Η δυσκολία της εννοιολογικής προσέγγισης του όρου «τρομοκρατία»

• Αντικαθιστώντας την πολιτική με την βία, η τρομοκρατία στοχεύει στην αποσταθεροποίηση της κοινωνίας, αποτελώντας απειλή για την δημοκρατία ή τις νόμιμα εκλεγμένες κυβερνήσεις

Η διαφοροποίηση των τρομοκρατικών απειλών από τις άλλες μορφές εγκληματικών ενεργειών – πολιτικά υποκινούμενες ή όχι – είναι ουσιαστική στα πλαίσια του καθορισμού των πρωταρχικών αιτιών του φαινομένου και της λεπτομερούς εξέτασης άλλων συναφών εκθέσεων και μελετών. Ο ορισμός της τρομοκρατίας είναι επίσης ένα εξίσου αποθαρρυντικό έργο. Με περισσότερους από εκατό ορισμούς που εκτείνονται σε διάφορους ακαδημαϊκούς τομείς, δεν έχει υπάρξει καμία σημαντική πρόοδος στην εξασφάλιση ενός παγκοσμίως αποδεκτού ορισμού.
Όπως προαναφέρθηκε, η διεθνής κοινότητα δεν έχει κατορθώσει να συμφωνήσει σε έναν ακριβή ορισμό της τρομοκρατίας, κυρίως λόγω ιδεολογικών αντιθέσεων. Και τούτο λόγω του γεγονότος ότι η λέξη έχει δυσάρεστους συνειρμούς και οι απόψεις διαφέρουν ως προς το πότε μια βίαιη πράξη γίνεται τρομοκρατική. Επί του παρόντος επομένως δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός της τρομοκρατίας, με άμεση συνέπεια να δυσχεραίνεται η αντιμετώπισή της αλλά και να δημιουργούνται πολλές παρερμηνείες γύρω από αυτό το θέμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε πριν από αρκετά χρόνια από τους Alex Schmid και Albert Jongman στο Πανεπιστήμιο του Leiden (1988) έδειξε ότι υπήρχαν 109 διαφορετικοί ακαδημαϊκοί και επίσημοι ορισμοί της τρομοκρατίας.(1)
Αναλύοντας την υπάρχουσα βιβλιογραφία παρατηρείται ότι οι ορισμοί της τρομοκρατίας προέρχονται κατά κύριο λόγο από τρία σύνολα φορέων. Το πρώτο σύνολο είναι οι φορείς της εξουσίας και ιδίως το κράτος. Το δεύτερο σύνολο είναι διάφοροι ακαδημαϊκοί φορείς και το τρίτο σύνολο είναι όσοι ανήκουν σε αυτού του είδους τις τρομοκρατικές οργανώσεις, καθώς και οι συμπαθούντες αυτών.
Το πρώτο σύνολο, το κράτος, ορίζει συνήθως την τρομοκρατία με τρόπο που ευνοεί την πολιτική του, στοχεύοντας στην παρεμπόδιση των αντιπάλων του, δημιουργώντας ορισμούς και νόμους χωρίς να υπολογίζει ότι και το ίδιο είναι πιθανό ν’ ασκεί τρομοκρατία. Ένας κυβερνητικός εκπρόσωπος μπορεί περισσότερο ή λιγότερο ξεκάθαρα να θεωρήσει ή να ορίσει την τρομοκρατία ως βιαιότητα εναντίον της δικής του πλευράς, σε αντιδιαστολή με το ίδιο είδος βίας που ασκείται από τη δική του πλευρά.(2)
Το δεύτερο σύνολο, η ακαδημαϊκή επιστημονική κοινότητα, έχει μια τάση αντικειμενικότερης εξέτασης του ζητήματος και ενός συμβιβασμού, χωρίς όμως να λείπουν οι διαφωνίες και οι διαφορετικοί ορισμοί. Τέλος, οι τρομοκράτες και οι υποστηρικτές τους, όπως και το κράτος, δε δέχονται ότι ασκούν τρομοκρατία σε καμία στιγμή της δραστηριότητάς τους, ενώ θεωρούν ότι η μόνη μορφή τρομοκρατίας που υπάρχει είναι η κρατική.(3)
Το συμπέρασμα απ’ αυτή την αντιπαράθεση στο θέμα του ορισμού συνοψίζεται στη φράση που έχει επικρατήσει να λέγεται από όσους ασχολούνται με το φαινόμενο της τρομοκρατίας «one man’s terrorist is another man’s freedom fighter».(4)
Κάτι τέτοιο παρατηρείται για περιπτώσεις λαών (π.χ Κούρδοι) που διεκδικούν το δικαίωμα τους για αυτοδιάθεση, τη στιγμή που τα κράτη διστάζουν να τους το αναγνωρίσουν ισχυριζόμενα ότι αυτοί είναι τρομοκράτες. Στα πλαίσια του Ο.Η.Ε., αρκετές συνθήκες αναφέρονται στην τρομοκρατία, χωρίς ωστόσο να την ορίζουν.(5)
Ο όρος «τρομοκρατία» χρησιμοποιήθηκε επίσημα στις Βρυξέλλες το 1930 στη διεθνή διάσκεψη για την ενοποίηση του Ποινικού Κώδικα, χωρίς ωστόσο να αναλυθεί και να στοιχειοθετηθεί ένας σαφής επιστημονικός ορισμός(6).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να έλθει σε μια συμφωνία επί του θέματος αυτού και απλώς, για λόγους εννοιολογικούς αποδέχεται ως ορισμό της λέξης «τρομοκρατία» τη χρήση ή απόπειρα χρήσης βίας, από μια ομάδα, που αποβλέπει στην επίτευξη πολιτικών στόχων.(7) Στην έκτακτη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στις 21 Σεπτεμβρίου 2001, με θέμα την αντιτρομοκρατική πολιτική της Κοινότητας, τονίστηκε ότι πρέπει να καταπολεμηθεί κάθε εθνικιστική, ρατσιστική και ξενόφοβη εκτροπή καθώς και ότι η Ε.Ε. απορρίπτει κάθε εξομοίωση της τρομοκρατίας με τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο.
Σε διεθνές Συνέδριο για την τρομοκρατία, που έγινε λίγες μέρες πριν την αποτυχημένη βομβιστική επίθεση που οδήγησε στην εξάρθρωση της τρομοκρατικής οργάνωσης «17 Νοέμβρη», υπήρξαν διαφωνίες για τον ορισμό της τρομοκρατίας. Ο πρόεδρος της δίκης της τρομοκρατικής οργάνωσης «17 Νοέμβρη» Μ. Μαργαρίτης είχε επισημάνει τότε ότι πρέπει να υπάρχει μια ενιαία ερμηνεία γύρω από την έννοια της τρομοκρατίας και όχι διαφοροποιημένη από κράτος σε κράτος τονίζοντας ότι την ενιαία εφαρμογή θα εξασφαλίσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, απαντώντας σε κάθε απορία των εθνικών δικαστών.(8)
Μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου 2001 ο όρος τρομοκρατία για τους περισσότερους ειδικούς και μη, περιέκλειε μια έννοια η οποία – βάσει της μέχρι τότε εμπειρίας – περιοριζόταν κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, στον τομέα του κοινώς λεγόμενου «Αντάρτικου των Πόλεων». Δηλαδή σε εξτρεμιστικές οργανώσεις, τα μέλη των οποίων έχοντας θρησκευτικά, εθνικά, κοινωνικά, πολιτικά ή οικονομικά κίνητρα στρέφονταν κατά προσώπων ή θεσμών πραγματοποιώντας ένα περιορισμένο έως προβλέψιμο πολλές φορές εύρος τρόπων επίθεσης.(9)
Δρομολογητής



Βιβλιογραφία
(1) Merari, A. (1993), «Terrorism as a strategy of insurgency», Terrorism and political violence
(2) Ted Honderich, «Οι πόλεμοι της τρομοκρατίας», Έκδοση «ΙΩΛΚΟΣ»
(3) Teichman, J. (1989), «How to define terrorism», Philosophy, και Δασκαλοπούλου-Λιβαδά Φ. (1998), «Τρομοκρατία: Νεότερες Εξελίξεις στο διεθνές δίκαιο», Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή,
(4) Weitzman E.A., Kew D., «Responding to September 11: A conflict Resolution Scholar» Practitioner’s Perspective Analyses of Social Issues and Public Policy, 2002, Ινστιτούτο Αμυντικών Αναλύσεων, «Το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001», 2001
(5) Αθανασίου Στρίγγα «Τρομοκράτες στη Νέα Υόρκη». Έκδοση «ΚΑΔΜΟΣ» Θεσσαλονίκη Νοέμβριος 2001.
(6) Εγχειρίδιο διδασκόμενο στις Σχολές Μετεκπαίδευσης της ΕΛ.ΑΣ με τίτλο «Τρομοκρατία, Σύγχρονες μορφές, Εσωτερική και Διεθνής τρομοκρατία».
(7) Αλέξανδρου Αυλωνίτη «Επισημάνσεις σε Συνέδριο για την τρομοκρατία» στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ 17 Μαρτίου 2003
(8) Άρη Δημητρίου «Τρομοκρατία: Εφιάλτης για την Ελλάδα – Τροφή για τους επικριτές της» Περιοδικό «Άμυνα και Διπλωματία» Τεύχος 127 (2001).

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση