Ο Τραμπ, ο Ερντογάν και η Γιοβάνοβιτς

Του Σωτήρη Σέρμπου

Η συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν επιβεβαίωσε πως κανένα από τα μεγάλα ζητήματα που περιλαμβάνει το αμερικανοτουρκικό τραπέζι διαπραγμάτευσης δεν διευθετήθηκε. Στο πεδίο της επικοινωνίας, ήταν ορατό διά γυμνού οφθαλμού πως ο Αμερικανός πρόεδρος είχε στραμμένο το βλέμμα του προς τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Εκεί όπου οι Δημοκρατικοί εκκινούσαν τη διαδικασία των δημόσιων ακροάσεων στο πλαίσιο της έρευνας που διεξάγουν και με στόχο την καθαίρεση του 45ου προέδρου των ΗΠΑ. Ο Τούρκος πρόεδρος άδραξε την ευκαιρία και κάλυψε το κενό επιτυχώς. Υπήρξαν στιγμές που αισθανόσουν πως ο Ερντογάν συνομιλεί με τον καθρέφτη του Λευκού Παλατιού και όχι με τον ένοικο του Λευκού Οίκου. Η τουρκική γνώμη φουσκώνει από εθνική αυτοπεποίθηση κι ο ηγέτης της συνεχίζει να κερδίζει χρόνο και κεκτημένα. Κεφαλαιοποιώντας την προσπάθεια προσεταιρισμού του, τόσο από τη Ρωσία όσο και από την Αμερική.

Για την Ευρώπη ούτε λόγος. Η προσπάθεια συγκρότησης στρατηγικής σκέψης και αυτονομίας ως προς τη διαχείριση των ανοιχτών μετώπων -τόσο στη γειτονιά της όσο και στο εγγύς εξωτερικό- προσέκρουσε εκ νέου στην ευρωπαϊκή κακοφωνία έναντι των Δυτικών Βαλκανίων. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν οραματίζεται μια γεωπολιτική επιτροπή αλλά μέχρι τότε θα κληθεί να συμβιώσει με την κουλτούρα γεωπολιτικής ανωριμότητας κρατών-μελών που προσεγγίζουν τα ανωτέρω υπό μυωπικές και άγoνες εθνικές σκοπιές. Εκείνων που υπονομεύουν την αξιοπιστία της Ευρώπης και συνεχίζουν να θαμπώνουν τα 12 αστέρια της Ένωσης. Όσον αφορά την Τουρκία, κατά τη διάρκεια της ακρόασής του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Ούγγρος υποψήφιος για επίτροπος διεύρυνσης δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην ανάγκη στρατηγικής σύμπραξης μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας, η οποία και θα βασίζεται σε κοινά συμφέροντα. Κοινώς, το πουλάκι της αιρεσιμότητας θα πετάξει μακριά για Αθήνα και Λευκωσία.


Επιστρέφοντας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η σύγχυση παραμένει ως προς τους άξονες της αμερικανικής στρατηγικής εξισορρόπησης έναντι της υπέρμετρα φιλόδοξης Άγκυρας. Ποιος είναι τελικά εκείνος που θέτει την ατζέντα και ποιος εκείνος που απλώς τη διαχειρίζεται; Υπάρχουν όρια, κόκκινες γραμμές και αντίβαρα εκ μέρους της ναυαρχίδας της Δύσης ως προς τη θέση και τον αναβαθμισμένο ρόλο της Τουρκίας στην υπό διαμόρφωση δια-περιφερειακή γεωπολιτική αρχιτεκτονική; Ο κοινός βηματισμός ΗΠΑ-Τουρκίας στη Συρία τι αντίκτυπo θα έχει στα της Ανατολικής Μεσογείου και της επίλυσης του Κυπριακού; Το οποίο έχει διεθνοποιηθεί εκ νέου και με ισχυρό γεωπολιτικό πρόσημο για όλους τους δρώντες. Ο Αμερικανός Στίβεν Χάντλεϊ, πρώην Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας (2005-2009), μας θυμίζει πως οι "πρόεδροι λαμβάνουν τη διαδικασία εθνικής ασφάλειας που τους αξίζει".

Στην περίπτωση του Ντόναλτ Τραμπ, η ευνουχισμένη αμερικανική γραφειοκρατία συνεχίζει να ατροφεί προς όφελος του υπερτραφούς υπερεγώ του προέδρου. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως για πρώτη φορά στην αμερικανική ιστορία, η διαδικασία καθαίρεσης θα αφορά θέμα εξωτερικής πολιτικής (βλ. Ουκρανία). Πώς θα αξιοποιήσει ο Τούρκος πρόεδρος την καίρια επισήμανση της πρώην πρεσβεύτριας των ΗΠΑ στην Ουκρανία, Μαρί Γιοβάνοβιτς, κατά τη διάρκεια της ακρόασης της στη Βουλή των Αντιπροσώπων: "Η ηγεσία μας εξαρτάται από την ισχύ του παραδείγματός μας και τη συνέπεια του σκοπού μας. Και τα δύο τίθενται υπό αμφισβήτηση". Η πολιτική απεχθάνεται τα κενά, τα ρήγματα και τις αμφιθυμίες. Ο Ταγίπ Ερντογάν, μετά βεβαιότητας, θα προσφερθεί να καλύψει την υποχώρηση της Δύσης.

Στο πλαίσιο των αφηγήσεών του στον Αλέξη Παπαχελά -ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης- αντιλαμβανόμενος τη διασταλτική ερμηνεία εκ μέρους της Τουρκίας, δεν παραλείπει να ασκήσει κριτική στην κυβέρνηση Σημίτη ως προς επιμέρους στοιχεία "σκουλαρίκια" της Συμφωνίας της Μαδρίτης (1997). Όταν πληροφορείται πως ήταν οι ΗΠΑ που πίεσαν προς αυτή την κατεύθυνση, ομολογεί μια μεγάλη πλήν άβολη αλήθεια για την ελληνική εξωτερική πολιτική: "Άμα οι Αμερικανοί σάς κάνουν τα κείμενα καλά να πάθετε. Αλλά πάλι, λέω, καλύτερα οι Αμερικανοί παρά να σας τα κάνουν οι Τούρκοι". Σήμερα όμως; Τι θα σχολίαζε ο Καβάφης στα "έργα και ημέρες της προεδρίας Τραμπ;" Ίσως, το αυτονόητο. "Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις".

Για να αποφύγουμε την επάνοδο των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε αμιγώς διμερές επίπεδο, η παλαιάς κοπής εθνική στρατηγική για την εξωτερική εξισορρόπηση της Τουρκίας οφείλει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα που διέπουν το τρίγωνο ΗΠΑ-Ευρώπη-Τουρκία. Συζητώντας συντεταγμένα και στη βάση των περιορισμένων στρατηγικών μας επιλογών. Επιδιώκοντας ενεργή παρέμβαση στα ευρωατλαντικά τραπέζια "μεταβλητής γεωμετρίας”. Εκεί όπου θα διαμορφωθεί "η μεγάλη εικόνα” των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση. Η διαδικασία κάθε άλλο παρά αποτελεί τον φτωχό συγγενή της στρατηγικής. Η Αμερική ήδη καταβάλλει το τίμημα. Η Ελλάδα δεν έχει ούτε τον χρόνο ούτε τη (γεωγραφική) πολυτέλεια να την αφήσει να αιωρείται σε κενά αέρος.

* Ο Σωτήρης Σέρμπος είναι καθηγητής διεθνούς πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση