Ερμηνευτικό λεξικό της τροϊκανής - πολιτικής γλώσσας

1. «επικοινωνιακό έλλειμμα»: 1. ευγενής εναλλακτική διατύπωση ότι κάποιος δεν έχει τι να πει .2. συνήθης δικαιολογία κυβερνητικής απραξίας. (6)

2. «ήταν η κακιά η ώρα»: προσπάθεια δικαιολόγησης εγκληματικής αμέλειας ή διάπραξης αποτρόπαιου εγκλήματος -από το διαπράξαντα, το δικηγόρο του, το συγγενή του ή το χορηγό του. (4)

3. «οι παίκτες βρέθηκαν σε κακή ψυχολογία»: λέγεται συνήθως ως
δικαιολογία για ποδοσφαιρική ομάδα που έφαγε ένα γκολ στο 4΄ και άλλα τρία στα υπόλοιπα 86΄, ενώ μπορεί μόλις την προηγούμενη η Λίβερπουλ, χάνοντας με 3-0 να 'γύρισε' τον αγώνα και να πήρε το κύπελλο. (4)

4. «ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε»: στερεότυπη κατάληξη αναποφάσιστου προβληματισμού. (1)

5. «το μαχαίρι θα φθάσει ως το κόκκαλο»: στο τέλος κάθε δικαστικής έρευνας το μαχαίρι δεν φθάνει ποτέ στο κόκκαλο. Εξ αυτού και μόνο μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι κανείς μέχρι τώρα υπεύθυνος ερευνών στο δικαστικό χώρο δεν έχει ραχοκοκκαλιά. (3), (4)

6. «η χώρα μας πρέπει να κερδίσει αυτό το στοίχημα»: συνήθης τρόπος να καταστήσεις την πρότασή σου (όπως αυτήν περί της οργάνωσης των ολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα) λαοφιλή γνωρίζοντας τον έρωτα των ελλήνων στο τζόγο. (6)

7. «η ισχυρή Ελλάδα»: χρησιμοποιείται για την ωραιοποίηση της οικονομικο-κοινωνικής κατάστασης της χώρας. Συμπλήρωμά της η φράση «αυτή είναι η Ελλάδα», που χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει την αδυναμία δράσης ή την πλήρη αποτυχία, όταν πια γίνει αντιληπτό ότι η κατάσταση είναι στην ουσία απελπιστική. (6)

8. «επιστολή-φωτιά καίει τον Υπουργό»: πολυδημοσιευμένο έγγραφο που βγαίνει από τη ναφθαλίνη προκειμένου να εξυπηρετηθούν σκοπιμότητες του εκδοτικού αφεντικού. (2)

9. «έδωσε τον καλύτερό του εαυτό» : λέγεται κυρίως περί αθλητή για τη χρυσή διάκριση του οποίου είχε προετοιμάσει το φίλαθλο κοινό η αχαλίνωτη τηλεοπτική προπαγάνδα, αλλά που η απόδοσή του τού επέτρεψε να καταταγεί στην έκτη θέση. Υπονοεί ότι θα πρέπει η κοινή γνώμη να παρηγορηθεί με τη σκέψη ότι θα μπορούσε να είχε δώσει και το χειρότερο. (2), (6)

10. «έργο ζωής» : κολακευτική έκφραση για ένα εντελώς ευτελές έργο κάποιου, που θα περνούσε απαρατήρητο και ασχολίαστο αν αυτός δεν βρισκόταν, μονίμως λόγω δημοσίων σχέσεων, στη δημοσιότητα. (2),(3)

11. «αποτελεί κατάθεση ψυχής»: έκφραση χρησιμοποιούμενη είτε από τον ίδιο τον καταθέτη (πρότασης, τραγουδιού, καλλιτεχνικού ή λογοτεχνικού έργου εν γένει) για να επικαλεσθεί -ατεκμηρίωτα- μεγάλο βάθος ανύπαρκτου νοήματος ή ακόμα και να ισχυρισθεί ότι πρόκειται περί αριστουργήματος. (2), (3)

12. «έγινε κάτω από έντονη συναισθηματική φόρτιση»: αφελής αλλά συνήθης φράση στυγερού δολοφόνου που αποπειράται να δικαιολογήσει τη σφαγή του ετέρου ημίσεως. (4)

13. «ευρισκόμενος εν αμύνη»: συνήθης τρόπος αιτιολόγησης της εξολόθρευσης μετανάστη από όργανο της τάξεως. (4)

14. «η πανεπιστημιακή κοινότητα θα προστατεύσει μόνη της το πανεπιστημιακό άσυλο»: εκστομίζεται από πρόεδρο Τμήματος ή Πρύτανη ΑΕΙ και επιδέχεται διττή ερμηνεία. Η πρώτη: «έτσι και καλούσα εγώ την αστυνομία, κάθε φορά που 'τα παιδιά' μας καίνε το Ίδρυμα, θα έπρεπε να ξεγράψω την επανεκλογή μου στο πρυτανικό αξίωμα». Η δεύτερη: «το άσυλο είναι ένας κήπος, μέσα στον οποίο έχω δέσει το γάιδαρό μου για να βόσκει ελεύθερα και ισοβίως, εξασφαλίζοντάς μου τα ερευνητικά μου προγράμματα από την Κομμισσιόν, και τη δυνατότητα απερίσπαστης απεραντολογίας και αοριστολογίας και επομένως, ακόμα κι αν καεί και καμιά βιβλιοθήκη, δεν είμαι διατεθειμένος να το παραχωρήσω σε κανένα». (4)

15. «σοκαρίστηκα»: στερεότυπη απάντηση στο γνωστό ερώτημα 'πώς αισθανθήκατε μετά το γεγονός;' Αποτελεί ένα από τους πιο απαθείς, γενικευμένους και άνευ φαντασίας τρόπους για να εκφρασθούν συναισθήματα σχετικά με τη βίωση ενός εξαιρετικού γεγονότος (που μπορεί να ποικίλει από το διαζύγιο διάσημης αοιδού μέχρι το φόνο υπέργηρης γειτόνισσας από τον έφηβο εραστή της). (2)

16. «ένιωσα βαθειά συγκίνηση»: φράση που οφείλει να πει ο ομιλών όταν, όντας παντελώς ψυχρός, προσπαθεί να ανταποκριθεί στην προσδοκώμενη έκφραση άφατης συγκίνησης ή στην προσπάθεια του τηλεοπτικού παρουσιαστή να την εκβιάσει. (2), (3)

17. «είναι άνθρωπος με όραμα»: πρόκειται συνήθως για πολιτικό ή καλλιτέχνη ή πολεοδόμο που διατυπώνει μια εντελώς θολή ή ασαφή εικόνα για το πώς θα ήθελε τα πράγματα, χωρίς όμως να έχει ιδέα για το αν και πώς η εικόνα μπορεί να γίνει πραγματικότητα (3), (2)

18. «οι θεατές έζησαν ανεπανάληπτες στιγμές»: ακόμα και αν επρόκειτο για μια από τα ίδια. (2)

19. «εξασφάλισαν το μαγικό χαρτάκι για το ντέρμπυ»: οι φίλαθλοι βρήκαν εισιτήριο για την κλωτσοπατινάδα (όπως κάποτε ονομαζόταν) της Κυριακής μεταξύ δύο μετρίων ομάδων της κατ' ευφημισμόν 'σουπερλίγκα'. (3)

20. «μ' αυτά και μ' αυτά φτάσαμε στο τέλος της πρωινής μας εκπομπής»: ευτυχώς έφτασε το τέλος της εκπομπής μου, δεν έχω άλλες εξυπνάδες να αραδιάσω (1)

21. «ανήκει στον προοδευτικό (ή αριστερό) χώρο»: δηλώνει πως κάποιος κατέχει εχέγγυο ορθοφροσύνης και συγκαταλέγεται μεταξύ των ηπίως διαμαρτυρομένων, χωρίς να τα χαλάει με κανένα, χαίρων επομένως γενικής συμπάθειας. (4)

22. «τα δύσκολα είναι μπροστά μας»: αυτός ο άτυχος αμερικανισμός θυμίζει εξ αντιδιαστολής ότι τα εύ-κωλα είναι πίσω μας, πράγμα όμως γνωστό στον καθένα (9)

23. «ανέλαβαν την ευθύνη της έκρηξης της βόμβας»: ομολόγησαν με το αζημίωτο την ενοχή τους πως αιματοκύλισαν τη Μαδρίτη, ενώ κάποιοι άλλοι στη Βαγδάτη δεν ανέλαβαν καν την ευθύνη. (4), (6)

24. «κομβικό σημείο της κατάθεσης» : σημείο εξ ίσου κρίσιμο με πολλά άλλα, αλλά το επίθετο ακούγεται ωραίο. Όπως πάμε δεν θα υπάρχουν σημεία που να μη πέφτουν πάνω σε κόμβους. (2)

25. «επτασφράγιστο μυστικό κρατείται ο χρόνος άφιξης της διάσημης σταρ»: συνήθης αναφορά σε κάτι που ξέρει η μισή -αν όχι όλη- η Ελλάδα (2)

26. «εγκαταλείπουν την Αθήνα με κάθε μέσον»: η έκφραση που χρησιμοποιείται κάθε Σαββατοκύριακο θυμίζει το διήγημα του James Thurber 'The day the dam broke', όπου ο πληθυσμός φεύγει πανικόβλητος όταν κυκλοφόρησε η ψευδής είδηση ότι έσπασε το φράγμα. Ενώπιον ποιάς καταστροφής εγκαταλείπει ο πληθυσμός την Αθήνα; Αρκεί και μόνον η βεβαιότητα ότι ο σχολιαστής θα συνεχίζει να σχολιάζει και στη διάρκεια του θέρους; (5)

27. «στα πλαίσια των συνομιλιών συζητήθηκε..»: πάντα 'κάτι' συμβαίνει στα πλαίσια ενός άλλου πλαισίου, που βρίσκεται εντός ενός ευρύτερου πλαισίου κοκ. Το κάτι που συζητήθηκε έρχεται σε δεύτερη μοίρα συνήθως. (1), (3)

28. «στο φως των εξελίξεων»: μανία κι αυτή με το φως όταν οι πιο καίριες εξελίξεις συμβαίνουν στο σκοτάδι. (1)

29. «από την πλευρά του ο κ. Υπουργός δήλωσε» = ο κ. Υπουργός δήλωσε (5)

30. «ο αρχηγός δήλωσε ότι ο ΑΒ έθεσε εαυτόν εκτός Κινήματος» = ο αρχηγός τον ξέχεσε και τον πέταξε έξω από το Κίνημα, ενώ εκινείτο. . (3), (7)

31. «υπέστην αήθη επίθεσιν από των στηλών του Τύπου» = 1.κάποιος είχε το θράσος να αποκαλύψει ότι είμαι κλέφτης 2.κάποιος τόλμησε να ανταποδώσει την αήθη επίθεση που του κάνω καθημερινά από την εκπομπή μου. (4)

32. «έτσι ακριβώς, Στρατή»[8]: κλασσική απάντηση ρεπόρτερ στημένου στο κρύο επί ώρες, ο οποίος υποτίθεται πως διαφωτίζει τους θεατές για την κατάσταση στην οποία περιήλθε η Παραλιακή Λεωφόρος μετά το ξέσπασμα των ακραίων καιρικών φαινομένων. Πριν αρχίσει να 'εξειδικεύει' τις πληροφορίες που έχει ήδη δώσει ο έχων το κεντρικό πρόσταγμα Στρατής, ο εκτελών το 'ρεπορτάζ' επιβεβαιώνει με την ως άνω εισαγωγική ρήση τα λεχθέντα του Στρατή για να τα επαναλάβει στη συνέχεια σχεδόν αυτολεξεί χωρίς να προσθέσει καμιά περαιτέρω λεπτομέρεια. Άλλωστε πριν ολοκληρώσει τη βαρετή του επανάληψη, ο αθεόφοβος Στρατής του ξαναπαίρνει το λόγο με το γνωστό 'σ' ευχαριστούμε Παναγιώτη για το ρεπορτάζ' Στην περίπτωση αυτή είναι το «ακριβώς» που προκαλεί κατάπληξη. Είναι δυσεξήγητο γιατί το «ναι» 'η το «έτσι» χρειάστηκε να γίνει γενικευμένα πλέον «έτσι ακριβώς». Μπορεί να το δει κανείς ως στοιχείο ενισχυτικό της προσπάθειας όχι μόνο να μη δυσαρεστήσουμε, αλλά ακόμα να συναινέσουμε με το συνομιλητή μας με κάθε τρόπο. (5)

33. «αλλάζουμε κλίμα και θέμα κυρίες και κύριοι»: λες και ο κρεττίνος ακροατής ή θεατής θα βρεθεί σε αδυναμία να αντιληφθεί μόνος του τη διαφορά περιεχομένου ή σοβαρότητας μεταξύ της είδησης μιας ακόμα πιο ραγδαίας ανόδου της τιμής του πετρελαίου και αυτής για την αποχώρηση της Έλλης Σπάη από τον ΑΥΧΕΝΑ. (5)

34. «έχει ανεβάσει ψηλά τον πήχυ»: ενώ ακούμε συχνά πόσο ψηλά τον έθεσε (το κόμμα ή ο υπουργός ή ο διοικητής ΔΕΚΟ ή ο πρόεδρος ΠΑΕ), σπανίως πληροφορούμαστε αν τον πέρασε ή αν τον έριξε[9]. (6)

35. «εθνικό»: επίθετο που τείνει να εξοβελισθεί από την καθομιλουμένη. Χρησιμοποιείται όμως ακόμα σε ελάχιστες περιπτώσεις: ως προσδιοριστικό του 'προμηθευτής' (ο γνωστός εθνικός προμηθευτής), του 'εργολάβος' (ο γνωστός εθνικός εργολάβος) ή του 'ήρωας' (ο γνωστός αλλοδαπός προπονητής της ομάδας ποδοσφαίρου). Συντασσόμενο με το ουσιαστικό 'λόγοι' χρησιμεύει για να αιτιολογήσει πράξεις όπως η παρακολούθηση τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, η λήψη μέτρων λιτότητας ή η διενέργεια πρόωρων εκλογών. Συνοδευόμενο με τη λέξη 'μεταφορέας' χρησιμοποιείται ως απόλυτο δικαιολογητικό για τη χρέωση της εθνικής οικονομίας με τεράστια βάρη. (7)

36. «νέο δικαστικό πραξικόπημα»: συνήθης κραυγή σχολιασμού δικαστικής απόφασης από κομματικό όργανο, όποτε η απόφαση δεν ευνοεί το κόμμα (3)

37. «χάθηκαν για τον τόπο πέντε ολόκληρα χρόνια» = πώς είναι δυνατόν η κρατικοδίαιτη νομενκλατούρα μας, που κυβέρνησε τόσα χρόνια, να στερείται πέντε χρόνια την εξουσία που δικαιωματικά της ανήκει; (3)

38. «οι εκδηλώσεις κορυφώνονται απόψε...»: μα άρχισαν μόνο το μεσημέρι, πότε πρόλαβαν να κορυφωθούν? (2), (3)

39. «ο 37χρονος οδηγός της νταλίκας συνελήφθη. Η μητέρα του 37χρονου, ερωτηθείσα από την ανταποκρίτριά μας, Καικιλία Αστυνομίδου, δήλωσε: 'τριανταεφτά χρόνια που ζω με το 37χρονο παιδί μου, δεν έχει δώσει κανένα δικαίωμα'...»: πρωτοφανής μανία με την αναφορά στην ηλικία, λες και ο λεγάμενος δεν έχει άλλη ιδιότητα (οδηγός, κατηγορούμενος, συλληφθείς, χριστιανός, μουσουλμάνος, εβραίος, μακεδών -της Άνω- πατριώτης, νταλικιέρης, απρόσεκτος, ακαμάτης, αδέξιος, ανίκανος, μέθυσος, σουρωμένος, μαστούρας, εγκληματικά επιπόλαιος) παρά μόνο τα χρονάκια του. (2)

40. «δέσμευση, ευθύνη, προοπτική, δύναμη, εμπιστοσύνη»: ουσιαστικά που θεωρούνται αρεστά στην κοινή γνώμη, χρησιμοποιούμενα κυρίως σε προεκλογικές περιόδους[10] σε συνδυασμούς ανά δύο, χωρίς απαραίτητα να παράγουν σαφές νόημα. Είναι σαν αυτός που τα χρησιμοποιεί να μας λέει 'βρε αδελφέ, τι το ψάχνεις, ναι, είναι κάπως συγκεχυμένο, αλλά σου υπόσχομαι κάτι καλό'. Αντί άσκησης σας προτείνω να κάμετε όλους τους συνδυασμούς φτιάχνοντας τα δικά σας υποσχετικά συνθήματα. Κι αν αναρωτηθείτε τι έννοια έχει π.χ. το 'προοπτική δύναμης', έχει περίπου όση και το 'δύναμη προοπτικής'. (3)

41. «από σήμερα θα βρίσκεται στο νέο του μετερίζι» = από σήμερα θα εισπράττει τις αυξημένες αποδοχές του στη νέα δημόσια 'θεσούλα' όπου τον διόρισε -αξιοκρατικά βέβαια-ηκυβέρνηση[11] (6)

42. «σεβόμενοι τα προσωπικά δεδομένα» : ευρηματικός τρόπος να δίνεται συγχωροχάρτι προς κάθε ρουφιάνο, που έχει μπάρμπα στην Κορώνη. Τα προσωπικά δεδομένα αποτελούν ευέλικτο μηχανισμό που επινοήθηκε, απ' ό,τι φαίνεται, για να δίνει τη δυνατότητα στις δικαστικές αρχές, στα ΜΜΕ και στην πολιτική εξουσία να προστατεύουν επιλεκτικά την «υπόληψη» διαφόρων απατεώνων. Έτσι αποκρύπτεται από την κοινή γνώμη η ταυτότητα λιμενικών που προάγουν τη λαθρομετανάστευση, δασοφυλάκων που συλλαμβάνονται να δωροδοκούνται για να αποχαρακτηρίσουν δάση, ιατρών του ΕΣΥ που βρετανικό δικαστήριο αποκαλύπτει ότι χρηματίζονταν για να προμηθευτεί το δημόσιο νοσοκομείο ιατρικό υλικό συγκεκριμένης βρετανικής εταιρείας, ενώ την ίδια στιγμή δίνεται βορά στο πλήθος ένας κακομοίρης που εκσφενδόνισε πλαστικό κυπελλάκι με φραπέ στο σακκάκι εύσωμου πολιτικού, όχι μόνο δημοσιοποιώντας το όνομά του, αλλά και χαρακτηρίζοντάς τον ως ψυχικά διαταραγμένο άτομο. (4)

43. «βάλτε μια τελεία κύριε Αποστομίδη» : φράση που μπορεί να κρύβει μια από τις δύο σκέψεις, είτε (α) 'λες πολλά, βούλωσέ το επί τέλους' είτε (β) 'πρέπει να τον σταματήσω, τον έχει κάψει το δικό μου' (7)

44. «η επόμενη μέρα» : την προηγούμενη υποτίθεται πως διαδραματίστηκαν πρωτοφανή ή σημαδιακά πράγματα. Όσο περισσότερα τετριμμένα γεγονότα αναγορεύονται σε σπουδαία, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος να μη περισσεύουν πια 'επόμενες μέρες' (3)

45. «σύντροφοι!..» : προσφώνηση από το παρελθόν που μόνο στο ΚΚΕ μοιάζει αυθεντική. Στο ΣΥΡΙΖΑ και στο ΣΥΝ έμοιαζε πάντα παράφωνη. Κάποτε ανασύρεται και από το χρονοντούλαπο της Χαριλάου Τρικούπη -οποτεδήποτε ο ομιλητής κρίνει ότι το συγκεκριμένο ακροατήριο 'πιστεύει και εις τον σοσιαλισμόν' (για να παραφράσω τον πατέρα του ιδρυτή του). Στη ΝΔ η προσφώνηση δεν έχει χρησιμοποιηθεί ούτε από τον κ. Παναγιωτόπουλο ούτε κάν από τον κ. Γιακουμάτο -ακόμα. Γενικά χρησιμοποιείται συχνά μεταξύ κομματικών μελών ως παρότρυνση κομματικής αυτοσυντήρησης και πλαστής ομόνοιας μέσω της υπενθύμισης της κυριολεκτικής της σημασίας (σύντροφος: αυτός που συντρώγει, αυτός με τον οποίο μοιράζεσαι τη μάσα!). Συχνά πάντως δίνει την εντύπωση υποκριτικής προσφώνησης, προδίδουσα και σχετική ενοχή, όταν χρησιμοποιείται από εργαζόμενο (συνήθως συνδικαλιστή) του δημόσιου τομέα προς εργαζόμενο του ιδιωτικού τομέα αμειβόμενο με το 1/3 των αποδοχών του (και χωρίς τη μονιμότητα της αργομισθίας του) (6),(7)

46. «αφήστε με να ολοκληρώσω» : κοινότατη πρόφαση/κραυγή στα τηλεπαράθυρα από όποιον θέλει να φορτώσει στους φωνασκούντες συνομιλητές του την αδυναμία του να κλείσει τη φράση του ή τη φτώχεια του σε επιχειρήματα (πράγμα που τελικά πιάνει, γιατί κάθε συνομιλητής φωνασκεί και διακόπτει μονίμως κάθε άλλο συμμετέχοντα στον αποκαλούμενο τηλεοπτικό διάλογο. (7)

47. «αλλάζει το τοπίο», «καθαρίζει το τοπίο», «το τοπίο είναι θολό» : γενικός passepartout όρος που διευκολύνει την ασάφεια της διήγησης. Λέμε 'τοπίο' και καθαρίζουμε με υποκείμενα, αντικείμενα, γεγονότα και αιτιώδεις σχέσεις τους (1)

48. «το θρίλερ του μικρού Άλεξ» : έκφραση με την οποία ένα συνταρακτικό γεγονός καθίσταται ανώδυνο τηλεοπτικό θέαμα για αναψυχή[12] (4)

49. «η αστυνομία εξαπέλυσε ανθρωποκηνυγητό» = ο ληστής ή/και φονιάς έγινε άφαντος και οι πιθανότητες να βρεθεί είναι ελάχιστες. Το εξαπολύω από πού βγήκε άραγε; :Ισως πρόκειται για παράφραση από τη Γραφή, ας πούμε 'νυν εξαπολύεις τους μπάτσους σου κύριε (Αττικάρχα)» (6)

50. «άρχισε η αντίστροφη μέτρηση» : λέγεται για το παραμικρό γεγονός, που η εξέλιξή του καμιά σχέση δεν έχει με την ακρίβεια στην εκτόξευση πυραύλου (3)

51. «δεν ζητώ λευκή επιταγή» : ντρέπομαι να σας ζητήσω να μου την ξαναδώσετε (6), (7)

52. «εν τάξει» : χωρίς να το αντιληφθούμε έχει φτάσει να έχει την ακριβώς αντίθετη από την αρχική του έννοια, καθώς χρησιμοποιείται κυρίως σε περίπτωση κατάλυσης κάθε τάξης.[13] Στην ουσία είναι συνώνυμο του 'δεν βαρυέσαι', 'δεν πειράζει', και 'δεν έγινε και τίποτε' (1)

53. «υπάρχουν υπόνοιες ότι η αστυνομία του φέρθηκε εξ απαλών ονύχων» : προφανώς πρόκειται για άτομο με τέτοια εγκληματική φύση που έχει δοσοληψίες με την αστυνομία από τη μωρουδιακή του ηλικία. Από τις πιο συχνές παρεξηγημένες αρχαιοπρεπείς εκφράσεις (9)

54. «ποιος έχει την υπευθυνότητα για τις πράξεις αυτών των παιδιών;» : ευθύνη και υπευθυνότητα χρησιμοποιούνται εναλλακτικά ως συνώνυμα (9)

55. «οι ληστές έφυγαν προς άγνωστη κατεύθυνση» : άλλη φορά να αφήνουν διεύθυνση και τηλέφωνο επικοινωνίας (1)

56. «να πούμε επίσης», «να σας ευχαριστήσουμε», «αν θέλετε», «ας πούμε» : σάμπως διστάζεις και δεν λες στην πραγματικότητα ό,τι λες, αλλά απλώς έχεις την πρόθεση να το πεις[14] (8)

57. χρήση της γενικής ως ένδειξη λόγιας παιδείας. Προφανώς θεωρείται ότι στην αρχαιοπρεπή ή καθαρεύουσα γλώσσα η γενική χρησιμοποιείται ακριβώς όπως η αιτιατική στην καθομιλουμένη. Εξ ου και συναντώνται πατάται, όπου η γενική αλλάζει εντελώς το νόημα της φράσης, όπως[15]:, «το ΕΣΥ δεν επιδέχεται κομματικών αντιπαραθέσεων» (!!), «και κάλεσε όσους μετέρχονται αυτής της μεθόδου να στείλουν όποια στοιχεία διαθέτουν στη Δικαιοσύνη», «μετήλθε παντός μέσου» ή τέλος «αύξησε τις πιέσεις υπέρ του δέοντος» (λες και πρόκειται για έρανο υπέρ της ανεγέρσεως Ιερού Ναού του Αγίου Δέοντος) [16] (9)

58. «υπάρχουν ενδείξεις μιας διαρκής ανόδου των τιμών στο επόμενο τρίμηνο»: Τελευταία πληθαίνει η διαστροφή αυτή της γενικής των τριτόκλιτων ουσιαστικών. Το θηλυκό γένος βιάζεται γενικώς. (9)

59. «οι νεαροί ξέφυγαν από το σώμα της πορείας και έκαψαν τρία υποκαταστήματα τραπεζών, δεκαπέντε αυτοκίνητα και ένα αστυνομικό τμήμα» : Η χρήση άλλου υποκειμένου των εμπρησμών θα έδινε στην πράξη το πραγματικό κακοποιό της βάρος. Αποδίδοντάς την όμως σε 'νεαρούς', η πράξη αποκαθαίρεται: νεαροί είναι, πάνω στη βράση της νιότης έκαψαν τη μισή Αθήνα, και μαζί κάηκαν και δυο τρία 'όργανα καταστολής' (4)

60. το νεοελληνικό δίδυμο του μ : «μαλάκας» και «μαγκιά του»

μαλάκας : συνώνυμο των εννοιών πατριώτης, εργατικός, έντιμος, ασχολούμενος με τα κοινά, ψηφίζων ιδεολογικά και άλλες παρόμοιες απηρχαιωμένες ιδιότητες, που χαλάνε το προφίλ του lifestyle.

μαγκιά του : συνοδεύει την περιγραφή ατόμων που ανήκουν στις κατηγορίες απατεώνας, αυτοδημιούργητος λωποδύτης, φοροφυγάς, διαπλεκόμενος υπουργός ή γενικός γραμματέας ή διευθύνων σύμβουλος ή οδηγός ΙΧ σταματημένου στη μέση του δρόμου μέχρις ότου ο ίδιος, κωφεύων προκλητικά στις διαμαρτυρίες των εγκλωβισμένων οδηγών, διεκπεραιώσει αγορά από παρακείμενο κατάστημα ανδρικών ειδών και μπαίνοντας στη BMW του απαντά με θράσος 'σιγά, τι έγινε;' (4)

61. «πολύ πιο καλύτερα θα ήταν, αν...» = καλύτερα θα ήταν αν... (9)

62. «ο προπονητής Κλωτσόγλου αποτελεί παρελθόν από την τεχνική ηγεσία της κιτρινοκίτρινης ΠΑΕ» : όλα τα ζωντανά πράγματα στη φύση κάποτε 'αποτελούν παρελθόν'. Οι προπονητές της ελληνικής σουπερλίγκας αποτελούν παρελθόν πριν καλά-καλά αποκτήσουν παρόν και, πολύ περισσότερο, μέλλον[17] (2), (3)

63. «η μετοχή της Άλφα διαπραγματεύτηκε στα 32 ΕΥΡΩ»: Η πιο κοινή κακοποίηση ενεργητικού ρήματος δια της χρήσης του ως μέσου, επειδή έχει κατάληξη μέσου. Αποτελεί ίσως την υπ'αριθμόν ένα καθιερωμένη ασυνταξία. Όσες φορές κι αν το ακούσεις, δεν παύεις να αναρωτιέσαι πώς τα κατάφερε αυτή η μετοχή και τι διαπραγματεύτηκε. (9)

64. «όσες φορές προσπάθησα να επικοινωνήσω στους ακροατές αυτό το μήνυμα, δεν είχα καμμιά απήχηση»: Φυσικά και δεν είχε. Αντί να προσπαθεί να επικοινωνήσει το μήνυμα, θα αρκούσε να επικοινωνήσει με τους ακροατές (if you know what I mean) (9)

65. «ο διάλογος είναι προσχηματικός» : το συνηθέστερα επικαλούμενο πρόσχημα για να μη συμμετάσχω στο διάλογο, όποτε η αποχή κρίνεται κομματικά πιο αβανταδόρικη από τη συμμετοχή (και σχεδόν πάντα έτσι κρίνεται) (4)

66. «οι δυνάμεις της καταστολής» : συνώνυμο της αστυνομίας στο λεξιλόγιο εκπροσώπου του φοιτητικού κινήματος που προσβλέπει σε πολιτική καριέρα, μέσω συνδικαλιστικής, (6)

67. «οι επιστήμονες δεν αποκλείουν το γεγονός της συνέχισης των μετασεισμών άνω των 5 ρίχτερ» : η αποθέωση της άκριτης χρήσης των λέξεων. Ακόμα κι ένας σεισμολόγος με δέκα ντοκτορά δεν μπορεί να αποκλείσει το άτιμο το γεγονός. Το ενδεχόμενο, ίσως. (9)

68. «ψιλο-...» : πρώτο συνθετικό πολλών σύγχρονων εκφράσεων, κυρίως νεανικών: ψιλο-ερωτευμένη, ψιλο-απατεώνας, με την έννοια του 'λίγο'. Ακραία, σουρεαλιστική, έκφραση το 'ψιλο-έγκυος' και το 'ψιλο-πέθανε', που έχει την έννοια του παρ' ολίγον. (1),(8)

69. «η επίθεση που εξαπέλυσε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης» :είναι πάντα «σφοδρή», παρόλο που ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης επανέλαβε χιλιοειπωμένα συνθήματα. Ο κορεσμός της επανάληψης δεν μας πηγαίνει ούτε σε σφοδρότητα ούτε καν σε επίθεση. Εκτός κι αν ο συντάκτης θεωρεί ότι οι πολεμικοί χαρακτηρισμοί επιβάλλονται από τον όρο 'αξιωματική' (3)

70. «η ατμόσφαιρα» είναι πάντα «περιρρέουσα» (1)

71. «το μήνυμα» έχει πάντα «πολλαπλούς αποδέκτες» (2)

72. «η καταστροφή» είναι πάντα «βιβλική» (3)

73. «η αδρεναλίνη» είναι πάντα «στα ύψη» (2)

74. «το θερμόμετρο» πάντα «χτυπά κόκκινο» (2)

75. «το σενάριο» είναι πάντα «εφιαλτικό». Ακούς π.χ. «ένα εφιαλτικό σενάριο είναι να φέρουμε ισοπαλία με την Ουγγαρία». Τι επίθετο θα ταίριαζε, κατά το συντάκτη, για το σενάριο της αυτοανάφλεξης των δασών λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη; (2)

76. «το παιγνίδι» είναι πάντα «στημένο» (1),(6)

77. «η επέμβαση» γίνεται πάντα «χωρίς αναισθητικό» (2)

78. «η έρευνα» θα πάει πάντα «σε βάθος» : σε τέτοια βάθη συνήθως δεν φτάνει ποτέ το φως (6),(7)

79. «απαιτείται η συστράτευση όλων μας» : εσείς όλοι ως στρατιώτες οφείλετε να αγωνιστείτε για να με κάνετε στρατηγό (6),(7)

80. «ανοιχτή συμμετοχική διαδικασία» : διαδικασία αρκετά ασαφής, ώστε να επιτρέπει σε όποιον την ελέγχει να διευρύνει ή να περιορίζει τη συμμετοχή στο βαθμό που τον συμφέρει (3),(7)

81. «είναι ένα πολιτικό στέλεχος με παρελθόν, παρόν και μέλλον» / «ο Α είναι ένα καταξιωμένο στέλεχος του κινήματος» / «πρόκειται για ένα ιστορικό στέλεχος του κόμματος»: Πρόκειται για τρεις κλασικές περιπτώσεις υποκριτικού λόγου που διατυπώνει πολιτικός για 'συνάδελφό' του. Ερμηνείες: της πρώτης φράσης: καθώς ο ομιλών δεν διακινδυνεύει άποψη για θετικό ή αρνητικό παρελθόν είτε για λαμπρό ή μαύρο μέλλον η έκφραση μπορεί να εκληφθεί είτε ως (άχρηστη) κυριολεξία είτε ως κολακεία. της δεύτερης: μπορεί να είναι και προοίμιο καταγγελτικού λόγου κατά του Α, στον οποίο χαρίζεται ένα εισαγωγικό κολακευτικό επίθετο πριν λουστεί με ένα σωρό απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς. της τρίτης: αυτός δοξάστηκε, έφαγε με δυο κουτάλια, ας κάτσει τώρα στη μπάντα (λέγεται κυρίως από 'σύντροφο') (1),(2),(3),(7),(8)

82. «υπάρχει κρυφή ατζέντα» : είναι τόσο σπάνια η ύπαρξη ουσιαστικής ατζέντας, που λες, ας υπήρχε κι ας ήταν και κρυφή (2),(3)

83. «έκανε την αυτοκριτική του αναλαμβάνοντας τις ευθύνες του» = έγραψε στο τετράδιο τιμωρίας εκατό φορές 'δεν θα το ξανακάνω'. Είναι απίστευτο με τι μαγικό τρόπο η φράση αυτή επιδρά ευνοϊκά σε μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης. Στο άκουσμά της οι έλληνες είναι έτοιμοι να συγχωρήσουν κάθε προνομιούχο, αγύρτη, απατεώνα, αμελή, μιζαδόρο και εγκληματία ακόμα που την εκστομίζει με ύφος μετανοούσας Μαγδαληνής, ακόμα κι όταν είναι πασιφανές ότι πρόκειται για λόγια χωρίς αντίκρυσμα κι επειδή έτσι επιβάλλει η επικοινωνιακή τακτική (4),(6)

84. «το πελατειακό κράτος» : άλλη μια πολυφορεμένη φράση που παραγνωρίζει ότι οι κρατικοί πελάτες είναι δύο ειδών, στο ένα άκρο οι ήδη καταγεγραμένοι στο ρουσφετολόγιο προνομιούχοι στους οποίους εύκολα χαρίζονται αναθέσεις δημοσίων προμηθειών και στο άλλο οι παρακατιανοί των οποίων το αίτημα καταγράφεται απλώς στο πελατολόγιο.

85. «η πορεία μας είναι αταλάντευτη» προχωρούμε με βήμα σημειωτόν στην επανίδρυση του κράτους-----προηγουμένως υποσχεθήκαμε ότι θα επαναδιαπραγματευτούμε τη σύμβαση, τώρα ζητάμε απ' τον κάπταιν Γουέϊ πέρα από το λιμάνι να αναλάβει και τον ΟΣΕ!

86. «αυτό είναι θέμα για απάντηση από τα συντεταγμένα όργανα του κόμματος» = δεν ξέρω το θέμα ή αν απαντήσω τι πιστεύω πραγματικά θα βρεθώ εκτεθειμένος (1),(7)

87. «για να λέμε τα πράγματα με τ' όνομά τους» = όπως καταλαβαίνετε ο συνομιλητής μου, σε αντίθεση με εμένα, δεν έχει το θάρρος της γνώμης του όντας, εννοείται, δέσμιος συμφερόντων (8)

88. «στο σημείο αυτό ολοκληρώθηκε το δελτίο μας» = τέλος των ειδήσεων ή το δελτίο μας ολοκληρώθηκε (5)

89. «θα χυθεί άπλετο φως» : ίσως από λάθος του χειριστή ο προβολέας ρίχνει τη φωτεινή του δέσμη σε λάθος σημείο, σπανίως στις σκοτεινές περιοχές (2),(7)

90. «η παράταξη που υπόσχεται ρήξη με τους καθεστωτικούς μηχανισμούς» : ακόμα και οι μισές ρήξεις αν είχαν συμβεί, δεν θα είχε μείνει τίποτα όρθιο σ' αυτόν τον τόπο. Οι μόνες ρήξεις που διαπιστώνονται είναι των χιαστών στα γήπεδα (3),(6)

91. «κάποιοι μέσα στο κόμμα έκαναν περιουσίες» : ιστορική δήλωση που εκλήφθηκε ως καθυστερημένη αντίδραση στην ανοχή της διαφθοράς και που ορισμένοι αφελείς θεώρησαν ως προοίμιο αποχώρησης από το κόμμα. Επειδή αυτό δεν συνέβη, η καλόπιστη κοινή γνώμη ερμήνευσε τη δήλωση ως αυτοέπαινο ('εγώ δεν πολιτεύτηκα σαν τους άλλους') και η κακόπιστη ως παράπονο ('πώς την πάτησα έτσι εγώ;') (4),(6)

92. «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε»: ο θρίαμβος της ασάφειας του πληθυντικού αριθμού. Παραμένει εντελώς σκοτεινό το αν όλοι αλλάζουμε ή βουλιάζουμε ή το αν άλλοι αλλάζουμε και άλλοι βουλιάζουμε. Αν και το ποιοι βουλιάζουμε το γνωρίζουμε -απλώς ρητορικό είναι το ερώτημα για όποιον επινόησε το σύνθημα (1),(7)

93. «οι οπαδοί του ΟΦΠΣ υποστήριξαν ότι προκλήθηκαν, αλλά ο ανακριτής υπήρξε αμετανόητος». Ο εκφωνητής εννοεί αμετάπειστος και εμφανίζεται να αγνοεί πως δεν μετανοεί κανείς για πράξεις άλλων (9)

94. «δεν φταίνε κάποιοι, όταν η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία τελεί υπό παρακολούθηση;»[18] Αν συνεχίσει να γράφει έτσι, σε λίγο θα τελεί ο ίδιος υπό παραίτηση -άσε που μπορεί να τον παραιτήσουν κιόλας! (9)

95. «ποιος είναι εκείνος που έχει χρέος να διασφαλίσει την ασφάλεια των επικοινωνιών;»[19] Ασφαλώς ο διασφαλίζων θα διασφαλίσει την ασφάλεια. Ποιος άλλος να το κάνει; (9)

96. «οι εργαζόμενοι διεκδικούν τη μη τήρηση των υπεσχημένων».[20] Πρωτοφανές για εργαζόμενους! Το μόνο συνδικαλιστικό όργανο που θα μπορούσε δικαιολογημένα να προβάλει τέτοιες διεκδικήσεις είναι ο Σ.τ.Ε.Ε.κ.Δ.Υ.[21] (9)

97. «παρατηρούνται απόπειρες αυτοχειρίας από τα παιδιά του ασύλου σε τακτά χρονικά διαστήματα». Δεν πρόκειται φυσικά για προγραμματισμένες απόπειρες. Στην ουσία εννοεί 'κατά καιρούς', 'ενίοτε', συχνά'. (9)

98. «η αστυνομία πιστεύει ότι η ρουκέτα προμηθεύτηκε στην Αλβανία». Μένω για πάντα με την απορία τι διάολο προμηθεύτηκε αυτή η ρουκέτα (9)

99. «αυτά τα ακραία φαινόμενα δημιουργούν προβληματισμό».[22] Ας...δημιουργήσουμε όλοι μαζί τον εξής προβληματισμό: πως συμβιβάζεται αξίωμα πρύτανη με ακραία φαινόμενα αγραμματοσύνης; (9)

100. «ο ασθενής γλίτωσε χάριν της έγκαιρης ιατρικής διάγνωσης». Τέτοιοι ασθενείς θα πρέπει να είναι πολύ αλτρουιστές, ώστε, αντί να αγωνίζονται χάριν της επιβίωσής τους, το κάνουν με σκοπό να δοξάσουν το γιατρό για την έγκαιρη διάγνωσή του! (9)

101. «με ό,τι αυτό συνεπάγεται», «εντός ή εκτός εισαγωγικών», «καλώς ή κακώς», Εκφράσεις ακρισίας και αναποφασιστικότητας. Λες και είναι το ίδιο αν είναι κάτι μέσα ή έξω από τα εισαγωγικά κλπ. Απλώς ο ομιλών ή ο γράφων δεν ξέρει ή δεν κάνει τον κόπο να σκεφτεί αν πρέπει να είναι 'εντός ή εκτός' και 'τι αυτό συνεπάγεται'. (1)

---

[1] ΝΙΜΒΥ, από τα αρχικά 'not in my back yard', που δηλώνει την αντίδραση των τοπικών κοινωνιών ή φορέων στην απόπειρα χωροθέτησης ανεπιθύμητων χρήσεων γης, όπως οι χώροι εναπόθεσης ή επεξεργασίας αποριμμάτων ή τα κέντρα αποτοξίνωσης ναρκομανών.
[2] Υπάρχει βέβαια και ο τρίτος υστερόβουλος σκοπός, η αποσιώπηση του μηνύματος, αλλά αυτός δεν χρειάζεται ξύλινη γλώσσα, δεν χρειάζεται κάν γλώσσα, απλώς σιωπή.
[3] Όπως το διατύπωσε ο βρετανός κοινωνιολόγος Stuart Hall, 'Encoding/decoding', in Centre for Contemporary Cultural Studies (Ed.): Culture, Media, Language: Working Papers in Cultural Studies, 1972-79. London: Hutchinson
[4] Το modus operandi της προπαγάνδας είναι παρόμοιο με αυτό της διαφήμισης. Εντός στενότερων σημειολογικών πλαισίων, ως προπαγάνδα εννοείται ένα σύνολο πληροφοριών οι οποίες είναι επίτηδες παροδηγητικές ή ψευδείς, προκειμένου να υποστηρίξουν πολιτικές σκοπιμότητες ή να προστατεύσουν τα συμφέροντα αυτών που κατέχουν την εξουσία. Ο προπαγανδιστής επιδιώκει να μεταλλάξει τον τρόπο με τον οποίο το ευρύ κοινό αντιλαμβάνεται ένα ζήτημα ή μία ορισμένη κατάσταση, ώστε οι αντιδράσεις και οι προσδοκίες του να εξυπηρετούν πλέον τα συμφέροντα της οντότητας που αντιπροσωπεύει ο προπαγανδιστής (Βικιπαίδεια, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια)
[5] Για μερικούς (λίγους ομολογουμένως), χωρίς υπερβολή και χωρίς σατυρική διάθεση, τρέφω μεγάλη εκτίμηση που μπορούν όντως και κρατούν αδιάσπαστο το ενδιαφέρον του μέσου, από απόψεως διανοητικής στάθμης, ακροατή σε καθημερινό πρόγραμμα με πιθανόν δίωρη διάρκεια. Το θεωρώ τιτάνιο έργο. Εκεί να συγχωρήσω και σαρδάμ και παρεκτροπές σε ξύλινη γλώσσα.
[6] Αυτόματα έρχεται στο νου το δοκίμιο του Ραιημόν Κενώ Ασκήσεις Στυλ (Raymond Queneau, Exercices de style, 1947), ένα μοναδικό βιβλίο-σταθμός, στο οποίο μια απλή ιστορία περιγράφεται με 99 διαφορετικούς ως προς το στυλ τρόπους.
[7] Η αλήθεια είναι ότι ακόμα και με απόλυτα ειλικρινή προσπάθεια ένας εκφωνητής ή συντάκτης είναι δύσκολο να αποκαθάρει την είδηση από το σχολιασμό, γιατί η άτιμη η επιθυμία να επηρεάσουμε μπορεί και εισχωρεί ακόμα και στην πρόθεση απλής μετάδοσης του γεγονότος.
[8] Η έκπτωση του απλώς θετικού απαιτεί τη χρήση του εμφατικού ή και του υπερθετικού. Άλλοτε θα αρκούσε ο συνδιαλεγόμενος με το Στρατή να απαντήσει με ένα 'ναι'.
[9] Ηθικό δίδαγμα: ζούμε σε μια κοινωνία που ενδιαφέρεται λιγότερο για την αξιολόγηση (ατόμων, προϊόντων και δράσεων) και περισσότερο για το μπλα-μπλα των προθέσεων.
[10] από τους δασκάλους του είδους ο Κώστας Λαλιώτης
[11] το 'μετερίζι' καθόλου δεν παραπέμπει στον προφανώς ευνοϊκό διορισμό με τον παχυλό μισθό, αλλά σε θέση, κάπου στα άγρια βουνά, που για να την κρατήσεις χρειάζεσαι σκληρό αγώνα και ηρωική προσπάθεια υπερασπιζόμενος λαό και πατρίδα.
[12] το επισήμανε η Μ. Τζιαντζή στην 'Καθημερινή', 4.7.06 [13] απαντώντας ο νέος φοιτητής σε σχετική ερώτηση λέει 'ναι, κάηκαν πέντε αυτοκίνητα και καταστράφηκαν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του Τμήματος, αλλά εν τάξει'.
[14]όμοια και το «να σας ευχαριστήσουμε». Ποτέ δεν άκουσα αυτόν στον οποίο απευθύνεται η πρόθεση ευχαριστιών να πει «ευχαριστείστε με λοιπόν»
[15] Verbatim όλα από απογευματινές εφημερίδες
[16] τουλάχιστον το αναγνώρισε ο Δέων ή επέδειξε αχαριστίας;
[17] δεν κρύβεται όμως και η υπόνοια κάποιας χαιρεκακίας ('καλά να πάθει') από μέρους όσων χρησιμοποιούν την έκφραση
[18] Verbatim, από απογευματινή ημερησία εφημερίδα
[19] Το ίδιο, ως 3
[20] Ακούστηκε σε εθνικής εμβέλειας ραδιοφωνικό σταθμό, 13.12.06
[21] Σύλλογος των Εν Ενεργεία και Διατελεσάντων Υπουργών
[22] Πρύτανης αθηναικού ΑΕΙ ,βραδυνό δελτίο ειδήσεων, 28.01.07

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση