Η Τουρκία θέλει να ακρωτηριάσει την ελληνική κυριαρχία

Η Τουρκία προκαλεί να πέσουμε στην παγίδα της κλιμάκωσης και με τις τελευταίες κινήσεις της προχωρά ένα βήμα παραπέρα προβάλλοντας πλέον τη δική της κυριαρχία πέραν των 6 ναυτικών μιλίων. Αυτό τονίζει στο liberal.gr ο Κώστας Υφαντής σημειώνοντας πως αυτή η στάση «έχει μέσα της σπέρματα μείζονος κρίσης».

Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, επισημαίνει πως η Τουρκία ξεπερνά το στάδιο της αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και στέλνει μήνυμα σχετικά με το που ξεκινά, κατά την ίδια, το δικό της κράτος.

Το σκηνικό που διαμορφώνεται δείχνει ότι δύσκολα η Άγκυρα θα υποχωρήσει μετά από όλα αυτά χωρίς να της αποδοθεί το μέγιστο αυτών που διεκδικεί, αναφέρει, υπογραμμίζοντας πως πλέον ολοκληρώνεται η στροφή σε αυτό που η τουρκική ηγεσία ονομάζει «Γαλάζια Πατρίδα».

Επισημαίνει ακόμη το γεγονός πως ο Ερντογάν δείχνει να επενδύει στην κρίση και στο πλαίσιο αυτό δεν δοκιμάζει τις αντοχές της Ελλάδας αλλά θέλει να τις κάμψει. «Το λιγότερο κακό σενάριο είναι ότι θα επιμείνει σε αυτό το μοτίβο και θα περιμένει να μας καταβάλλει η κόπωση, η αβεβαιότητα και ο φόβος. Το χειρότερο δυνατό σενάριο είναι ότι η Τουρκική ηγεσία έχει πάρει τις αποφάσεις της να επιβάλλει τις επιθυμίες της με κάθε τρόπο και με όλα τα ενδεχόμενα να είναι αποδεκτά».


Συνέντευξη στον Τάσο Ευαγγελίου

- Οι τόνοι από την Τουρκία και τον Ταγίπ Ερντογάν ανεβαίνουν όλο και περισσότερο. Πως βλέπετε να εξελίσσεται η κατάσταση στις σχέσεις των δύο χωρών;

Πράγματι η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει αυξήσει την ένταση σε σχέση με την πρώτη περίοδο διακυβέρνησης Ερντογάν. Το αποτυχημένο πραξικόπημα το καλοκαίρι του 2016 είναι το γεγονός που σηματοδοτεί την εθνικιστική στροφή του Ρ.Τ. Ερντογάν και την χωρίς επιφυλάξεις υιοθέτηση της αναθεωρητικής ατζέντας των εθνικιστών εταίρων του (MHP) και της σκληροπυρηνικής Κεμαλικής παράδοσης.

Αυτή η στροφή βρίσκει την έκφρασή της σε αυτό που η Τουρκική ηγεσία έχει ονομάσει «Γαλάζια Πατρίδα». Αν κοιτάξουμε το χάρτη θα διαπιστώσουμε ότι αυτό το στρατηγικό όραμα επέκτασης της Τουρκικής κυριαρχίας δεν μπορεί να υλοποιηθεί παρά μόνο εις βάρος των Ελληνικών και Κυπριακών νόμιμων θέσεων και δικαιωμάτων. Δεν υπάρχει κανένας άλλος «ανταγωνιστής» ή εμπόδιο. Δεν υπάρχει καμία άλλη χώρα της οποίας η Τουρκία να απαιτεί την συρρίκνωση των νόμιμων δικαιωμάτων της και μάλιστα απειλώντας με την χρήση βίας.

Επιτρέψτε μου να τονίσω το εξής: Τίποτα από ότι συμβαίνει σήμερα και θα συμβεί αύριο δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως έκπληξη. Κανένας δεν δικαιούται να λέει ότι έχει αιφνιδιαστεί. Η Τουρκία έχει διακηρύξει τις θέσεις της και τις προθέσεις της και έχει προαναγγείλει και προαναγγέλλει κάθε φορά τις επόμενες κινήσεις της. Αν μείνουμε μόνο στα πλέον πρόσφατα τότε θα θυμηθούμε ότι οι διαπραγματεύσεις με την Λιβύη ήταν δημόσιες και η σύναψη του τουρκο-λιβυκού συμφώνου όσο και αν αντίκειται σε κάθε εκδοχή νομιμότητας αναμενόμενη. Ήταν η μοναδική επιλογή της Άγκυρας στην απεγνωσμένη της προσπάθεια να βρει ένα ψήγμα νομιμοφάνειας για να συνεχίσει να διατυπώνει την θέση της ότι τα ελληνικά νησιά δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδας και θαλάσσιων ζωνών.

- Ο Ερντογάν έχει ανοίξει πολλά μέτωπα. Υπήρχε πάντα η άποψη πως απλά εξάγει τις εσωτερικές κρίσεις και τα προβλήματα. Μπορεί απλά να κάνει πίσω τώρα με τόσο υψηλούς τόνους που χρησιμοποιεί;

Δύο παρατηρήσεις: Η Τουρκία όντως αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα. Η τουρκική οικονομία υποφέρει - τουλάχιστον στην παρούσα συγκυρία – από σημαντικές ανισορροπίες αν και είναι αφελής όποιος περιμένει την κατάρρευσή της. Η υψηλή ανεργία, ο πληθωρισμός και η νομισματική κατάρρευση καθιστούν την πολιτική και κοινωνική ηγεμονία του Προέδρου Ερντογάν πιο εύθραυστη από ποτέ. Αν και η πολιτική διαδικασία και η δημόσια σφαίρα είναι ισχυρά περιχαρακωμένη από την εξουσία του, όπως κάθε ηγέτης με τα δικά του χαρακτηριστικά έχει ανάγκη από επιτυχίες και πολιτικές συσπείρωσης.

Στο βαθμό που η Τουρκική πολιτική κουλτούρα διαμορφώνεται ακόμη από ένα διττό σύνδρομο, αυτό των «Σεβρών» από την μια, και της «οθωμανικής» παλινόρθωσης-δικαίωσης από την άλλη, η εξωτερική πολιτική θα αποτελεί προνομιακό πεδίο αναζήτησης στρατηγικών συναινέσεων και συσπειρώσεων. Η «Γαλάζια Πατρίδα» και ο απαραίτητος και γνωστός «εχθρός» (Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία) είναι ιδανικές συνθήκες.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκική ηγεσία προχωρά σταθερά σε ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση της στρατηγικής πίεσης προς την Ελλάδα. Στην Κύπρο δεν μένουν πολλά να κάνει η Άγκυρα. Έχει παραβιάσει την κυριαρχία και έχει καταπατήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το μόνο εμπόδιο στην επιθετικότητα της Τουρκικής ηγεσίας είναι η διεθνώς αναγνωρισμένη κρατική υπόσταση της νήσου. Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει τίποτε άλλο για να αντιμετωπίσει τον εκφοβισμό. Και αυτή η υπόσταση είναι ανεκτίμητη για την επιβίωση της. Στον ελλαδικό χώρο, η πίεση ασκείται και θα ασκείται με διαφοροποιημένη ένταση από τον Έβρο μέχρι την θαλάσσια περιοχή Νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης και των Δωδεκανήσων.

Η δεύτερη παρατήρηση έχει να κάνει με τους στόχους αυτών των τακτικών. Η Τουρκία θέλει να μας εξαντλήσει. Δεν δοκιμάζει τις αντοχές μας, θέλει να τις κάμψει. Το λιγότερο κακό σενάριο είναι ότι θα επιμείνει σε αυτό το μοτίβο και θα περιμένει να μας καταβάλλει η κόπωση, η αβεβαιότητα και ο φόβος. Το χειρότερο δυνατό σενάριο είναι ότι η Τουρκική ηγεσία έχει πάρει τις αποφάσεις της να επιβάλλει τις επιθυμίες της με κάθε τρόπο και με όλα τα ενδεχόμενα να είναι αποδεκτά. Όποιος γνωρίζει στοιχειωδώς ιστορία, η Τουρκία στην συγκεκριμένη περίοδο συμπεριφέρεται με την αυταπάτη μεγάλης αυτοκρατορικής ή αποικιοκρατικής δύναμης που χαράζει σύνορα στο χάρτη κατά βούληση.

- Μιλήσατε για τη Γαλάζια Πατρίδα. Ο απόστρατος ναύαρχος που αναφέρεται και ως ο «πατέρας» της Γαλάζιας Πατρίδας, Γκιουτερνίζ δηλώνει στο Βήμα ότι η Τουρκία δεν κάνει υπερπτήσεις. Διότι απλά δεν αναγνωρίζει τον εναέριο χώρο των 10 ναυτικών μιλίων ενώ μιλά και για 153 νησιά στο Αιγαίο που της ανήκουν...

Δεν είναι κάτι καινούριο. Αποτελεί πάγια θέση της Άγκυρας την οποία ποτέ δεν εγκατέλειψε. Αν και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πολιτική (και πιθανόν νομική) θέση της Ελλάδος σε αυτό το σημείο είναι μάλλον αδύνατη, το ζήτημα είναι ο τρόπος αμφισβήτησης που αντίκειται σε κάθε έννοια διεθνούς δικαίου και ηθικής. Η έκταση των 10νμ που – αν και ισχύουν εδώ και πολλές δεκαετίες - κατά την γνώμη μου συνιστούν ένα «παράδοξο» που είναι σχεδόν αδύνατον να το υπερασπιστεί κανείς σε ένα σοβαρό διεθνές ακροατήριο, την ίδια στιγμή καθόλου δεν συνιστά αμφισβήτηση της αντίστοιχης Τουρκικής κυριαρχίας.

Ως προς το ζήτημα της αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας επί νησιών, νησίδων και βραχονησίδων, αυτό είναι το κρίσιμο. Ούτε αυτό είναι κάτι πρωτοφανές. Εδώ διατυπώνεται από ένα ιδιώτη αλλά έναν ιδιώτη που έχει διαμορφώσει το πρόγραμμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Ας κρατήσουμε το συγκεκριμένο νούμερο. Θα διακινδυνεύσω μία πρόβλεψη. Σύντομα θα εμφανιστεί χάρτης όπου θα αποτυπώνονται με ακρίβεια οι συγκεκριμένες αιτιάσεις.

- Τον προηγούμενο Σεπτέμβριο δηλώνατε στο Liberal.gr ότι η Τουρκία δεν θα διστάσει να προχωρήσει σε μια κρίση. Όλο αυτό το διάστημα βλέπουμε να επιδεινώνεται η κατάσταση. Ανησυχείτε πλέον περισσότερο;

Όσοι και όσοι μελετούν την Τουρκία γνωρίζουν ότι υπάρχει μία ευάριθμη ομάδα σε κρίσιμα πόστα στην κυβέρνηση και στις Ένοπλες Δυνάμεις που έχει αποενοχοποιήσει την χρήση στρατιωτικής ισχύος. Στην Συρία και την Λιβύη, η στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας - στην βάση ενός πολύ καλά υπολογισμένου ρίσκου – είναι μέρος ενός συνολικού στρατηγικού calculus. Η Ελλάδα βεβαίως δεν είναι ούτε οι κουρδικές πολιτοφυλακές ούτε οι άτακτοι του LNA. Δυστυχώς, όμως οι ελληνικές επενδύσεις στην άμυνα την τελευταία δεκαετία (τουλάχιστον) ήταν εξ ανάγκης ελάχιστες. Στην Άγκυρα έχει διαμορφωθεί η αντίληψη ότι ο συσχετισμός σκληρής ισχύος είναι ιδανικά ευνοϊκός. Όλα τα παραπάνω αποτελούν συνταγή για τυχοδιωκτισμούς.

Εκ της φύσεως της ελληνοτουρκικής αντιπαλότητας, η Τουρκία έχει και θα έχει το τακτικό πλεονέκτημα σε συνθήκες ειρήνης. Μπορεί να ελέγχει, να αυξομειώνει την ένταση και να διευρύνει μονομερώς της ατζέντα των ζητημάτων χωρίς κόστος. Η Τουρκία μας προκαλεί να πέσουμε στην παγίδα της κλιμάκωσης. Με τις τελευταίες κινήσεις της (αποτύπωση τεμαχίων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα) προχωρά ένα βήμα παραπέρα. Εδώ δεν έχουμε την παραδοσιακή τακτική αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας. Έχουμε την προβολή χωρίς να αφήνεται ίχνος αμφιβολίας της τουρκικής κυριαρχίας.

Η Άγκυρα δεν καλεί σε διαπραγμάτευση αλλά ειδοποιεί ότι πέραν των 6 νμ ελληνικών χωρικών υδάτων υπάρχει το Τουρκικό κράτος. Αυτή η στάση έχει μέσα της τα σπέρματα μείζονος κρίσης. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς πως η Άγκυρα θα υποχωρήσει μετά από όλα αυτά χωρίς να της αποδοθεί το μέγιστο αυτών που διεκδικεί.

Η Αθήνα θεωρώ ότι εν πολλοίς κάνει αυτό που πρέπει. Κινείται διπλωματικά συνεχώς, απαντά με κατά την άποψή μου προσήκοντα τρόπο, αποφεύγει να κλιμακώσει χωρίς να κατευνάζει. Είναι μία εξαιρετικά δύσκολη ισορροπία και η εύκολη κριτική είναι δικαίωμα του καθενός και της καθεμιάς, αλλά δείχνει άγνοια της πραγματικότητας που καλείται να διαχειριστεί η χώρα. Μπορεί ένα τμήμα της ελληνικής κοινής γνώμης να ήθελε δυναμικότερες αντιδράσεις αλλά στην προκειμένη περίπτωση αυτό που προέχει είναι η στρατηγική ψυχραιμία και η ενημέρωση φίλων, εταίρων και λοιπών τρίτων για την αντίδραση της χώρας, δηλαδή ότι αν χρειαστεί η αποφασιστικότητά μας δεν έχει όρια. Ο διάλογος με την Άγκυρα πάντοτε ήταν μέρος της εθνικής στρατηγικής αλλά ποτέ με το τουρκικό πιστόλι πάνω στο τραπέζι.

Πιο σημαντικό βεβαίως είναι η εξουδετέρωση των μέχρι τώρα κινήσεων της Άγκυρας. Το μείζον είναι η όσο το δυνατόν ταχύτερη ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με Ιταλία, Αλβανία και πάνω από όλα με την Αίγυπτο. Σε όλες τις περιπτώσεις το κρίσιμο είναι να επιβεβαιώνεται με πανηγυρικό τρόπο η πρόβλεψη του Δικαίου της Θάλασσας περί των δικαιωμάτων των νησιών. Με τους γείτονες στα δυτικά ο συμβολισμός της οριστικής διευθέτησης θα είναι ισχυρός.

Αλλά μια συμφωνία με την Αίγυπτο θα επικαλύψει την τουρκολιβυκή οριοθέτηση-καρικατούρα σχεδόν καθ’ ολοκληρία, θα απογυμνώσει την Τουρκική επιχειρηματολογία και θα καταστήσει την Τουρκική θέση αφόρητη από πλευράς διεθνούς νομιμότητας. Προσοχή όμως! Θα είναι έκπληξη αν η Άγκυρα ανακρούσει πρύμνα. Ο Τουρκικός μαξιμαλισμός είναι τέτοιος που μία υποχώρηση θα τραυματίσει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία της Τουρκικής ηγεσίας στο εσωτερικό.

Η Τουρκία βιάζεται γιατί ξέρει πως συζητάμε με την Αίγυπτο. Γνωρίζει πως δεν αποκλείεται να υπάρξει σύντομα μια πολιτική συμφωνία και για αυτό έχει επιταχύνει. Δεν περιμένει τα τυπικά στον ΟΗΕ αλλά εξαγγέλλει γεωτρήσεις. Το σημερινό δημοσίευμα της Yeni Safak είναι χαρακτηριστικό. Η Άγκυρα επιδεικνύει τις επιλογές της. Αδειοδοτήσεις από την κυβέρνηση της Τρίπολης σε τεμάχια νότια της Κρήτης.

* Ο Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση