυβέρνηση ρίχνουμε λίγο φεγγαρόσκονη και βολεύουμε τους δικούς μας σε θέσεις κλειδιά, και ταΐζουμε τα ΜΜΕ/κατασκευαστικές για να κρατήσουμε το κόμμα. Οι φαντασιόπληκτοι ιδεολόγοι μένουν με την υπόσχεση του μέλλοντος ή αποχωρούν στην δικιά τους φράξια. Η αριστερά έχει περισσότερες φράξιες από αστέρια στον ουρανό. Θα αντιδράσει σε αυτή την εξέλιξη η δεξιά ΝΔ; Σίγουρα ναι, αλλά δεν μπορεί να πράξει και πολλά. Η ΝΔ δεν ήταν και δεν πρόκειται να γίνει από αστικό κόμμα κίνημα ούτε είναι ακτιβιστές. Η μόνη απειλή στην σταθερότητα έρχεται από την άκρα δεξιά και τους φασίστες. Αυτοί όμως προς το παρόν αποτελούν ένα διαχειρίσιμο αν όχι χρήσιμο για πολλούς κίνδυνο.

Το βασικό ζήτημα που τίθεται είναι αν η αριστερίζουσα αυτή κυβέρνηση μπορεί να αντιστρέψει την ελεύθερη πτώση της Ελληνικής οικονομίας και να αποτρέψει την έξοδο από την Ευρωζώνη. Το πρόβλημα έχει ως εξής. Ακόμα και αν η τρόικα αποφασίσει να μας δώσει περίοδο χάριτος 5 ετών στους τόκους και χρεολύσια η Ελληνική κυβέρνηση πρέπει να βρει τουλάχιστον 5δις το χρόνο (2,5% του ΑΕΠ και αυξανόμενο) για να καλύψει το πρωτογενές έλλειμμα του προϋπολογισμού.

Θα ήταν εκτός πρακτικής και λογικής η τρόικα να μας τα δανείσει χωρίς καμιά υποχρέωση από Ελληνικής πλευράς σε δομικές τουλάχιστον αλλαγές εκτός και αν το κάνουν για να κερδίσουν λίγους μήνες παραπάνω έως ότου έχουν έτοιμο το εμβόλιο για τις υπόλοιπες χώρες όταν η Ελλάς θα βρεθεί αυτογνωμόνως εκτός Ευρωζώνης. Οι δομικές αλλαγές στην οικονομία είναι επίπονες και περιλαμβάνουν μείωση του δημοσίου τομέα και μετωπική σύγκρουση με τους εργατοπατέρες και συνδικάτα που στηρίζουν τώρα το ΣΥΡΙΖΑ.

Πόσο καιρό θα πάρει προτού χάσει την η αξιοπιστία της η κυβέρνηση συνασπισμού και έρθει η αυτοκατάρρευση της. Το να πηγαίνουμε σαν τον Ορέστη Μακρή στην ταινία ο Μεθύστακας δεν είναι βιώσιμη λύση όταν η οικονομία είναι σε ελεύθερη πτώση. Το κάνουμε πολλά χρόνια τώρα. Και ας μην ξεχνάμε πως στο τέλος της ταινίας ο Μακρής αυτοκτονεί. Πάραυτα είναι ίσως η πιο ομαλή λύση στην παρούσα συγκυρία. Η λύση αυτή διαιωνίζει και τον μύθο της αριστεράς στην Ελλάδα. Δηλαδή, ότι είναι φορέας της έσχατης αλήθειας αλλά οι κακοί καπιταλιστές και τα απρόσωπα ξένα συμφέροντα και κεφάλαια συνωμοτούν ενάντια στην τελειωτική της επικράτηση. Αν θυμίζει θρησκεία είναι επειδή μοιράζετε το χαρακτηριστικό της υπέρτατης αλήθειας και του αλάθητου.

ΝΔ πρώτο κόμμα

Υποθέτοντας ότι η ΝΔ είναι το πρώτο κόμμα χωρίς όμως αυτοδυναμία οι επιλογές είναι επίσης δύσκολες. Η ΝΔ ενδέχεται να μπορεί να κάνει κυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ και ίσως και με ένα τρίτο κόμμα όπως η ΔΗΜΑΡ. Η ΝΔ θα χρειαστεί ούτως ή άλλως συνεργασία καθώς η ποιότητα του στελεχιακού της πολιτικού δυναμικού είναι αμφισβητήσιμη. Αν και στη θεωρία μια τέτοια κυβέρνηση συνεργασίας φαίνεται πιο ισορροπημένη δεν θα περιλαμβάνει το ανερχόμενο ΣΥΡΙΖΑ.

Αυτό όμως μπορεί να φέρει χάος και ακαταστασία. Το ΣΥΡΙΖΑ πιθανότατα θα αντιδράσει με δυναμισμό σε οποιαδήποτε συμφωνία επαναδιαπραγμάτευσης του μνημονίου με την τρόικα. Οποιαδήποτε συμφωνία θα χριστεί κακή έως μειοδοτική και ολέθρια για τα συμφέροντα του Ελληνικού λαού. Σε αυτή την περίπτωση η δυναμική αντίδραση δεν θα επιτρέψει στην κυβέρνηση συνεργασίας να συνεχίσει για πολύ καιρό. Ας μην ξεχνάμε πως και το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ, καθένας με τον δικό του τρόπο εξόρκιζαν το σατανικό μνημόνιο αλλά το ψήφιζαν για να πάρουν τα λεφτά.

Αυτή την διπροσωπία ήρθε να ξεγυμνώσει και να εκμεταλλευτεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Αν η πλοκή εξελιχθεί με αυτό το τρόπο τότε στις επόμενες εκλογές το ΣΥΡΙΖΑ θα μπορεί πιθανώς να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Το αν θα είναι η Ελλάδα στο Ευρώ ή όχι λίγη σημασία θα έχει τότε. Αυτός φαίνεται να είναι και ο βέλτιστος δρόμος για να πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ την πολυπόθητη αυτοδυναμία.

Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος

Σε αυτό το σενάριο τα πολιτικά κόμματα με εξαίρεση ίσως το ΚΚΕ και την ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ αποφασίζουν να σχηματίσουν κυβέρνηση παρόμοια με αυτή του Παπαδήμου. Η κυβέρνηση αυτη θα έχει ως κινητήρια δύναμη την συνύπαρξη ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ με τα υπόλοιπα λουλούδια να δίνουν χρώμα στο γαμήλιο μπουκέτο. Το γιατί χρειάζεται να γίνουν δύο εκλογικές αναμετρήσεις και τόσο φασαρία για να καταλήξουμε εκεί που είμαστε πριν δύο μήνες είναι ένα εύλογο πολιτικό ερώτημα που μόνο ίσως ο αρχηγός της ΝΔ μπορεί να απαντήσει.

Σε αυτή την περίπτωση η πίεση από την τρόικα ενδέχεται να είναι μεγαλύτερη καθώς δεν θα υπάρχει αντιπολίτευση. Η κυβέρνηση εθνικής ενότητος θα έχει ως σκοπό να αποτρέψει την έξοδο της Ελλάδος από την Ευρωζώνη διαμοιράζοντας τις ευθύνες. Είναι φυσικό και ξεκάθαρο ότι η αυτή λύση εναντιώνεται στο ένστικτο αυτοσυντήρησης όλων των κομμάτων ιδίως των καινοφανών ή ασθενέστερων.

Η λύση αυτή αγοράζει και τον περισσότερο χρόνο για την Ελλάδα αλλά το γεγονός ότι η πλειονότητα των κομμάτων ακολουθεί τον δρόμο των διαρθρωτικών αλλαγών εξαναγκαστικά και όχι επειδή είναι η σωστή επιλογή παραμένει ως πρόβλημα. Μια τέτοια κυβέρνηση θα περάσει τα νομοσχέδια από την βουλή όπως μας διατάζουν οι Ευρωπαίοι και όχι γιατί το επιτάσσει η λογική. Όπως λοιπόν γνωρίζουμε η ψήφιση ενός νόμου και η εφαρμογή του ή η επιβολή του απέχουν παρασάγγας στην Ελληνική πραγματικότητα.

Συμπέρασμα

Εκτός και αν γίνει έκπληξη και το ΣΥΡΙΖΑ καταταχθεί τρίτο κόμμα, οποιαδήποτε κυβέρνηση συνεργασίας για να έχει πιθανότητες επιβίωσης πρέπει να έχει την κρυφή ανοχή ή ανοιχτή συμμετοχή και συναίνεση του ΣΥΡΙΖΑ. Από την άλλη πλευρά η σκληρή πραγματικότητα μπορεί να καταστήσει την κούρσα της πρωτιάς παντελώς άχρηστη. Η οικονομική ύφεση είναι βαθύτατη, ο αντιπαραγωγικός χαρακτήρας της Ελληνικής οικονομίας μεγάλος και η οι όποιες διαρθρωτικές θέλουν χρόνο. Δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες εξόδου από την κρίση για τα επόμενα 2-3 έτη ανεξαρτήτως του κυκλοφορούντος νομίσματος.

Το καλύτερο που μπορούμε να ελπίζουμε είναι μία σταθεροποίηση της ελεύθερης πτώσης. Τα φορολογικά έσοδα μειώνονται συνεχώς καθώς όλο και περισσότεροι αρνούνται να αποχωριστούν τα ευρώ τους φοβούμενοι την δραχμοποίηση. Επενδύσεις δεν υπάρχουν πλέον. Ξοδεύονται μόνο τα άκρως αναγκαία και απαραίτητα. Η ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος πλησιάζει το μηδέν και η πολιτική θύελλα και αβεβαιότητα δεν φαίνεται να κοπάζει. Για να αντιστραφεί αυτό το κλίμα θα πρέπει να υπάρξουν νέοι πολιτικοί σχηματισμοί ικανοί να εμπνεύσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών αλλά και των επενδυτών. Αυτό είναι ακόμα μακριά.

Μέχρι στιγμής έχουμε γίνει μάρτυρες μιας ανακύκλωσης πολιτικών και ιδεών. Ακόμα και το ΣΥΡΙΖΑ που μαρκετάρει τον εαυτό του ως το νέο, λαϊκίζει και σε πολλά σημεία θυμίζει το ΠΑΣΟΚ του 80. Ο από μηχανής θεός είναι ακόμα μακριά αλλά η κορύφωση της τραγωδίας πλησιάζει.

*Ο Ανδρέας Κούτρας εργάζεται στο Λονδίνο ως αναλυτής του Ευρωπαϊκού χρέους και τραπεζικών προϊόντων στην ITC Markets.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση