Κύπρος: Γεωπολιτικές δεσμεύσεις και συμπλέγματα εξάρτησης

Του Λουκά Αξελού

ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΚΟΙΝΟ ΤΟΠΟ, φρονώ, ότι ο οιοσδήποτε Έλληνας, όπου γης, στο ερώτημα που θα του ετίθετο εάν η γεωπολιτική σημασία της Κύπρου είναι καίρια, θα απαντούσε κατ’ αρχήν καταφατικά.
Ως εκ τούτου, η επιβεβαίωση του σχεδόν αυτονόητου έχει νόημα στο να προεκτείνουμε την συλλογιστική μας πέραν αυτού, πέραν δηλαδή της γεωγραφίας και της ιστορίας, προσπαθώντας να εντοπίσουμε τις δυναμικές παραμέτρους του πρόσφατου παρελθόντος και, ιδιαιτέρως, του παρόντος, που εξακολουθούν να κρατούν εν ισχύ ένα ζήτημα που με όρους “φυσικής εξέλιξης” των πραγμάτων έπρεπε ως αυθεντικό αλυτρωτικό ζήτημα να έχει βρει την θέση του στην ένωσή του με τον εθνικό κορμό.
Ένα ζήτημα που πρέπει αφετηριακά να τονιστεί, είναι ότι η Κύπρος δεν έχει απλώς κάποια γεωπολιτική αξία και σημασία, πράγμα που ο καθένας θα πιστοποιούσε, αλλά κεντρική, καθώς βρίσκεται στην καρδιά της Ευρώπης – Ασίας και Αφρικής, στην καρδιά του αξονικού χώρου, όπως τον όρισε ο Καρλ Γιάσπερς.
Σε αυτόν τον χώρο η παρουσία των Ελλήνων δεν ξεκινάει – προφανώς – από την Ιλιάδα, όπου και πρωτοαπαντάται το ελληνικό όνομα της Κύπρου, αλλά επέκεινα του 16ου π.Χ. αιώνα, για να παραμείνει μέσα σ’ όλες τις θετικές ή αρνητικές συγκυρίες σταθερή μέχρι σήμερα, κεντρική γέφυρα σύνδεσης πολιτισμών Ανατολής και Δύσης.
Και εδώ πάλι, έχει, κατά την γνώμη μου, αφετηριακή σημασία για την παραπέρα ερμηνεία του όλου θέματος η παρατήρηση του Γιάσπερς ότι «οι Έλληνες ίδρυσαν τον κόσμο της Δύσης, αλλά κατά τέτοιο τρόπο που ο χαρακτήρας του δεν υφίσταται παρά σε συσχετισμό προς την Ανατολή».
Αν στα παραπάνω προσθέσουμε την πραγματικότητα ότι οι Έλληνες σε όλη την διάρκεια της ιστορικής διαδρομής αποτελούσαν μια μειοψηφία απέναντι στα άλλα έθνη και λαούς της περιοχής, τότε θα μπορέσουμε ίσως να αντιληφθούμε καλύτερα το διαχρονικό πλαίσιο του συσχετισμού δυνάμεων και την ανάγκη των Ελλήνων να αντισταθμίσουν την ποσοτική – υλική τους αδυναμία με διαφορετικής τάξης όπλα.
Πώς τα παραπάνω συγκεκριμενοποιούνται στην Κύπρο; Τι σημαίνουν, άραγε, οι δύο πραγματικότητες που στον 20ό και 21ο αιώνα συνιστούν την κύρια πλευρά του ζητήματος;
Από την μια δηλαδή, η φθίνουσα αλλά υπαρκτή μέχρι και σήμερα πραγματικότητα, όπως – άλλωστε – αποτυπώθηκε στο δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν το 2004, πραγματικότητα που εξαιρετικά διατύπωνε ο Γιώργος Σεφέρης πενήντα χρόνια νωρίτερα γράφοντας: «Ένας λαός πεισματάρικα και ήπια σταθερός. Για σκέψου πόσοι και πόσοι πέρασαν από πάνω τους: σταυροφόροι, Βενετσιάνοι, Τούρκοι, Εγγλέζοι – 900 χρόνια. Είναι αφάνταστο πόσο πιστοί στον εαυτό τους έμειναν και πόσο ασήμαντα ξέβαψαν οι διάφοροι αφεντάδες πάνω τους. Και τώρα γράφουν στους τοίχους των χωριών τους: “Θέλομεν την Ελλάδα μας κι ας τρώγωμεν πέτρες…” θα ήθελα οι νέοι μας να πήγαιναν στην Κύπρο· θα έβλεπαν από εκεί πλατύτερα τον τόπο μας» και από την άλλη η συχνά, επίσης, επιβεβαιωμένη πραγματικότητα, όπως την συμπυκνώνει ο Νίκος Ψυρούκης, ότι «Η Κύπρος “αποτελεί το δυσπόρθητον φρούριον το οποίον δύναται να ελέγχη τας εν τη νοτιοανατολική Μεσογείω θαλασσίας μεταφοράς· δεσπόζει της βορείου εξόδου της διόρυγος του Σουέζ· αποτελεί ασφαλή ενδιάμεσον σταθμόν μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, δύναται τέλος να χρησιμοποιηθεί εν συνδυασμώ μετά της νήσου Κρήτης ως ασφαλές ορμητήριον” για επιδρομές στη νοτιοανατολική Ευρώπη, την αραβική Ανατολή και την Αφρική. Και η σημασία της αυτή μεγάλωσε ακόμα περισσότερο από την εποχή που άρχισε η εντατική εκμετάλλευση των πετρελαίων της Μέσης Ανατολής και η πολεμική αεροπορία έγινε αποφασιστικός παράγοντας στους πολέμους».
Αυτό, πρακτικά, τα τελευταία πενήντα χρόνια συνοψίζεται στην διαχρονική, κατά την γνώμη μου, τοποθέτηση του παλιού υπεύθυνου για τα θέματα Κοινοπολιτείας Άγγλου υπουργού Μπότμολυ, που με σαφήνεια δήλωνε πως «δεν μπορεί να διανοηθεί λύση του κυπριακού προβλήματος, που δεν θα προνοεί την παροχή διευκολύνσεων στις κυρίαρχες βρετανικές βάσεις».
Αν στα παραπάνω προστεθούν οι πικρές διαπιστώσεις ότι η ανθρωπότητα είναι σταθερά διαιρεμένη στην πλειοψηφία των καταπιεσμένων εθνών – κρατών από την μία και την μειοψηφία των κυρίαρχων εθνών – κρατών, που συγκρούονται μεν, αλλά και συνεργάζονται μεταξύ τους για την διατήρηση της κυριαρχίας τους από την άλλη και ότι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο η Ελλάδα και η Κύπρος είναι βαθιά εξαρτημένες – συναρτημένες από τα παγκόσμια στρατηγικά συστήματα του αμερικανικού και βρετανικού ιμπεριαλισμού, τότε θα κατανοήσουμε καλύτερα γιατί το Κυπριακό αποτελεί κυριολεκτικά τον γόρδιο δεσμό των εθνικών μας ζητημάτων.
Αυτή η σκληρή – είναι αλήθεια – πραγματικότητα, αποτυπώνεται με έναν απτό τρόπο στις πιο ουσιαστικές – ίσως – για το ζήτημα δηλώσεις – εκμυστηρεύσεις δύο επιφανών Ελλήνων πολιτικών, που αντιπροσώπευσαν στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα τις δύο μεγαλύτερες ελλαδικές πολιτικές παρατάξεις.
Τον Σεπτέμβριο του 1950, μιλώντας στον δήμαρχο Λευκωσίας Θεμιστοκλή Δέρβη, ο Γεώργιος Παπανδρέου διατύπωνε χωρίς περιστροφές ότι «Η Ελλάς αναπνέει σήμερον με δύο πνεύμονας, έναν αγγλικόν και έναν αμερικανικόν. Και δι’ αυτό δεν ημπορεί λόγω του Κυπριακού να κινδυνεύση να πάθη ασφυξίαν».
Επτά χρόνια αργότερα, σε αγόρευσή του στην Βουλή των Ελλήνων, ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδος Κωνσταντίνος Καραμανλής αφού περιέγραψε τους τρεις, κατά την γνώμη του, βασικούς λόγους που αποτελούσαν την μεγάλη τροχοπέδη στην ευνοϊκή για τα εθνικά συμφέροντα επίλυση του Κυπριακού, αμήχανα αλλά ειλικρινά διαπίστωνε ότι «Και το σπουδαιότερον εξ όλων, ότι η Ελλάς είναι υποχρεωμένη να διεξάγη τον Κυπριακόν αγώνα εις το πλαίσιον των συμμαχιών της. Το τελευταίον αυτό καθιστά το Κυπριακόν πρόβλημα ένα πρόβλημα με δραματικάς αντιφάσεις. Υπάρχουν στιγμαί κατά τας οποίας προωθούσα το Κυπριακόν είναι δυνατόν να είναι επιβλαβής διά την ελευθέραν Ελλάδα. Υπάρχουν αντιθέτως άλλαι περιπτώσεις κατά τας οποίας μια ενέργεια ορθή διά την εθνικήν πολιτικήν, να γίνεται επιζήμια διά την Κύπρον».
Τι μπορούμε να συναγάγουμε από τα παραπάνω;
Αν η Κύπρος έχει για τους τρίτους τόσο τεράστια γεωπολιτική σημασία, είναι εμφανές ότι έχει πολλαπλάσια για την Ελλάδα και τον καθόλου Ελληνισμό. Η εκδήλωση ενδιαφέροντος από όλες τις μεγάλες και περιφερειακές δυνάμεις για τον έλεγχό της, ασφαλώς περιπλέκει και δυσκολεύει την οποιαδήποτε επίλυση του ζητήματος. Η Κύπρος, αυτό το αβύθιστο αεροπλανοφόρο, έχει σαφώς μεγάλη γεωπολιτική σημασία. Το ζήτημα, όμως, ήταν και είναι ότι το φυσικό αυτό πλεονέκτημα δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να το ασκήσει υπέρ αυτής. Τι νόημα έχει η ύπαρξη ενός αυτοκινήτου όταν σου στερούν την βενζίνη, τα κλειδιά και την άδεια οδηγήσεως; Επομένως, το πρόβλημα βρίσκεται αλλού. Βρίσκεται στο αν η Κύπρος μπορεί και έχει την δυνατότητα να ασκήσει το “φυσικό της αυτό χάρισμα”, αυτοδιαθέτοντας τον εαυτό της, όπως αυτή νομίζει και θέλει.
Όση συσκότιση και να υπάρξει, το Κυπριακό ήταν, είναι και θα είναι πρόβλημα Αυτοδιάθεσης.
Από τις λύσεις που ακούγονται, ποια θα της έδινε την γεωπολιτική βαρύτητα που της αναλογεί ή εν πάση περιπτώσει μιαν ολιγότερο επαχθή δυνατότητα λειτουργίας της στο νεοδιαμορφωνόμενο ψηφιδωτό της περιοχής;
Για μια τέτοια προσέγγιση δεν είναι ανάγκη να καταφύγουμε σε υπερβολές, αρκεί ρεαλιστικά να παραδεχθούμε ότι η οιονεί λογική της μικρής και αδύνατης Ελλάδας και Κύπρου είναι σε κρατικό επίπεδο έκφραση της σύγχρονης μορφής εθελοδουλείας.
Η πικρή αλήθεια οφείλει να λέγεται, όπως και το έκανε το 1976 ο Ελληνοαμερικανός Ρόι Μακρίδης, όταν σημείωνε ότι «Ελλάδα και Έλληνες πρέπει να εγκαταλείψουν το προαιώνιο σύμπλεγμα της εξαρτήσεώς τους από τη μια ή την άλλη δύναμη. Πρέπει να μάθουν πώς να συμβιούν με πολλά άλυτα, κάθε φορά προβλήματα, από τα οποία ένα είναι και η Τουρκία, όπως και με πολλές άλυτες πραγματικές καταστάσεις, από τις οποίες μια η αμερικάνικη επιρροή σ’ αυτό το τμήμα του κόσμου. Και θα πρέπει ακόμα να προσπαθούν να τις αξιοποιήσουν προς το καλύτερο δυνατό όφελός τους».
Η πικρή αυτή αλήθεια, σημαίνει με δύο λόγια ότι η ελληνική (ελλαδική και ελληνοκυπριακή) πλευρά, παρά τον «σχεδόν σταθερό» δυσμενή συσχετισμό στην σφαίρα της γεω(πολιτικής), έχει περιθώρια για διαφοροποίηση ή ανατροπή του αρνητικού ισοζυγίου, με την σωστή αντιμετώπιση του ζητήματος στην σφαίρα της (γεω)πολιτικής.
Προϋπόθεση των παραπάνω είναι η αλλαγή γραμμής πλεύσης από το κυρίαρχο μεταπολεμικά πνεύμα, που αποτελεί ένα αντιφατικό αμάλγαμα «εξαρτημένου πατριωτισμού» και «εξαρτημένου διεθνισμού», με κοινούς παρονομαστές τον λαϊκισμό, τον κοσμοπολιτισμό και την μεταπρατική ιδεολογία, που συνοψίζεται πρακτικά έως σήμερα στην θεωρητική και πρακτική αποδοχή της πρωτοκαθεδρίας των διεθνών κέντρων, που επίμονα μας προπαγανδίζουν οι ψοφοδεείς επαρχιώτες μικροευρωπαίοι, επίγονοι των ρωσοαγγλογάλλων.
Αυτό είναι ένα αποφασιστικό ζητούμενο με βάση την υπάρχουσα κατάσταση και τους υπάρχοντες συσχετισμούς και έχει κατά καιρούς ασκηθεί προς την μια ή την άλλη κατεύθυνση.
Γιατί τα γεγονότα είναι σαν τις πρόκες αιχμηρά. Κάποιος έστειλε μια μεραρχία στην Κύπρο και κάποιος άλλος την γύρισε πίσω. Κάποιος πέταξε στο καλάθι των αχρήστων το τερατούργημα Ανάν και κάποιος άλλος ψάχνει τώρα στα σκουπίδια να το νεκραναστήσει.
Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση