Πόσο κοστίζει ο «πόλεμος» στο Αιγαίο

Πάνω από 10 εκατ. ευρώ ετησίως

ξοδεύουμε για τις αποστολές των

μαχητικών μας που αναχαιτίζουν

τα τουρκικά πολεμικά

«Οι διερευνητικές επαφές συνεχίζονται και θα συνεχιστούν κανονικά, όμως, για να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς, αυτή τη στιγμή δεν περιμένουμε να υπάρξει καμιά πρόοδος». Η ωμή διατύπωση που χρησιμοποιεί ανώτατο στέλεχος του υπουργείου Εξωτερικών για να περιγράψει την εξέλιξη της διαδικασίας των διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας, δεν αφήνει κανένα περιθώριο ερμηνείας. Σε αντιδιαστολή με την πάγια τακτική που μέχρι πρόσφατα είχαν υιοθετήσει πολιτικοί και διπλωματικοί παράγοντες του ΥΠΕΞ, οι οποίοι κάθε φορά που δέχονταν σχετική ερώτηση απαντούσαν παγίως ότι «το περιεχόμενο των διερευνητικών είναι απόλυτα εμπιστευτικό, όταν προκύψουν συγκεκριμένα δεδομένα θα ενημερωθείτε», πλέον από το νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας βγαίνει ξεκάθαρα το μήνυμα ότι η διαδικασία βρίσκεται σε στάδιο παρατεταμένης στασιμότητας. «Η εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία, το λεγόμενο “δικαστικό πραξικόπημα”, έχει ως αποτέλεσμα ουσιαστικά να μην έχουμε απέναντί μας συνομιλητή αυτή τη στιγμή», επισημαίνει το ίδιο στέλεχος. Προσθέτει, ωστόσο, ότι η διαδικασία των διερευνητικών επαφών ήταν ένα σημαντικό βήμα προόδου στις σχέσεις των δύο χωρών και είναι προς το συμφέρον όλων να συνεχισθούν, ακόμα κι αν είναι δεδομένο ότι στην παρούσα συγκυρία δεν παράγουν το παραμικρό.

Συνομιλίες χωρίς πρόοδο

Η Αθήνα παρακολουθεί με έντονο προβληματισμό τις εξελίξεις στην Τουρκία. Το «παράθυρο ευκαιρίας» για τα ελληνοτουρκικά, που είχαν θεωρήσει στο ΥΠΕΞ ότι ανοίγει το 2008, με τις δύο χώρες να έχουν νέες κυβερνήσεις, έκλεισε απότομα και με τρόπο που καθιστά δύσκολη την εκτίμηση της επόμενης ημέρας.

«Δεν μπορούμε να προβλέψουμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα τους επόμενους μήνες. Δεν μπορεί να το προβλέψει ούτε η ίδια η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας. Τι θα βγει από αυτή τη διαδικασία; Θα ηττηθεί ο Ερντογάν; Θα καταφέρει να ξεπεράσει το εμπόδιο; Ή θα υπάρξει κάποιος συμβιβασμός με τον οποίο θα διατηρηθεί μεν στην εξουσία, αλλά με τους περιορισμούς που θα επιφέρει αυτός ο συμβιβασμός;» αναρωτιέται το στέλεχος του ΥΠ.ΕΞ.

Με αυτά τα δεδομένα, καθίσταται σαφές ότι η κατάσταση στο Αιγαίο δεν αναμένεται να διαφοροποιηθεί προσεχώς. Το 2004, από την κυβέρνηση Σημίτη είχε δοθεί στην κυβέρνηση Καραμανλή μια εμπιστευτική έκθεση για την πορεία των διερευνητικών επαφών, από την οποία προέκυπτε ουσιαστικά ότι είχε γίνει κάποια πρόοδος στην προσέγγιση των διαφορών. Αυτό που αφηνόταν να εννοηθεί ήταν ότι, για να υπάρξει περαιτέρω πρόοδος, θα πρέπει να υπάρξει εμπλοκή σε πολιτικό επίπεδο και να ληφθούν πολιτικές αποφάσεις για τα επόμενα βήματα. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε μέχρι τώρα. Αν στο ΥΠΕΞ είχαν κάτι τέτοιο κατά νου όταν μιλούσαν για «παράθυρο ευκαιρίας μέσα στο 2008», τώρα είναι αναγκασμένοι από τις εξελίξεις να το ξεχάσουν. Οι πρέσβεις Βασίλης Πισπινής και Ερντουγούλ Απακάν θα συνεχίσουν να συναντώνται στο πλαίσιο των διερευνητικών –στις 8 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη ο 39ος γύρος– και στο Αιγαίο θα παρατείνεται η λεπτή ισορροπία παραβάσεων - παραβιάσεων - αναχαιτίσεων, με τον κίνδυνο, ανά πάσα στιγμή, αφορμής για κλιμάκωση.

Συνεχείς «αερομαχίες» από τα 6 έως τα 10 μίλια

Είναι σαφές ότι ο ακήρυχτος «πόλεμος» μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στον εναέριο χώρο του Αιγαίου απ’ το ’74 και μετά, έχει κοστίσει ακριβά και στις δύο πλευρές. Η Ελλάδα έχει από το 1931 καθορίσει εθνικό εναέριο χώρο 10 μιλίων και από το 1936 αιγιαλίτιδα ζώνη 6 μιλίων. Το συγκεκριμένο status-quo διατηρείται έτσι εδώ και 72 χρόνια. Το Δίκαιο της Θάλασσας όμως, ορίζει με σαφή τρόπο πως όσα μίλια έχει μια χώρα στη θάλασσα ως αιγιαλίτιδα ζώνη, ακριβώς τόσα έχει και στον αέρα ως εθνικό εναέριο χώρο. Από το 1974 μέχρι σήμερα, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ως ελληνικό εναέριο, τον χώρο ανάμεσα στα 6 και τα 10 μίλια. Τα τουρκικά μαχητικά παραβιάζουν έκτοτε σε καθημερινή βάση τον συγκεκριμένο χώρο και τα αντίστοιχα ελληνικά προβαίνουν σε καθημερινές αναχαιτίσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων καταγράφονται συχνά άκρως επικίνδυνες εικονικές αερομαχίες.

Σύμφωνα ωστόσο με απόστρατο επιτελή του Πενταγώνου, το κέρδος που εισπράττουν οι χειριστές των αεροσκαφών της Πολεμικής Αεροπορίας από τη συνεχή εκπαίδευση στη διαδικασία των αναχαιτίσεων, δεν μπορεί σε τίποτα να συγκριθεί με τις απώλειες που προκύπτουν από την έλλειψη εξειδίκευσης σε άλλους τομείς εκπαίδευσης. «Το γεγονός ότι οι πολλοί από τους χειριστές των μαχητικών βρίσκονται καθημερινά σε κατάσταση ετοιμότητας για αναχαίτιση, αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην περαιτέρω εξέλιξή τους», σχολιάζει.

Προσεγγιστικά μάλιστα, εκτιμάται πως μόνο για την πραγματοποίηση αναχαιτίσεων, το ελληνικό κράτος έχει δαπανήσει περί τα 360 εκατομμύρια ευρώ τα τελευταία 34 χρόνια. Η οικονομική διάσταση του ζητήματος είναι η πιο επιφανειακή. Δυστυχώς, υπάρχει το κόστος σε ανθρώπινες ζωές, ενώ ο κίνδυνος να προκληθεί γενικότερη ανάφλεξη από ένα από τα «συνήθη περιστατικά», παραμένει υπαρκτός.

Ηρεμία, αλλά και casus belli

Κατά κοινή ομολογία, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις διανύουν παρατεταμένη περίοδο ηρεμίας, χωρίς ιδιαίτερες εντάσεις. Η επίσκεψη του πρωθυπουργού κ. Κώστα Καραμανλή στην Αγκυρα -η πρώτη Ελληνα πρωθυπουργού στη γείτονα έπειτα από 49 χρόνια- οι συχνές συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών, οι ανταλλαγές επισκέψεων αρχηγών Γενικών Επιτελείων, η διόγκωση των εμπορικών συναλλαγών, το πιστοποιούν. Δεν υπάρχει όμως αυτό το «κάτι παραπάνω», που θα σηματοδοτήσει τη διαφορά, που θα ενεργοποιήσει μηχανισμούς πραγματικής αλλαγής. Το casus belli στο Αιγαίο εξακολουθεί να υφίσταται. Οι ισχυρισμοί της Αγκυρας για «γκρίζες ζώνες» και αποστρατιωτικοποιημένες περιοχές παραμένουν και επανέρχονται.

Πολλοί είναι εκείνοι που βλέπουν με δυσπιστία το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Δυσπιστία που πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από τη σημερινή ρευστή εσωτερική πολιτική κατάσταση της Τουρκίας και από την ιστορική εμπειρία που διδάσκει ότι η γείτων συχνά προσυπογράφει διεθνή κείμενα ή συνθήκες, τις οποίες στη συνέχεια αθετεί κατά το συμφέρον της.

Στην αντίπερα όχθη, υπάρχουν εκείνοι που βλέπουν με περισσότερη αισιοδοξία τις εξελίξεις στις διμερείς σχέσεις. Η αισιοδοξία αυτή προέρχεται από δύο εξίσου σημαντικές πηγές. Πρώτον, από την ύπαρξη στο εσωτερικό της Τουρκίας ολοένα εγκυρότερων και ρεαλιστικότερων απόψεων σχετικά με την ανάγκη προσαρμογής των παραδοσιακών μηχανισμών του πολιτεύματος σε δυτικού τύπου πρότυπα και δεύτερον, από τον επονομαζόμενο «εξευρωπαϊσμό» (Εuropeanization) - τη διαδικασία, δηλαδή, αλλαγής της διεθνούς συμπεριφοράς της Τουρκίας κατά τα πρότυπα συμπεριφοράς των μελλοντικών της εταίρων στην Ε.Ε. «Θα ήταν αλήθεια περίεργο να απειλεί υποψήφιος ή νέος εταίρος, η Τουρκία, έναν άλλο εταίρο, την Ελλάδα, με casus belli και με αμφισβήτηση των συνόρων της», υποστηρίζει σε άρθρο του ο πρέσβης ε.τ. κ. Βύρων Θεοδωρόπουλος.

Ο «Τολμηρός Τοξότης» και ο Αη Στράτης

Μόλις προχθές συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από τον θάνατο του σμηναγού (Ι) Κωνσταντίνου Ηλιάκη στις 23 Μαΐου του 2006 (κατά τη διάρκεια αναχαίτισης τουρκικών μαχητικών στον εναέριο χώρο του Αιγαίου). Της θλιβερής επετείου προηγήθηκε η νατοϊκή απόφαση να ακυρωθεί ουσιαστικά η άσκηση «Τολμηρός Τοξότης», με τη δικαιολογία ότι δεν υπήρχε διαθέσιμο νατοϊκό αεροσκάφος AWACS, που ήταν απαραίτητο για την άσκηση. Αν και επισήμως η Τουρκία δεν τοποθετήθηκε για το θέμα, θεωρείται βέβαιο ότι η ένσταση της Αγκυρας, που θέτει ζήτημα αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης για τον Αη Στράτη, βρίσκεται πίσω από την απόφαση της Συμμαχίας. Η άσκηση στην περιοχή του Αη Στράτη είχε ακυρωθεί και πέρυσι, με επίκληση –τότε– των άσχημων καιρικών συνθηκών στην περιοχή.

Οπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, η παρέμβαση της τουρκικής πλευράς προς το ΝΑΤΟ για την άσκηση εντάσσεται στην «πάγια πολιτική της Αγκυρας»· δεν είναι κάτι νέο. Το θέμα, βεβαίως, είναι ότι η Τουρκία κατάφερε για άλλη μια φορά, δρώντας στο παρασκήνιο, να ακυρώσει τους ελληνικούς χειρισμούς. Το επέτυχε, δε, χωρίς να δώσει αφορμή στην ελληνική πλευρά να αντιδράσει προς την Αγκυρα. Ετσι, η προγραμματισμένη επίσκεψη του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, στρατηγού Δημήτρη Γράψα, που αρχίζει σήμερα, θα γίνει κανονικά.

Γενικότερα, όπως αναφέρουν πηγές του ΥΠΕΞ, όσον αφορά τις «τυπικές υποχρεώσεις», η τουρκική πλευρά εμφανίζεται απόλυτα συνεπής: Συμμετέχει ενεργά σε όλες τις δράσεις που προβλέπονται από τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και δεν δίνει καμιά αφορμή

ακύρωσής τους ή καθυστέρησης σε αυτά. Ωστόσο, τα ΜΟΕ είναι μια παράμετρος επιβεβαίωσης ότι οι σχέσεις των δύο χωρών διανύουν ήρεμη περίοδο και δεν συνιστούν ουσιαστικό βήμα προόδου.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση