Η Ελλάδα με τα μάτια του Φόρεϊν Όφις: Από το «τότε» στο «τώρα»

Όπως έλεγε και ο Γκουιτσαρντίνι, τα πράγματα ήταν πάντα τα ίδια, το παρελθόν φωτίζει το μέλλον και τα ίδια πράγματα επανέρχονται με διαφορετικές αποχρώσεις. Στην περίπτωση των επισήμων βρετανικών αντιλήψεων για την Ελλάδα και τους Έλληνες πολιτικούς, παρατηρείται μια αξιοσημείωτη συνέπεια πολιτικής και απόψεων επί δεκαετίες.

Τα θέματα με τα οποία πρόκειται να ασχοληθούμε –που εντοπίζονται σε έγγραφα ηλικίας άνω των τριάντα ετών- πιθανώς μοιάζουν στην ουσία τους με τα σημερινά με κάποιες διαφορές στην απόχρωση. Ας θυμηθούμε τη διαφθορά, την Κύπρο, το Αιγαίο και έναν κάπως αδέξιο Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών, τον Τζέιμς Κάλλαχαν• πρόκειται για κείνον τον τύπο που ενέδωσε στον Κίσινγκερ και θεωρείται υπεύθυνος για την μη αποτροπή της εισβολής στην Κύπρο, που επεχείρησε να παραδώσει τις βρετανικές βάσεις, που ο Κίσινγκερ δεν του επέτρεψε να το πράξει και που αργότερα είπε ψέματα περί αγνοίας των επικειμένων σχεδίων εισβολής, όπως θα δούμε και στη συνέχεια. Θα χρησιμοποιήσουμε κάποια από τα πιο πρόσφατα αρχεία που αποχαρακτηρίσθηκαν και αποδεσμεύθηκαν. Το Φόρεϊν Όφις υποχρεώθηκε να μου αποστείλει αντίγραφα των αρχείων στην Αθήνα αφότου το αίτημά μας έτυχε της υποστηρίξεως του αρμοδίου Επιτρόπου Πληροφοριών. Είναι κάπως κωμικοτραγικά και άκρως σχετικά με την σημερινή κατάσταση• κι ενώ τα ψέματα, οι επιδέξιες κλεψιές και η καθαρή ανικανότητα που καταστρέφουν την Ελλάδα σήμερα οφείλονται σε ανθρώπους σαν τον Τάπερμαν, τον Τζέφρι, τον Τούρκογλου και τον Παπαδήμο, οι ρίζες είναι πολύ βαθύτερες. Σαπίλα Η αποσύνθεση είχε ήδη ξεκινήσει από το 1974, όταν ανέλαβε ο παλιός Καραμανλής με τη Νέα Δημοκρατία και όταν η Ελλάδα ξεκινούσε διαπραγματεύσεις για την ένταξή της στη ΕΟΚ και η Γαλλία ήταν με το μέρος της. Ας δούμε τις γαλλικές απόψεις μέσα από τα αρχεία του Φόρεϊν Όφις: Ο κ. Βιλλεμύρ δυσκολευόταν να καταλήξει σε προτάσεις για την γεωργία στην Ελλάδα […].

Ετοίμαζε μια σχετική μελέτη, αλλά η εξαιρετική έλλειψη στατιστικών στοιχείων αποτέλεσε σημαντικό πρόσκομμα […]. Ο κ. Βιλλεμύρ αναρωτήθηκε εάν πράγματι υπήρχαν έστω και κάποια στατιστικά. Οι Γάλλοι παρατήρησαν ότι όποτε προσπαθούσαν να αποσπάσουν στατιστικές πληροφορίες, οι Έλληνες γίνονταν πολύ μυστικοπαθείς. Ανησυχούσε, επίσης, καθώς ελάχιστοι δημόσιοι υπάλληλοι αντιλαμβάνονταν την έκταση του προβλήματος που αντιμετώπιζαν. Μόλις τρεις ή τέσσερις ήταν αυτοί που καταλάβαιναν και λάμβαναν όλες τις αποφάσεις […]. Ο Βιλλεμύρ εξέφρασε επιφυλάξεις παρόμοιες με αυτές της Πρεσβείας μας ως προς το κατά πόσον η άκρως αντιπαραγωγική ελληνική γραφειοκρατία είναι δυνατόν να αλλάξει προκειμένου να καταβληθούν οι απαραίτητες προσπάθειες. Μέχρι και το 1981 η κατάσταση δεν είχε βελτιωθεί καθόλου. Ο Βρετανός πρέσβης στην Ελλάδα ήταν πολύ επικριτικός ως προς τα ελληνικά πολιτικά δρώμενα. Το παράθεμα που ακολουθεί θα μπορούσε να είχε συνταχθεί και σήμερα: Πρώτον, ανικανότητα και διαφθορά. Οι ελληνικές δημόσιες υπηρεσίες χαρακτηρίζονται από γραφειοκρατία, βραδύτητα και έντονη κομματικοποίηση. […] Η διοίκηση δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στην ανάγκη για μεταρρυθμίσεις. […] Παρόλο που οι Έλληνες είναι καλοί στο να εκπονούν σχέδια, υστερούν στην υλοποίηση τους και τα αλλάζουν με καινούργια με μοναδική μαεστρία. […] Κάθε φορά, επίσης, που η διοίκηση έρχεται σε επαφή με τους πολίτες, παρατηρείται μια αντιπαραγωγική και συχνά απάνθρωπη γραφειοκρατία.[…] Το πρόβλημα έγκειται εν μέρει στην οθωμανική γραφειοκρατική παράδοση που αρέσκεται σε έγγραφα και πιστοποιητικά και στην οποία ο ασήμαντος λειτουργός, ανίκανος να αναλάβει πρωτοβουλία κι ευθύνη για θετική δράση, κάνει επίδειξη ισχύος του κωλυσιεργώντας τους συμπολίτες του και εν μέρει οφείλεται στο χαμηλό μορφωτικό επίπεδο της πλειονότητας των δημοσίων υπαλλήλων σε συνδυασμό με την τάση όλων των κυβερνήσεων να τοποθετούν «δικούς τους» στη διοίκηση (γεγονός που καταλήγει με τη σειρά του σε υπεράριθμους υπαλλήλους). […]

Μεγάλο μέρος της «διαφθοράς» στη δημόσια ζωή της Ελλάδος οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, στο ότι το πολιτικό σύστημα καλείται να λειτουργήσει στα όριά του, επιτρέποντας (και μάλιστα βασιζόμενο) στην αρχή του ρουσφετιού, ήτοι στα χατίρια και τις πελατειακές σχέσεις. Το στοιχείο αυτό, όπως μπορούν να αποδείξουν οι ανθρωπολόγοι, είναι βαθειά ριζωμένο στην ελληνική κοινωνία και εξυπηρετεί έναν κοινωνικό σκοπό εφ’όσον η διοίκηση δεν αντιμετωπίζει τους πολίτες της με ταχύτητα και αμεροληψία. (Γνωρίζω ότι εδώ υπάρχει ένας φαύλος κύκλος περί του ότι το ίδιο το ρουσφέτι είναι που παρακωλύει την ανάπτυξη ενός δίκαιου κράτους.) Ο τοπικός βουλευτής πείθει τον Υπουργό να βρει μια δουλειά σε μια «ακρούλα» του Υπουργείου για τον γιο ενός «δικού του», όπως συνηθίζεται να λένε. Ο νέος μπορεί να μην είναι και τόσο ευφυής και να μην συμβάλλει στη βελτίωση της αποδοτικότητας του Υπουργείου• ο «πελάτης», όμως, που τυγχάνει να είναι και παράγων του χωριού, μαζί με το μεγάλο του σόι και τους φίλους του σίγουρα θα δώσουν την ψήφο τους στο κόμμα. Η ίδια αρχή περί εξυπηρέτησης με ανταλλάγματα υφίσταται και σε άλλες περιστάσεις πέραν της ευρέσεως εργασίας – από το να σου βρουν κρεβάτι σε νοσοκομείο, μέχρι και να σε διορίσουν ακόλουθο Πρεσβείας στο εξωτερικό. Υπάρχουν και πιο χονδροειδή παραδείγματα διαφθοράς που εμπλέκουν υψηλά ισταμένους, ακόμη και Υπουργούς.

Οι περιπτώσεις χειρισμού συμβάσεων με τον ιδιωτικό τομέα βρίθουν τέτοιων παραδειγμάτων. Ωστόσο, δεν πιστεύω ότι αυτό το φαινόμενο είναι διαδεδομένο, ούτε ότι η φήμη της κυβερνήσεως και της διοικήσεως έχει τρωθεί. Οι Έλληνες ψηφοφόροι φαίνεται να αποδέχονται τη διαφθορά -μεγάλη ή μικρή- ως αναπόφευκτο κομμάτι της κοινωνικής και πολιτικής σκηνής. Με μια κάποια δυσπιστία, εκτός από τους αφοσιωμένους υποστηρικτές και τους αφελείς, δεν περιμένουν ότι το ΠΑΣΟΚ θα διαφέρει και πολύ. […] Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα σίγουρα θα επιφέρει συγκεκριμένα και έντονα προβλήματα προσαρμογής, υπό το βάρος των οποίων τμήματα της ελληνικής βιομηχανίας, ανίκανα να ανταγωνιστούν χωρίς προστασία, θα καταρρεύσουν. […] Το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία θα ήταν μια δύναμη αστάθειας, διαλύσεως, επιζήμια για τα δυτικά συμφέροντα […] Τέλος, αναρωτιέμαι πού μπορεί να ενυπάρχει στο σύστημα η πιθανότητα αλλαγής και μεταρρυθμίσεως, σε βαθμό μάλιστα που θα μπορέσει να μειώσει την ανικανότητα και να εξαλείψει τη διαφθορά; Είναι δύσκολο να το εντοπίσει κανείς. Διατηρώ αμφιβολίες σχετικώς με τις δυνατότητες του ΠΑΣΟΚ να μεταρρυθμίσει τη διοίκηση και τους κυβερνητικούς μηχανισμούς. […] Ούτε, όμως, είναι εύκολο να δούμε γρήγορες αλλαγές από τη Νέα Δημοκρατία.

Τα χρόνια της στην εξουσία αποσάθρωσαν τη θέληση για βελτίωση της υφισταμένης τάξεως, που ήταν τόσο πρόδηλη αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας. Ο «όχι υπεράνω διαφθοράς» Μητσοτάκης Πέραν των υψηλής ποιότητος αναλύσεων της βρετανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, οι Βρετανοί διπλωμάτες διέθεταν και αρχείο για τις ηγετικές προσωπικότητες στην Ελλάδα. Έτσι, ο Μιλτιάδης Έβερτ μπορούσε να είναι «απότομος, υπερφίαλος και αλαζών» και «δεν ήταν ιδιαιτέρως αγαπητός». Ο Γιάννης Χορν ήταν «ένας ανισόρροπος χαρακτήρας», μπορούσε να είναι «άκρως ψυχαγωγικός, αλλά και προσβλητικός», ήταν «σχεδόν αδύνατον να δουλέψει κανείς γι’ αυτόν και εξαιρετικά σφιχτοχέρης». Ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης ήταν «ένα αστείο ανθρωπάκι που έμοιαζε με βάτραχο». Για τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη αναφέρεται ότι «δεν ήταν υπεράνω διαφθοράς» (αυτό το σχήμα λιτότητας είναι τόσο διπλωματικό!). Παπανδρέου και ΠΑΣΟΚ: Φιλοδοξία, Υγεία και Ποτό Ο Ανδρέας Παπανδρέου θεωρήθηκε ως «σε μεγάλο βαθμό πιο λογικός από ό,τι έδειχναν οι θεατρινίστικες δημόσιες εμφανίσεις του, αναδίδοντας έναν μετρημένο, ακαδημαϊκό αέρα» και ήταν «ένας φιλόδοξος καιροσκόπος που πίστευε βαθύτατα στο δικό του κληροδοτημένο πεπρωμένο», του οποίου «η υγεία είχε κλονιστεί τα τελευταία δύο χρόνια» (1979/80). Τρία χρόνια μετά τα ανωτέρω ο πρέσβης γράφει: «Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία ότι ήταν ο αρχηγός του ΑΣΠΙΔΑ, στόχος του οποίου ήταν να εγκαθιδρύσει μια βάση πολιτικής ισχύος στον Στρατό, προς όφελος της οικογενείας Παπανδρέου» . Ενδιαφέροντα είναι και μερικά αποσπάσματα διπλωματικής αναφοράς: Δεν μπορούμε παρά να ανησυχούμε λόγω της φήμης του Παπανδρέου ως μηχανορράφου και της τάσεως που έχει να αποξενώνει πολιτικούς συνεργάτες και φίλους. Οι πολυάριθμοι πολιτικοί εχθροί του, δηλώνουν ότι ο Παπανδρέου είναι μια ασταθής προσωπικότητα, παρά την ευφυΐα του. Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος ο Παπανδρέου, ως Πρωθυπουργός της Ελλάδος, να οδηγήσει τη χώρα για μια ακόμη φορά σε πολιτικό χάος και καινούργιες στρατιωτικές επεμβάσεις. Μέχρι τον Ιούνιο του 1980, δεκαεπτά περίπου μήνες πριν από τις εκλογές, ο Πρέσβης θεωρούσε ακόμη το ΠΑΣΟΚ του Παπανδρέου «μονοπρόσωπο» κόμμα και πίστευε ότι μια τέτοια κυβέρνηση θα επέφερε οικονομική κρίση και διοικητικό χάος. Ίσως μιλούσε κάπως πρόωρα, δεδομένου ότι το χάος άργησε περίπου τριάντα χρόνια να έρθει.

Τί υπέροχο κληροδότημα! Ο Παπανδρέου, σαν καλός δημαγωγός, ήταν πολιτικός χαμαιλέων σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις, και ιδίως με τους Βρετανούς, έφθανε ενίοτε στα όρια της δουλοπρέπειας και δη με τον Υπουργό Εξωτερικών, Λόρδο Κάρρινγκτον. Τον Νοέμβριο του 1980, ένα μήνα αφότου η κυβέρνηση Καραμανλή αποφάσισε την επανένταξη της χώρας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με επίσημη πηγή του Φόρεϊν Όφις, «έτρεχε ξωπίσω από τον Λόρδο Κάρρινγκτον, προσπαθώντας να διατυπώσει απόψεις, οι οποίες ουδεμία αλλαγή θέσεως είχαν να επιδείξουν». Σύμφωνα με αυτήν την πηγή: Τα μόνα λόγια που θυμάμαι να είπε εκτός πρακτικών, ηχούσαν εντελώς ανόητα. Για την ακρίβεια είπε: «εάν το επιθυμείτε, θα μπορούσαμε ακόμη και να παραμείνουμε στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.» Είναι γνωστό τοις πάσι ότι όταν ο Παπανδρέου ανέλαβε την εξουσία, δεν πραγματοποίησε τις προεκλογικές του δηλώσεις για απομάκρυνση από το ΝΑΤΟ -ελάχιστοι είναι, εξ άλλου, οι πολιτικοί εκείνοι που όντως υλοποιούν τις υποσχέσεις τους. Εκτός αυτού, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι πολλοί πολιτικοί πίνουν αρκετά.

Ο Παπανδρέου δεν ήταν εξαίρεση στον κανόνα: ακόμη και το Φόρεϊν Όφις (και μάλιστα σε υψηλά κλιμάκια) πήρε μέρος σε τέτοιου είδους κουτσομπολιά σχετικά με την υγεία και το πρόβλημα του Παπανδρέου με το οινόπνευμα, αλλά στην πραγματικότητα όλα ξεκίνησαν από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών, Τουρκμέν: […] Ο Τουρκμέν, όταν συζητούσε με τον Υπουργό Εξωτερικών της βρετανικής κυβερνήσεως, υπενόησε ότι ο Παπανδρέου είχε -και πιθανώς εξακολουθεί να έχει- πρόβλημα με το ποτό […] υπήρχαν έντονες φήμες προ διετίας περίπου για πρόβλημα αλκοολισμού. Αλλά ελάχιστα ακούγονται πλέον εσχάτως. Κατά τα φαινόμενα, ο Παπανδρέου εξακολουθεί να απολαμβάνει το ουίσκι και το ούζο του, αλλά ούτε ο Πρέσβης ούτε και κανένας άλλος τον έχουν δει ποτέ σε κακό χάλι. Κατά τα φαινόμενα, ο Παπανδρέου συνηθίζει να προσφέρει σε όσους τον επισκέπτονται στο γραφείο του ούζο αντί για καφέ και να πίνει κι εκείνος ένα μαζί τους. Το ίδιο έκανε κατά τα φαινόμενα και κατά τη σύντομη επίσκεψη του Τούρκου Πρέσβη στην Αθήνα κι έτσι ξεκίνησαν οι ιστορίες του Τουρκμέν. Υπάρχουν προφανώς και ιστορίες που εξηγούν την κακή υγεία του Παπανδρέου και που δείχνουν ότι εργάζεται σε πολύ έντονους ρυθμούς. Δεν υπάρχουν ακόμη εμφανή σημάδια καταρρεύσεως από υπερκόπωση. Κύπρος, Βρετανικές Βάσεις και Τουρκία Ας αναφερθούμε τώρα, εν συντομία, στους Κύπριους συγγενείς μας: το 1981, το Φόρεϊν Όφις φέρεται να παραδέχεται επιτέλους ότι θεωρεί τα στρατιωτικά του εδάφη στην Κύπρο πιο σημαντικά για τη Βρετανία απ’ ό,τι η εξεύρεση μιας λύσεως για επανένωση. Και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Βρετανία, σε μια ύστατη προσπάθεια να απελευθερωθεί από τους Αμερικανούς ως στρατιωτικά αφεντικά της και τις φιλοτουρκικές και φιλοϊσραηλινές πιέσεις εκ μέρους του Κίσινγκερ, προσπάθησε να παραιτηθεί των βάσεων μεταξύ 1974 και 1979, πριν αναλάβει εξουσία η φανατισμένη Θάτσερ. Κατά τα τέλη του 1980, έχοντας ενδώσει πλήρως στην σχέση αφέντη-υπηρέτη, ένας ανώτερος αξιωματούχος του Φόρεϊν Όφις γράφει: Τα οφέλη που απορρέουν από τις Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων είναι μείζονος σημασίας και ουσιαστικώς αναντικατάστατα.

Παίζουν ουσιώδη ρόλο στις αγγλοαμερικανικές σχέσεις. Το Υπουργείο έχει επανειλημμένως και ανά τακτά χρονικά διαστήματα συζητήσει με τα εμπλεκόμενα μέρη τις συνθήκες οι οποίες θα πρέπει να επικρατούν στην Κύπρο ώστε να είναι πρόσφορες και να συντείνουν στην εκ μέρους μας ανεμπόδιστη χρήση των εγκαταστάσεων των ΠΚΒ. Έχοντας λάβει τα πάντα υπ’ όψιν, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι μια πρόωρη «λύση» ίσως να μη βοηθήσει (καθώς μπορεί τότε να κλιμακωθούν οι πιέσεις εναντίον των ΠΚΒ), όπως δεν θα βοηθούσε και μια αποτυχία με επακόλουθη επιστροφή στις διαμάχες. Τα συμφέροντά μας εξυπηρετούνται καλύτερα εάν καταβάλουμε προσπάθειες εξευρέσεως μιας λύσεως –χωρίς την προοπτική ταχείας εξευρέσεώς της. Και ποιά ήταν η γνώμη του Φόρεϊν Όφις για δύο πολύ γνωστούς Κυπρίους το 1980; Ο Γλαύκος Κληρίδης ήταν ένας ιδιαιτέρως ευφραδής και σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις λογικός και ελαστικός άνθρωπος. Ωστόσο, υπήρχαν αμφιβολίες για το κατά πόσον θα ήταν πλέον σε θέση να ηγηθεί αποτελεσματικά, ευκαιρίας δοθείσης. Ως προς αυτό, το Φόρεϊν Όφις έκανε μάλλον λάθος. Και ο Ραούφ Ντενκτάς; Υπέφερε από σύμπλεγμα κατωτερότητας που τον έκανε εύθικτο και ευέξαπτο, όποτε -κι αυτό συνέβαινε συχνά- ένιωθε ή φανταζόταν ότι παρερμήνευαν τα λεγόμενά του ή τον υποτιμούσαν. Μπορούσε, όμως, να είναι και γοητευτικός, με πειρακτικό χιούμορ όποτε χαλάρωνε. Ας συγκρίνουμε τα λόγια αυτά με την άποψη του Φόρεϊν Όφις για τους Τούρκους το 1977:

Είναι ένας υπερήφανος, πεισματάρης και εν γένει απαίδευτος λαός, δογματικός όσον αφορά στην εθνική του ταυτότητα και τα δικαιώματά του και ανυποχώρητος στην διεκδίκησή τους. Αυτό, φυσικά, δεν εμπόδισε τη Βρετανία να θεωρεί ότι η Τουρκία είναι πιο σημαντική από την Ελλάδα: Θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι η Τουρκία, σε τελική ανάλυση, θα πρέπει να θεωρηθεί ως πιο σημαντική για τα δυτικά στρατηγικά συμφέροντα από ό,τι η Ελλάδα και ότι εάν η Δύση πρέπει να διακινδυνεύσει περαιτέρω ένταση στις σχέσεις της με μία από τις δύο χώρες, είναι προτιμότερο να έχει τεταμένες σχέσεις με την Ελλάδα παρά με την Τουρκία. Η Υφαλοκρηπίδα Η ίδια διπρόσωπη στάση είναι πρόδηλη και στην περίπτωση των τουρκικών διεκδικήσεων επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας: Η άποψη της βρετανικής Κυβερνήσεως επί του θέματος συγκλίνει περισσότερο με εκείνην της Ελλάδος απ’ ό,τι με την τουρκική (συγκεκριμένα, η Βρετανία υποστηρίζει το δικαίωμα των νησιών στην Υφαλοκρηπίδα). Ωστόσο, δεν επιθυμούμε να προκαταβάλουμε τη θέση μας στις δικές μας διενέξεις περί Υφαλοκρηπίδος με τη Γαλλία και την Ιρλανδία και έχουμε αποφύγει την ανάμιξή μας στην ουσία των ελληνοτουρκικών αντιπαραθέσεων, περιορίζοντας τις ενέργειές μας στο να συνιστούμε σε αμφότερες τις πλευρές αυτοσυγκράτηση. Στο σημείο αυτό αξίζει να συσχετίσουμε το εν λόγω ζήτημα με την ανικανότητα του πρώην Υπουργού Εξωτερικών και τότε Πρωθυπουργού Τζέιμς Κάλλαχαν, ο οποίος επέτρεψε στην Τουρκία να καταλάβει την Κύπρο παραβιάζοντας την Συνθήκη Εγγυήσεως και ο οποίος, όπως θα δούμε στο τέλος αυτού του κωμικοτραγικού άρθρου, έλεγε ψέματα ότι δεν γνώριζε εκ των προτέρων για την επικείμενη εισβολή. Τον Αύγουστο του 1976, στο αποκορύφωμα της κρίσεως που είχε ξεσπάσει από τις παράνομες επιχειρήσεις του ερευνητικού σκάφους «Σισμίκ-1» στα ελληνικά χωρικά ύδατα και κατά τις συνομιλίες του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το ζήτημα, ο Κίσινγκερ τηλεφώνησε στον Κάλλαχαν. Ο διάλογός τους ήταν ξεκαρδιστικός: Κίσινγκερ: […] Οι Έλληνες προσπαθούν να επιβάλουν ένα ψήφισμα και έχουν μεγάλη στήριξη από τους Ευρωπαίους.

Φοβάμαι ότι εάν όντως περάσει και οι Τούρκοι αντιδράσουν βιαίως, εμείς και πάλι θα έχουμε το πρόβλημα με εκείνο το σκάφος. Έλεγα λοιπόν μήπως θα έπρεπε να επιδιώξουμε ένα πιο ισορροπημένο ψήφισμα. Πρωθυπουργός: Κατάλαβα. Πραγματικά δεν έχω εικόνα, Χένρυ. Σε τί φάση βρίσκεται τώρα το ψήφισμα; Θα περάσει απόψε, τί λες; Κίσινγκερ: Μπα, όχι. Δεν πρόκειται να συζητηθεί μέχρι αύριο. Είσαι στο Λονδίνο; Πρωθυπουργός: Είμαι στο Σάσσεξ. Για την ακρίβεια είμαι σε διακοπές. Κίσινγκερ: Με συγχωρείς. Πρωθυπουργός: Δεν πειράζει -απλώς δεν έχω παρακολουθήσει ιδιαιτέρως το ζήτημα πέρα από τις εφημερίδες. Κίσινγκερ: Επομένως άσε να δώσω στο Πρωθυπουργικό Γραφείο μία αίσθηση του πώς έχουν τα πράγματα στη Νέα Υόρκη, και να ενισχύσω κι εκείνη την αφρικανική υπόθεση. Πρωθυπουργός: Θα ζητήσω από το Πρωθυπουργικό Γραφείο να μου πει περί τίνος πρόκειται. Και τί θα ήθελες να κάνω εγώ; Θέλεις ένα πιο μετριοπαθές ψήφισμα; […] Κίσινγκερ: Οι Γάλλοι είναι αυτοί που επιδιώκουν μια στάση υπέρ της Ελλάδος. Πρωθυπουργός: E, ναι, φυσικό είναι -τί άλλο θα έκαναν; Κατάλαβα. Και οι υπόλοιποι; Κίσινγκερ: Δεν είμαστε ανθέλληνες, απλώς δεν θεωρούμε ότι εξυπηρετεί σε κάτι αυτή τη στιγμή να εξευτελίσουμε τους Τούρκους. […] Πρωθυπουργός: Ποιες είναι οι πλευρές τώρα; Μιλάμε για το Συμβούλιο Ασφαλείας, έτσι δεν είναι; Κίσινγκερ: Ναι, πολύ σωστά. Πρωθυπουργός: Ποιοί, λοιπόν, συντάσσονται με ποιους αυτή τη στιγμή; Είναι κανείς με τους Γάλλους; Κίσινγκερ: Εσείς και οι Ιταλοί. Πρωθυπουργός: Είμαστε με τους Γάλλους σε αυτή τη φάση, ε; […] Πρωθυπουργός: Αυτό το πρόβλημα των Ελλήνων και των Τούρκων είναι δυσεπίλυτο καθώς κανείς μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα δεν επιθυμεί να φανεί ότι αντιτίθεται στους Έλληνες. Όλοι μας, ξέρεις, λέμε δεξιά κι αριστερά πόσο πολύ θέλουμε την ένταξή τους στην Κοινότητα. Όλοι κινούνται με βάση αυτή τη γραμμή. Κίσινγκερ: Έχουν, όμως, την τάση να υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους. Πρωθυπουργός: Αυτό είναι αλήθεια.

Είναι έτσι από το 1945 κι έπειτα, αλλά και νωρίτερα έτσι ήταν. Έγινε, Χένρυ. […] Αλήθεια με Φειδώ Πριν ολοκληρώσω αυτή την κακόγουστη ιστορία διεθνών σχέσεων, ας δούμε πώς χειρίστηκαν την αλήθεια ο Τζέιμς Κάλλαχαν και το Φόρεϊν Όφις. Στις 19 Φεβρουαρίου 1976, ο Κάλλαχαν παρουσιάστηκε ενώπιον της Ειδικής [Κοινοβουλευτικής] Εξεταστικής Επιτροπής για την Κύπρο μαζί με τρεις επιτηρητές από το Φόρεϊν Όφις. κ. Ρης-Ντέηβις: […]είχατε τουλάχιστον υπ’ όψιν σας, έτσι δεν είναι, ότι επέκειτο άμεση εισβολή των Τούρκων –τουλάχιστον της Βορείου Κύπρου- εκείνη την περίοδο; κ. Κάλλαχαν: Όχι. […] κ. Ρης-Ντέηβις: Όταν πραγματοποιήσατε την πρώτη Συνδιάσκεψη της Γενεύης και υπεγράφησαν τα επίσημα ανακοινωθέντα στις 30 Ιουλίου, δεν είχατε καμία ένδειξη τότε ότι οι Τούρκοι θα αποσύρονταν καθώς υπήρχαν ακόμη πολλές αναφορές ότι ενέτειναν την κατοχή τους στην βόρεια Κύπρο. Σωστά; κ. Γκούντινσον [επιτηρητής του Φόρεϊν Όφις]: Είναι αλήθεια ότι αμέσως μετά την υπογραφή της Διακηρύξεως της Γενεύης οι Τούρκοι προήλαυσαν λίγο ακόμη. Ωστόσο, η ουσία της Διακηρύξεως ήταν ότι έπρεπε να σταματήσουν και περιελάμβανε τη χάραξη των γραμμών καταπαύσεως του πυρός, οι οποίες θα έπρεπε να παγιωθούν κατά την περίοδο μεταξύ των δύο συνδιασκέψεων. Περιμέναμε ότι οι γραμμές θα σταθεροποιούνταν μετά την πρώτη Συνδιάσκεψη της Γενεύης. κ. Ρης-Ντέηβις: Πολύ σωστά. Το περιμένατε αλλά εν τέλει δεν συνέβη. Τα στοιχεία εξακολουθούσαν να καταδεικνύουν ότι υπήρχε πραγματικός κίνδυνος περαιτέρω προελάσεως, έτσι δεν είναι; κ. Κάλλαχαν: Όχι, δεν πιστεύω ότι υπήρχαν ενδείξεις για κάτι τέτοιο. Μερικές ημέρες αργότερα, στις 26 Φεβρουαρίου, ο Κάλλαχαν έστειλε στην Ύπατη Αρμοστεία στη Λευκωσία το κατωτέρω τηλεγράφημα: Μπορείτε, εάν κριθεί απαραίτητο, να διαψεύσετε ότι η Κυβέρνηση της ΑΜ είχε έγκαιρη πληροφόρηση για το επικείμενο πραξικόπημα ή την εισβολή και να αναφέρετε ότι το αρνήθηκα στην Εξεταστική Επιτροπή.

Η Αλήθεια Στις 19 Ιουλίου του 1974, μία ημέρα πριν από την εισβολή, ένας ανώτερος αξιωματούχος του Φόρεϊν Όφις έγραφε στον ιδιαίτερο γραμματέα του Κάλλαχαν τα εξής: Η κατάσταση η οποία περιγράφεται κατωτέρω αφορά εισβολή της Κύπρου από τουρκικές δυνάμεις εντός των προσεχών ημερών, συμφώνως προς την πρόβλεψη της Κοινής Επιτροπής Πληροφοριών σχετικώς με τα επιχειρησιακά σχέδια των Τούρκων. Εκτός από αυτό το στοιχείο ότι όντως γνώριζαν εκ των προτέρων για την τουρκική εισβολή της 20ης Ιουλίου, η μεγαλύτερη απόδειξη ότι ο Κάλλαχαν εξαπάτησε την Επιτροπή είναι μία άκρως απόρρητη επιστολή που έλαβε στις 10 Αυγούστου κατά τη διάρκεια της δεύτερης Διασκέψεως της Γενεύης από τον Υποπτέραρχο Μέλλερς, Ανθυπαρχηγό του Επιτελείου Εθνικής Αμύνης, ο οποίος βρισκόταν στη Γενεύη: ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ Ενδεχόμενα τουρκικά σχέδια 1. Ο τουρκικός στρατός αναζητά αφορμή για να εξακολουθήσει τις επιχειρήσεις. Ο επόμενος πιθανός στόχος τους θα είναι η αύξηση της εκτάσεως της περιοχής τους, προκειμένου αυτή να συμπεριλάβει ολόκληρο το βορειοανατολικό τμήμα της Κύπρου, όπως αυτό οριοθετείται από γραμμή πέντε μίλια ανατολικώς της Μόρφου, διά μέσου των νοτίων προαστίων της Λευκωσίας και κατά μήκος της παλαιάς οδού Αμμοχώστου με κατεύθυνση προς Αμμόχωστο. Εκτιμώ ότι για να το επιτύχουν θα εξαπολύσουν επίγεια επίθεση από την παρούσα θέση τους, προς δυσμάς και εντός της Λευκωσίας, σε συνδυασμό με ρίψεις δύο ταγμάτων αλεξιπτωτιστών στο περίκλειστο Τσάτου και πιθανώς μία απόβαση στο βόρειο τμήμα του Κόλπου της Αμμοχώστου.

Ταυτοχρόνως, θα προήλαυναν με τεθωρακισμένα προς Ανατολάς από τις ανατολικές θέσεις, προκειμένου να συναντηθούν με τις δυνάμεις τους στον Τσάτο. Απόβαση στον Κόλπο της Μόρφου θεωρείται απίθανη στην παρούσα φάση. […] Την ίδια μέρα, ο Μέλλερς έστειλε τηλεγράφημα από τη Γενεύη στον Υπαρχηγό του Επιτελείου Εθνικής Αμύνης στο Λονδίνο: Ο Υπουργός Εξωτερικών ανησυχεί ιδιαιτέρως με την άτεγκτη στάση της τουρκικής αντιπροσωπείας στη Γενεύη και με τις ισχυρές ενδείξεις ότι πιθανώς συντόμως να επιχειρήσουν μια μείζονα εξόρμηση από την περιοχή η οποία βρίσκεται επί του παρόντος υπό τον έλεγχό τους. Εκπρόσωποι του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης έχουν κληθεί να παράσχουν γενικές εκτιμήσεις ως προς την πιθανότερη μορφή μιας τέτοιας επεκτατικής κινήσεως και ως προς το τί θα μπορούσε να κάνει η δεόντως ενισχυμένη UNFICYP (Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών για την Διατήρηση της Ειρήνης στην Κύπρο) επεμβαίνοντας η ίδια και ξεκαθαρίζοντας στους Τούρκους ότι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν δυνάμεις του ΟΗΕ προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους. Η δύναμη αυτή θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη και καλά εξοπλισμένη προκειμένου να δικαιώσει τη φήμη της και να φέρει αποτελέσματα, αλλά έχω τονίσει δεν μπορούμε να ελπίζουμε παρά σε αποτροπή και ότι δεν υπάρχει περίπτωση να συγκρατηθούν οι Τούρκοι με τα επίπεδα ενόπλων δυνάμεων που εκτιμάται ότι διαθέτουν για να μην αναφερθώ στην αεροπορία τους. Σύμφωνα με μια ρήση δεν μπορούμε να αρνηθούμε την αλήθεια. Η αλήθεια, όμως, μπορεί να παραμείνει κρυμμένη επί πολλά χρόνια. Η διεθνής πολιτική, όπως και οι εθνικές πολιτικές, είναι βρώμικο παιχνίδι που συχνά βασίζεται στην απληστία, τις φιλοδοξίες, την αλαζονεία και τον φόβο. Τότε, λοιπόν, γιατί είπε ψέματα ο Κάλλαχαν και το Φόρεϊν Όφις του; Κυρίως για να αποφύγει να πει δημοσίως ότι η Βρετανία ενέδωσε στον Κίσινγκερ και έχασε την ανεξαρτησία της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της. Επίσης, έπρεπε να διατηρήσει όσο το δυνατόν καθαρότερη την εικόνα του για τις επικείμενες εσωκομματικές εκλογές και την ανάδειξή του σε αρχηγό του Εργατικού κόμματος και μετέπειτα Πρωθυπουργό. Πράγματι, σε λιγότερο από δύο μήνες -και αφού παραιτήθηκε ο Γουίλσον- έγινε Πρωθυπουργός.

Εν κατακλείδι Η βρετανική εξωτερική και αμυντική πολιτική, κυρίως στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία, έχει παραμείνει στην ουσία ίδια με τότε, παρ’όλες τις μελίρρυτες ιμπεριαλιστικές κενολογίες που ξερνούσαν συστηματικά οι κυβερνητικές μηχανές δημοσίων σχέσεων. Οποιαδήποτε λύση στο Αιγαίο ή την Κύπρο στηρίζεται στην ευκόλως εννοούμενη σημασία της Τουρκίας –παρά την όποια αντι-ισραηλινή ρητορική του Ερντογάν για εσωτερική και μουσουλμανική κατανάλωση- και στις βάσεις που είναι πλέον μόνο κατ’ όνομα βρετανικές. Όπως ακριβώς με τα ψέματα για το Ιράκ, και τώρα για το Ιράν, μόνο ένας ανόητος θα μπορούσε να πιστέψει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες του Ηνωμένου Βασιλείου και του Ισραήλ (ΗΠΗΒΙ) επιζητούν νόμιμη λύση για το Αιγαίο και την Κύπρο. Μόνο πολιτική λύση μπορούν να δώσουν! Και «πολιτική» σημαίνει αγνοώντας πλήρως το διεθνές δίκαιο. Πώς αλλιώς να ελέγξει κανείς την Ανατολική Μεσόγειο και να προσέχει τους Ρώσους, οι οποίοι ήταν κάποτε οι καλύτεροι φίλοι της Ελλάδος μέχρι που ο Βενιζέλος (κι ας μην ξεχνάμε τον Πλαστήρα) τα κατέστρεψε όλα;

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση