€υρώ: το χειρότερο πιθανό σενάριο (μέρος 2ο)

Του Jean-Michel Vernochet*
Voltaire Network
Απόδοση: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους  
Διαβάστε: Μέρος 1ο

Kάποιοι είχαν δίκιο να εκτιμούν ότι η κρίση θα ήταν απλά το μέσο και η αφορμή για την θέσπιση ενός σκληροπυρηνικού συγκεντρωτικού συστήματος που θα ενσωμάτωνε και τα 27 κράτη-μέλη, αδιαφορώντας για τη λαϊκή δυσφορία με αφορμή την εσπευσμένη και παράτυπη επικύρωση της συνθήκης της Λισαβώνας. Η κρίση αυτή είναι και θα παραμείνει -αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε- τεχνητή, προκατασκευασμένη. Είναι, με λιγα λόγια, κάθε άλλο παρά μια αναπόφευκτη συνέπεια μιας αξιόπιστης και ανεξάρτητης αγοράς που τάχα κατευθύνεται από ένα "αόρατο χέρι". Είναι μια "μηχανική", όπως πολλοί την ονομάζουν, διαδικασία, που παρά την ανωνυμία της, δεν παύει να διεξάγεται από υπαρκτά διευθυντικά στελέχη εταιρειών και εμπόρους οι οποίοι λύνουν και δένουν και εκμεταλλεύονται την κρίση όπως τους βολεύει.

Αυτός είναι και ο λόγος για τη διγλωσσία των ΗΠΑ, οι οποίες μοιάζουν να έχουν δύο φωνές: η μία είναι αυτή που μιλούν όσοι εκπροσωπούν την "αγορά" της, ενώ η άλλη δεν είναι άλλη από αυτή του προέδρου Ομπάμα. Άλλωστε ο ίδιος ο πρόεδρος παρενέβη για να επιπλήξει τους Ευρωπαίους και να τους πιέσει να σταθεροποιήσουν το νόμισμά τους, με άλλα λόγια τις οικονομικές πολιτικές τους, καλές ή μη, που είναι αλληλένδετες με την υγεία του νομίσματός τους. Και μην τολμήσει να πάει ο νους σας στο ότι υπάρχει κάποιος που ανακατεύεται στις υποθέσεις της Ευρώπης - μακριά από μας! Φαντάζεστε την κυρία Μέρκελ και τον κύριο Σαρκοζί να ζητάνε από τον Λευκό Οίκο να καθαρίσει το Μανχάταν;

Η άλλη φωνή ανήκει σε αυτούς που λύνουν και δένουν, και δεν είναι άλλοι από τα διευθυντικά στελέχη των εταιρειών, που παραμένουν ανώνυμοι ακόμα και για τις ίδιες τις κυβερνήσεις, όπως παραδέχτηκε αμήχανα η Γαλλίδα υπουργός οικονομικών Christine Lagarde. Είναι αυτοί που παίζουν με τις αγορές το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι, προβλέποντας τους ψηλούς και χαμηλούς δείκτες που οι ίδιοι εσκεμμένα προκαθορίζουν. Σε πρακτικό επίπεδο, τα άτομα αυτά προωθούν μια εντελώς διαφορετική γλώσσα.

Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς την προφανή αντίφαση μεταξύ:
1. των ανησυχιών που εκφράζει ο Ομπάμα -- καθ' όλα δικαιολογημένων, αφού η ΕΕ έχει ανάγκη από ένα ισχυρό ευρώ που θα δυσαρεστήσει μεν τους Ευρωπαίους εξαγωγείς, αλλά θα ωφελήσει την αμερικανική βιομηχανία, όντας ένα χρήσιμο μπόνους (αν λάβει κανείς υπ΄όψη το ρεκόρ ελλείματος 1400 δολαρίων το 2008-9) και πάνω απ' όλα απαραίτητο για την στήριξη των συνεχιζόμενων πολεμικών επιχειρήσεων σε Ιράκ, Αφγανιστάν και Πακιστάν και…
2. της ριζικής αποσταθεροποίησης των οικονομιών της Δύσης ως αποτέλεσμα των αμείωτων επιθέσεων των αγορών εναντίον του ευρώ;

Όσο αχόρταγοι, ασυνεπείς ή παράλογοι και αν είναι οι "εκτελεστές", γνωρίζουν ότι η συστηματική επίθεση εναντίον του ευρώ θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο το σύστημα και απειλεί να βυθίσει την παγκόσμια οικονομία σε μια νέα φάση χάους. Γιατί λοιπόν στήνεται αυτός ο χορός στο χείλος της αβύσσου; Κανείς δεν θα μας πείσει να πιστέψουμε ότι οι αγορές είναι ένας ξεχωριστός κόσμος, ότι είναι ανεξέλεγκτες και ότι όλα αυτά που βιώνουμε είναι συνέπεια βλάβης στην οικονομική "μηχανή". Ότι, τελικά, δεν φταίει κανείς εκτός από την αδυναμία να ελέγξει κανείς τους χρηματομεσίτες και τα παράλογα στραβοπατήματα των αγορών.

Είναι σαφές ότι ο κίνδυνος μιας συστημικής κατάρρευσης βρίσκεται στην καρδιά του παιχνιδιού που παίζεται στις μέρες μας. Οι μεγάλοι παίκτες, οι ψυχροί αυτοί υπολογιστές έχουν προφανώς μελετήσει την θεωρία των τυχερών παιχνιδιών, όπως αυτή πρωτοδιατυπώθηκε από τους von Neumann και Morgenstern, μια θεωρία πιθανοτήτων πάνω στην οποία στηρίχθηκε και το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής. Νικητές αναδεικνύονται εκείνοι που ποντάρουν περισσότερο στις πιο επισφαλείς πιθανότητες. Το σενάριο αυτό αντιστοιχεί βήμα προς βήμα με αυτά που διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια μας σήμερα: μια αυξανόμενη αποσταθεροποίηση των ευρωπαϊκών οικονομιών που δεν έχει και αμελητέες συνέπειες για τις ΗΠΑ.

Αξίζει δε να προσθέσουμε ότι το χρηματοοικονομικό χάος, και στην νομισματική και στην οικονομική του διάσταση, αναμφίβολα αποτελεί και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ένα ανέλπιστο δώρο για αυτούς που ευημερούν μέσα στη δίνη της τροχιάς των αγορών, προκαλώντας και προβλέποντας τους περιοδικούς κύκλους πανικού και ευφορίας και παίζοντας με τις ανοδικές και καθοδικές τάσεις των ακανόνιστων ρυθμών των αγορών.

Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο οικονομολόγος Werner Sombart συνέλαβε σε εμβρυονική ακόμα μορφή τη θεωρία της "δημιουργικής καταστροφής", την οποία στη συνέχεια ανέπτυξε ο Joseph Schumpeter. Από τότε, η θεωρία έχει εξελιχθεί χάρη, μεταξύ άλλων, στην μαθηματική θεωρία του Γάλλου René Thom, που την αποκάλεσε "θεωρία της καταστροφής". Η θεωρία βελτιώθηκε από τον Benoît Mandelbrot και εφαρμόστηκε με την βοήθεια της θεωρίας των φράκταλ στην συμπεριφορά των αγορών, που ήδη είχε εντοπιστεί ότι διαθέτει κοινά χαρακτηριστικά με την θεωρία του χάους και άρχιζε να κερδίζει έδαφος.

Εν τω μεταξύ, ο οικονομολόγος Friedrich von Hayek, ένας από τους θεωρητικούς του νεοφιλελευθερισμού, διατεινόταν ότι είχε αναγάγει την οικονομία των ελεύθερων αγορών σε σαφώς προσδιορισμένη επιστήμη. Ο αγιογράφος Guy Sorman αναφέρει ότι "ο φιλελευθερισμός συγκλίνει με τις νέες θεωρίες της φυσικής, της χημείας και της βιολογίας και ιδιαίτερα με τη θεωρία του χάους, όπως αυτή διατυπώθηκε από τον Ilya Prigogine. Στην οικονομία των αγορών, όπως και στη φύση, η τάξη γεννιέται μέσα από το χάος. Η αυθόρμητη επενέργεια εκατομμυρίων πληροφοριών και αποφάσεων οδηγεί όχι στην σύγχυση, αλλά σε μια ανώτερης μορφής τάξη". Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη διατύπωση, που συγχρόνως να αποτελεί μια καλή βάση για την κατανόηση της κρίσης που βιώνουμε.

Στα τέλη της δεκαετίας του '90, οι μαθητές του Leo Strauss, θεωρητικού του νεοσυντηρητισμού, είχαν οδηγήσει το νέο δόγμα της ακόμα μεγαλύτερης σύγχυσης έως τα ύστατά του όρια, επαινώντας τα πλεονεκτήματα του "εποικοδομητικού χάους" για να δικαιολογήσουν εκ των προτέρων όλους τους κατακτητικούς πολέμους του 21ου αιώνα. Το αποτέλεσμα ήταν να έχουμε όλοι γίνει μάρτυρες του χάους που επικρατεί, τόσο στα πλαίσια του εγχειρήματος της "Ευρύτερης Μέσης Ανατολής" όσο και σε όσα εκτυλίσσονται σήμερα στην Ευρώπη.

Για ένα πράγμα είμαστε τόσο βέβαιοι που μπορούμε και να στοιχηματίσουμε: ότι η νέα περιφερειακή τάξη που αναμένουν οι μεγάλοι οργανωτές του χάους να αναδυθεί από την κρίση θα είναι μια ενοποιημένη Ευρώπη, συγκεντρωτική και ομοσπονδιακή, που θα περιέλθει υπό την άμεση επιρροή των ΗΠΑ, χάρη στη συμβολή της αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα καταλήξει να είναι απλώς ένα υποκατάστημα της πρώτης. Η νέα αυτή ενοποιημένη Ευρώπη θα παραμείνει κάτω από την άγρυπνη επιτήρηση του ΔΝΤ, παραμένοντας ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ή προϊόν μιας αναδυόμενης παγκόσμιας δύναμης, δίχως τις σημερινές ευκρινείς περιφέρειές της, ωστόσο πανταχού παρούσας.

Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς ότι η αποθέωση των αγορών, συνειφασμένη με την αντίληψη του "εποικοδομητικού χάους" και συμπληρωμένη από τις εφαρμογές της θεωρίας περί τυχερών παιχνιδιών, χρησιμοποιείται από τους μαθητές των θεωριών της αποδόμησης και αποτελεί ένα εκρηκτικό μείγμα που με μαθηματική ακρίβεια θα εκραγεί, με ολέθριες συνέπειες για όλους μας. Ένας αναπόφευκτος συνειρμός είναι ο εξής: το (εσκεμμένο) χάος είναι στις μέρες μας μέσο διακυβέρνησης, κοινωνικοοικονομικού μετασχηματισμού και κατάκτησης χωρίς αντίσταση. Μια ενισχυμένη εκδοχή του "διαίρει και βασίλευε", ακόμα και αν το χάος αυτό συνεπάγεται τον αφανισμό όλων των εθνών-κρατών και των λαών τους.

Και είναι για κάποιους ένα ρίσκο που αξίζει να πάρει κανείς, προκειμένου να δει την Ευρώπη τελικά να γονατίζει. Η Ελλάδα, που βρίσκεται αδιαμφισβήτητα στο μαλακό υπογάστριο της ευρωζώνης, αλλά συνοδεύεται επίσης από την Ιταλία, την Ισπανία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, έχει μέχρι στιγμής λειτουργήσει σαν ελεύθερο ηλεκτρόνιο, αποτρέποντας την πλήρη ένταξη των Βαλκανίων στην αμερικανική γεωστρατηγική τροχιά.

Συμπεραίνουμε προς το παρόν ότι, αν η ΕΕ, εν μέσω κρίσης, εξαναγκαστεί να κάνει βεβιασμένα βήματα προς ένα κεντρικό οικονομικό έλεγχο, στάδιο στο οποίο θα φτάσει όταν θα δοθεί ένα είδος μερικής διακριτικής ευχέρειας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή -το μεγαλύτερο μέρος της οποίας αποτελούν τεχνοκράτες και μαθητευόμενοι- τότε θα δηλώσει την απόλυτη υποταγή της στο "υπερατλαντικό" αυτό μόρφωμα. Για να το πούμε πιό απλά: αυτή η φάση θα σημάνει τον αφανισμό των ευρωπαϊκών εθνών-κρατών.

Στην πραγματικότητα, τίποτα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην ένταξη της Ευρώπης σε ένα "υπερατλαντικό" μπλοκ. Τελικά, η συγχώνευση του ευρώ με το δολάριο θα επιταχύνει την ένωση της Γηραιάς Ηπείρου με τη Νέα Ήπειρο. Το συμπέρασμα αυτό δεν είναι ζήτημα εικασίας, αλλά μια απλή προβολή των αρχιτεκτονικών τάσεων που εμπλέκονται στα πλαίσια μιας διαδικασίας ανακατανομής ή γεωπολιτικής ανασύνθεσης του παγκόσμιου χάρτη. Αρκεί να πούμε εδώ ότι, αν η ευρωζώνη δεν διαμελιστεί, το πεπρωμένο των ευρωπαϊκών λαών φαντάζει οριστικά σφραγισμένο, δεμένο, καλώς ή κακώς, στο πρόδηλο πεπρωμένο των Ηνωμένων Πολιτειών. Και αυτό είναι ανεξάρτητο από το αν θα υπάρξει μεταρρύθμιση ή όχι του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

Οι χρηματιστές ίσως και να τσουρουφλίσουν τα ευκίνητα δάκτυλά τους αν η διεθνής κοινότητα συναινέσει σε έναν περιορισμό των ορέξεών τους να ρυθμίζουν τις αγορές. Ωστόσο το γεγονός παραμένει: οι υποστηρικτές του "εποικοδομητικού χάους" θα έχουν κερδίσει αυτή την παρτίδα στο ξεκίνημα για μια ακόμα προσπάθεια να αναπαραγάγουν τις συνθήκες για μια νέα κόλαση.

Το χειρότερο πιθανό σενάριο, λόγος για το οποίο γίνεται συχνά στη Γαλλία από ισχυρούς παράγοντες όπως είναι ο Bernard Kouchner και ο Jacques Attali, τυχαίνει να είναι και το πιθανότερο, σε μια εποχή όπου οι κυβερνήσεις, με την πλάτη στον τοίχο, θεωρούν τον εαυτό τους καταδικασμένο να τραπεί σε φυγή, κάνοντας βουτιά προς το άγνωστο.

Το 1991 στο Κουβέιτ, το 2003 στο Ιράκ, ανάμεσα στις ερασιτεχνικά μεταμφιεσμένες προφάσεις για πόλεμο, στην κορυφή της λίστας ήταν η ενίσχυση της οικονομικής μηχανής μέσα από σχέδια ανοικοδόμησης. Για να μην αναφερθούμε σε πιο απροκάλυπτα και άμεσα συμφέροντα όπως ο ορυκτός πλούτος, το εμπόριο όπλων και όλες οι εμπλεκόμενες βιομηχανίες.

Ό,τι συμφωνίες και αν κλείστηκαν μεταξύ Τουρκίας και Ιράν για τον εμπλουτισμό ουρανίου για ιατρική έρευνα, όσο και αν θορυβήθηκαν από αυτές οι διπλωμάτες του αμερικανικού υπουργείου εξωτερικών, αρκεί μια νέα ανάγνωση του μυθοπλάστη Jean de la Fontaine για να μάθουμε ότι "ο λόγος του λύκου περνάει περισσότερο από τον λόγο του προβάτου".

Σε μια κατάσταση εξαιρετικά εύθραυστη, όπως αυτή της παγκόσμιας οικονομίας σήμερα, θα πρέπει κανείς να προσδοκεί το τέλος της κρίσης με το βλέμμα στραμμένο προς το οδυνηρό θέαμα που θα έχει σκηνοθετήσει ο οικοδόμος του χάους.

* Ο Jean-Michel Vernochet υπήρξε αρθρογράφος του Figaro Magazine και καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Δημοσιογραφίας (ESJ) στο Παρίσι. Το τελευταίο του βιβλίο έχει τίτλο "Ευρώπη: το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου". (Eκδόσεις Infini, 2009.)

Πηγή: Ας Μιλήσουμε Επιτέλους

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση