Πώς βγαίνει κερδισμένη η Ρωσία σε όλες τις συγκρούσεις στη γειτονιά της

Της Kadri Liik

Η τρέχουσα αναταραχή σε διαφορετικά τμήματα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης ίσως δελεάζει κάποιον στο να συμπεράνει ότι η Ρωσία χάνει τον έλεγχο στη γειτονιά της. Και είναι αλήθεια ότι σε κάποιες περιοχές ο έλεγχος της αποδυναμώνεται -η απώλεια της Ουκρανίας είναι αναμφισβήτητη και σοβαρή. Ωστόσο, οι τρέχουσες εξελίξεις δεν σηματοδοτούν παρακμή, αλλά δείχνουν μάλλον το αντίθετο: η Ρωσία προωθεί εποικισμούς για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και τη Λευκορωσία και το κάνει αυτό σύμφωνα με τις δικές της αρχές. Στο μεταξύ, η Δύση στερείται λειτουργικής μόχλευσης και για τα δύο θέματα.

Η Ρωσία μπορεί να φανεί ότι υποχωρεί εάν κάποιος παρανοήσει τους στόχους της, υποθέτοντας ότι στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ στηρίζει άνευ όρων την Αρμενία -ο σύμμαχος της Συλλογικής Συνθήκης για την Ασφάλεια, του οποίου ο έλεγχος για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν εξαρτάται από την στρατιωτική στήριξη της Ρωσίας. Είναι επίσης λάθος να υποθέτουμε ότι, στη Λευκορωσία, η Μόσχα στέκεται πλήρως πίσω από τον Alyaksandr Lukashenka- τον αυταρχικό ηγέτη ο οποίος έχει εδώ και καιρό διακηρύξει τη φιλία του προς τη Ρωσία, αν και δεν το τηρεί πάντα. Στην πραγματικότητα, η Μόσχα έχει κουραστεί από τη διπρόσωπη συμπεριφορά του Lukashenka, και θα ήθελε να δει μια αλλαγή στο Μινσκ. Θα μπορούσε επίσης να δεχθεί μια αλλαγή στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ -όσο συμβαίνει με τους όρους της Μόσχας ή τουλάχιστον με όρους κατανοητούς στη Μόσχα.

Ο πραγματικός στόχος της Ρωσίας σε αυτές τις συγκρούσεις στη γειτονιά, δεν είναι να υποστηρίζει συγκεκριμένες πλευρές ή προσωπικότητες, αλλά να υπερασπιστεί τις αρχές που εκτιμά. Θέλει να απεκδύσει από το πρεστίζ, τις επαναστάσεις ως μέσο για την μεταβίβαση εξουσίας. Θέλει επίσης να σηματοδοτήσει ότι ο δυτικός παρεμβατισμός με την προώθηση της δημοκρατίας και της κανονιστικής προσέγγισης είναι γενικά άκαρπες και ιδιαίτερα ανεπιθύμητες γύρω από τη Ρωσία. Αυτό που συμβαίνει, είναι ουσιαστικά η ίδια φιλοσοφία που οδήγησε στην επέμβαση της Ρωσίας στη Σύρια -και εάν κριθεί με αυτά τα κριτήρια, η Μόσχα τα πάει αρκετά καλά, τουλάχιστον για την ώρα.

Στη Λευκορωσία για παράδειγμα, η Μόσχα μπορεί να υποστηρίζει τον Lukashenka για την ώρα, αλλά στην πραγματικότητα εργάζεται ήδη για την αντικατάστασή του. Αυτή η διαδικασία θα πάρει κάποιον χρόνο. Ο Lukashenko θα έχει κάποιον λόγο στους όρους εξόδου του. Μια πρόσφατη συνάντηση που είχε με μέλη της αντιπολίτευσης στις φυλακές, ήταν πιθανώς μέρος αυτής της διαδικασίας. Η Svitlana Tsikhanouskaya ωστόσο, η ηγέτης της αντιπολίτευσης που τώρα βρίσκεται στη Λιθουανία και είναι η πιθανή πραγματική νικήτρια των νοθευμένων εκλογών- έχει πιθανώς λάβει τον ρόλο του παρατηρητή από τη Μόσχα. Και το ίδιο ισχύει για την Ευρώπη. Από την αρχή, η Μόσχα έχει απορρίψει όλες τις ευρωπαϊκές εκκλήσεις για τις διαδικασίες, τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διαμεσολάβηση από τον ΟΑΣΕ. Ο Vladimir Putin την προηγούμενη εβδομάδα συνόψισε τη θέση της χώρας του, αν και κάπως υποκριτικά, όταν έλεγε: "η Ρωσία δεν εμπλέκεται σε ό,τι συμβαίνει (στη Λευκορωσία). Και δεν αναμένουμε κανέναν άλλον να παρέμβει επίσης. Κανείς δεν θα πρέπει να υποδαυλίζει αυτή τη σύγκρουση για να προάγει τα δικά του συμφέροντα και να επιβάλει καμία απόφαση στον λαό της Λευκορωσίας”.

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μια διαφορετικού είδους σύγκρουση, εθνοτικού-εδαφικού τύπου, και ένα νέο είδος μάχης -με το Αζερμπαϊτζάν να ενθαρρύνεται από την τουρκική στήριξη- μπορεί να υποδηλώνει ότι η Ρωσία αντιμετωπίζει μια ανταγωνιστική δύναμη στη γειτονιά της. Αλλά για πολλούς στη Μόσχα, το πλεονέκτημα του να έχει τη Δύση εκτός, ξεπερνά την ενόχληση του να έχει την Τουρκία εντός. Η Μόσχα γνωρίζει την Άγκυρα και έχει μάθει να εργάζεται μαζί της. Οι δύο πρωτεύουσες απέχουν πολύ από το να είναι σύμμαχοι. Οι στόχοι τους στη Μέση Ανατολή συχνά βρίσκονται σε διαφορετική κατεύθυνση. Αλλά και οι δύο συνειδητοποιούν ότι χρειάζονται η μία την άλλη, καθώς δεν μπορούν να πετύχουν τους στόχους τους χωρίς κάποια συγκατάθεση από τον άλλο. Και το πιο σημαντικό, η τουρκική κυβέρνηση παρακινείται από στόχους που στα μάτια του Κρεμλίνου φαντάζουν λογικοί: ενίσχυση της δύναμης της στο εσωτερικό, ενίσχυση της μόχλευσης της στο εξωτερικό και επιδίωξη οικονομικών συμφερόντων και συμφερόντων ασφάλειας. Στερείται οποιασδήποτε δυτικού στυλ προσέγγισης με επίκεντρο τους κανόνες, και αντιθέτως προσυπογράφει μια κοσμοθεωρία την οποία η Μόσχα κατανοεί.

Το Αζερμπαϊτζάν επίσης, έχει ακολουθήσει την εξωτερική του πολιτική χωρίς να αμφισβητεί την φιλοσοφική άποψη της Ρωσίας ή τα ιστορικά της αφηγήματα αν και κατά καιρούς βρίσκεται στα "μαχαίρια” με τη Μόσχα. Για αυτό η Ρωσία μπορεί να είναι πιο χαλαρή από το αναμενόμενο, παρά το ότι οι Αρμένιοι σύμμαχοι της αντιμετωπίζουν προβλήματα: "Η Ρωσία μπορεί να έχει λόγους να βοηθήσουν τη σύμμαχο της Αρμενία, αλλά δεν έχει κανένα λόγο να τιμωρήσει το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο ήταν ένα παράδειγμα πρότυπης συμπεριφοράς μεταξύ των πρώην σοβιετικών κρατών, σε ό,τι αφορά στη Ρωσία, επισημαίνει ο Alexander Baunov του Carnegie. Στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, είναι ξανά η Μόσχα που έχει φέρει τις εμπόλεμες πλευρές μαζί και έχει οργανώσει κατάπαυση του πυρός, αν και ομολογουμένως μία που είναι πολύ ασταθής. Τα δυτικά μέλη της ομάδας επικοινωνίας έχουν μείνει στο περιθώριο.

Οι Ευρωπαίοι έχουν προσπαθήσει με διαφορετικούς τρόπους να επηρεάσουν την κατάσταση στη Λευκορωσία. Η Λιθουανία για παράδειγμα, έχει τοποθετηθεί σε ηθικό έδαφος, διοργάνωσε επιδείξεις αλληλεγγύης με την Λιθουανία δημοσίως, και ζήτησε σκληρές κυρώσεις εναντίον του καθεστώτος. Η Γαλλία ποντάρει σε διάλογο με τον Putin, προσπαθώντας να τον πείσει να αποδεχτεί τη διαμεσολάβηση του ΟΑΣΕ. Συλλογικά, οι ηγέτες της ΕΕ κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες τον Αύγουστο να σηματοδοτήσουν στη Μόσχα την επιθυμία τους να μην "γεωπολιτικοποιήσουν” την σύγκρουση -με την ελπίδα ότι η Μόσχα θα αντικατοπτρίζει τη θέση, ως εκ τούτου επιτρέποντας μια "αρμένικου στύλ” πολιτική μετάβαση χωρίς καμία γεωπολιτική σύγκρουση γύρω από αυτή.

Όλα χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Αφού υιοθέτησε μια στάση αναμονής για περίπου δύο εβδομάδες μετά από τις εκλογές, η Μόσχα αποφάσισε και ξεκίνησε μια στρατηγική μετάβασης -μια στρατηγική που σώζει το προφίλ του Lukashenko, βαθαίνει τη μόχλευση της Ρωσίας στη χώρα, φέρνει στην εξουσία έναν ηγέτη αποδεκτό στη Μόσχα, διατηρεί τόσο τη Δύση όσο και τον ΟΑΣΕ σε απόσταση. Και το πιο σημαντικό, αποδεικνύει ότι η λαϊκή επανάσταση δεν είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος μεταβίβασης της εξουσίας. Μπορεί κανείς να φανταστεί σενάρια υπό τα οποία η Μόσχα θα μπορούσε να επανεξετάσει την προσέγγιση της, να αλλάξει στρατηγική, και ακόμη, και να προσεγγίσει την αντιπολίτευση στη Λιθουανία. Αλλά όλα αυτά θα προκύψουν από τις εξελίξεις στην ίδια τη Λευκορωσία -όπως απεργίες που παραλύουν τη χώρα ή διάσπαση και διάλυση του καθεστώτος -παρά κάτι που λέει ή κάνει η Δύση.

Το μάθημα για τη Δύση είναι αρκετά σαφές: για να επηρεάσει κάποιος τις μετασοβιετικές -ή οποιεσδήποτε- κρίσεις, πρέπει να έχει πραγματική μόχλευση: είτε σε περιφερειακό επίπεδο ή σε παγκόσμιο επίπεδο που να μπορεί να μετατραπεί σε περιφερειακή επιρροή. Εάν βασίζεται κανείς στις καλές αρχές και στο ηθικό επίπεδο, είναι πολύ εύκολο να ξεπεραστεί από κάποιον αποφασισμένο αντίπαλο.

Capital



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση