Για Μπάιντεν και ΝΑΤΟ, ο πονοκέφαλος Τουρκία δεν πρόκειται να φύγει

Η ανάγνωση των προεδρικών συνομιλιών με ηγέτες άλλων χωρών δεν είναι καθόλου λογοτεχνική υπόθεση, σημειώνει ο αναλυτής Steven Cook σε άρθρο γνώμης στο Politico. Συνήθως οι συνομιλίες από τις επαφές του Προέδρου των ΗΠΑ με κάποιον βασιλιά ή τον ανώτατο αξιωματούχο μας χώρας αποτελείται από ορισμένες φράσεις που αντάλλαξαν οι πρωταγωνιστές και μια μικρή περιγραφή όσων διημείφθησαν. Αυτή η ανάγνωση των συνομιλιών αποτελεί μέρος του παιχνιδιού των δημοσιογράφων και των αναλυτών, που προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν τυχόν κρυφά μηνύματα, την πραγματική σχέση των δύο προσώπων και την κατάσταση των διμερών σχέσεων.

Οι παρατηρητές της Τουρκίας στην Ουάσινγκτον περιμένουν ανυπόμονα τις αναφορές από την προγραμματισμένη συνομιλία της Δευτέρας μεταξύ του Προέδρου Τζο Μπάιντεν και του Προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Τον Απρίλιο έγινε η πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ των δύο ηγετών, η οποία όμως δεν βοήθησε και πολύ το κλίμα καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος κάλεσε τον Ερντογάν για να τον ενημερώσει πως θα αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, ένα βήμα στο οποίο η Τουρκία έχει αντιταχθεί έντονα εδώ και δεκαετίες.

Η απόφαση του Μπάιντεν να αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Αρμενιών και η συνολική προθυμία της διοίκησής του να τηρήσει μια πιο σκληρή έναντι της Τουρκίας, ενισχύει το δραματικό κλίμα που περιβάλλει την πολυαναμενόμενη συνάντηση της Δευτέρας. Οι σχέσεις της Άγκυρας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ είναι τεταμένες εδώ και σχεδόν πέντε χρόνια, καθώς η Τουρκία αγόρασε το ρωσικό εξοπλιστικό πρόγραμμα S-400, απειλεί τους συμμάχους του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο και φυλακίζει τους εγχώριους αντιπάλους της κυβέρνησης Ερντογάν σε ένα κύμα καταστολής. Υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση στην Ουάσινγκτον πως οι ΗΠΑ έχουν φτάσει στο μη περαιτέρω με τη συμπεριφορά της Άγκυρας.

Σύμφωνα με τον Cook, δεν αναμένεται από τη συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν να έχουμε πυροτεχνήματα. Ο Μπάιντεν δεν μπορεί να κάνει πολλά για το γεωπολιτικό δίλημμα που εγείρει ο Τούρκος πρόεδρος και δεν είναι πιθανό να αναγνωρίσει την ένταση - τουλάχιστον δημόσια - δεδομένης της έμφασης που αποδίδει στην αποκατάσταση των διατλαντικών δεσμών και στην αλληλεγγύη με τους συμμάχους. Η Άγκυρα θα παραμείνει σύμμαχος του ΝΑΤΟ στα χαρτιά, αλλά εδώ και καιρό έχει σταματήσει να είναι εταίρος - και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει σύντομα.

Στη συνέχεια, ο αρθρογράφος εξηγεί τον λόγο για τον οποίο η Τουρκία είναι ένα απαραίτητο περιουσιακό στοιχείο στη νοτιοανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ. Και αυτός ο λόγος δεν είναι άλλος από την τοποθεσία της Τουρκίας, η οποία βρίσκεται κοντά στη Ρωσία, στη Μέση Ανατολή και στα Βαλκάνια. Για αυτόν τον λόγο η Τουρκία απολαμβάνει έναν βαθμό ελευθερίας σε ζητήματα που δεν συμβαδίζουν με τις αρχές του ΝΑΤΟ, όπως τα πραξικοπήματα μεταξύ 1960 και 1997 ή η κατοχή του βορείου τμήματος της Κύπρου από το 1974.

Αν και ο αναλυτής δεν αναμένει από τον Μπάιντεν να εκθέσει μπροστά στις κάμερες τον Ερντογάν, η νέα αμερικανική κυβέρνηση έχει χρησιμοποιήσει αυστηρή γλώσσα απέναντι σε συμπεριφορές της κυβέρνησης Ερντογάν όπως η καταστολή φοιτητικών εκδηλώσεων και η δίωξη αντιφρονούντων. Απόδειξη της αλλαγής στη στάση των ΗΠΑ αποτελεί φυσικά και η αναγνώριση της αρμενικής γενοκτονίας, ενώ οι σχέσεις των δύο χωρών δοκιμάζονται σε κρίσιμα πεδία μάχης όπως η Συρία, όπου οι ΗΠΑ έχουν υποστηρίξει τους Κούρδους μαχητές, τους οποίους η Άγκυρα θεωρεί τρομοκράτες.

Για τις ΗΠΑ πονοκέφαλο έχουν προκαλέσει και οι εντάσεις που δημιουργεί η Τουρκία με συμμαχικές χώρες στη Μεσόγειο, αναφέρει ο Cook, υπενθυμίζοντας τις απειλές που έχει εκτοξεύσει η Άγκυρα προς την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και τη σύγκρουση του Ερντογάν με τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν.

Η μεγαλύτερη πρόκληση, όμως, της Τουρκίας ήταν η εμβάθυνση των σχέσεών της με τη Ρωσία και την εξαγορά του εξελιγμένου οπλικού συστήματος των S-400, αν και οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις δεν είναι τόσο ξεκάθαρες όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Όπως σημειώνει ο Cook, οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία έχουν αποκτήσει μια κάπως διαφορετική απόχρωση. Η συνεργασία του Ερντογάν με τη Ρωσία σε ορισμένους τομείς δεν αποτελεί ένδειξη ότι είναι "δορυφόρος" του Πούτιν, και αντιστρόφως πως η αντίθεσή του στη Ρωσία σε άλλα θέματα δεν κάνει την Άγκυρα προπύργιο του ΝΑΤΟ εναντίον της Μόσχας. Αντίθετα, η διπλή προσέγγιση του Ερντογάν υπογραμμίζει την αποφασιστικότητα της Άγκυρας να είναι ανεξάρτητος και ισχυρός παίκτης στην παγκόσμια σκηνή από μόνη της, υποστηρίζει.

Αυτή η κατάσταση είναι που κάνει τόσο περίπλοκη τη συζήτηση στο ΝΑΤΟ για το πώς να χειριστούν αυτόν τον ενοχλητικό σύμμαχο, υπογραμμίζει ο Cook. Οι σύμμαχοι καταλαβαίνουν την αξία της Τουρκίας και θέλουν να τη διατηρήσουν στο πλευρό τους, αλλά ο Ερντογάν φαίνεται να έχει δεύτερες σκέψεις για το αν το ΝΑΤΟ έχει σημασία για την Τουρκία. Δεν θέλει να αποσυρθεί από το ΝΑΤΟ, αλλά οι πράξεις του υποδηλώνουν ότι δεν πιστεύει ότι μια διεθνής τάξη με επικεφαλής την Αμερική ενισχύει τη θέση της Τουρκίας. Ό,τι κι αν συμβεί μεταξύ του Αμερικανού και του Τούρκου προέδρου στο Βέλγιο, οι ηγέτες της Τουρκίας θα συνεχίσουν να δείχνουν στους εταίρους τους στο ΝΑΤΟ ότι η χώρα θα επιδιώξει τους δικούς της στόχους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει σύγκρουση με τους συμμάχους της.

Αντί να κρύβει κάτω από το χαλί την αμφιταλαντευόμενη συμπεριφορά της Άγκυρας, όπως έχουν κάνει οι προηγούμενες διοικήσεις, ο Μπάιντεν φαίνεται να έχει αποφασίσει μια διαφορετική προσέγγιση: να συνεργαστεί με τον Ερντογάν σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως η ασφάλεια της Ουκρανίας και της Μαύρης Θάλασσας, αλλά την ίδια ώρα να υποβαθμίσει μια σχέση που κάποτε θεωρείτο κρίσιμη.

Με άλλα λόγια, καταλήγει ο Cook, η Τουρκία είναι πρόβλημα και μην περιμένετε ούτε ο Μπάιντεν ούτε ο Ερντογάν να κάνουν πολλά για αυτό σύντομα.

Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση