S400: Και τα υπερόπλα έχουν την αχίλλειο πτέρνα τους…

Του Νίκου Μελέτη

Καθώς ολοκληρώνεται η παράδοση του hardware των S400 από την Ρωσία στην Τουρκία, μια εξέλιξη που έχει πυροδοτήσει μια άνευ προηγουμένου κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις και εγείρει ζητήματα ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή, εντείνεται και η συζήτηση για τις «μαύρες τρύπες» του υπερσύγχρονου ρωσικού πυραυλικού συστήματος αλλά και την αχίλλειο πτέρνα του, μια και αποδεικνύεται ότι ειδικά στους S400 η αξία και η ισχύς του όπλου εξαρτάται όχι μόνο από το ίδιο, αλλά και από το ποια χώρα, σε ποιο τερέν και με ποιον τρόπο το χρησιμοποιεί.

Ειδικοί στα εξοπλιστικά συστήματα προειδοποιούν ότι οι S400 για να είναι αποτελεσματικοί πρέπει να ενταχθούν σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα αντιαεροπορικής - αντιπυραυλικής άμυνας, ενώ επισημαίνουν ότι το ρωσικό σύστημα έχει «τυφλά σημεία» που το καθιστούν ευάλωτο σε επίθεση από αεροσκάφη ή πυραύλους που κινούνται σε χαμηλό ύψος και ειδικά σε ανάγλυφο εδάφους που ευνοεί τέτοιες κινήσεις, ενώ φαίνεται ότι η Τουρκία έχει ενημερωθεί από την ρωσική πλευρά για την ανάγκη επιστράτευσης ειδικών αντιαεροπορικών συστημάτων για την ασφάλεια των S400.

Η ίδια η τουρκική φιλοκυβερνητική εφημερίδα Yeni Safak εκφράζει προβληματισμό για το εάν και πως η Τουρκία θα μπορέσει να προστατεύσει τις συστοιχίες των S400 εναντίον αεροσκαφών που μπορούν να κάνουν χαμηλές πτήσεις και επικαλείται δηλώσεις ειδικού σε θέματα στρατιωτικής αεροπορίας Hakan Kilic.


Ο κ. Kilic είπε ότι το σύστημα των S400 απαιτεί μικρού και μεσαίου βεληνεκούς εδάφους-αέρος και αέρος-αέρος αμυντικό πυραυλικό σύστημα καθώς και αντιαεροπορικό σύστημα τοποθετημένο κοντά ώστε να παρεμβαίνει εναντίον επιθέσεων στα «τυφλά σημεία» του συστήματος. Ο ίδιος είπε ότι στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων το 2017 για τους S400 η Άγκυρα και η Μόσχα συζήτησαν επίσης την αγορά συστήματος που θα προστατεύει τις συστοιχίες, αλλά δεν ακολούθησε καμιά επίσημη ανακοίνωση.

Ο Επικεφαλής της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας για Στρατιωτική - Τεχνική Συνεργασία Dmitry Shugaev είπε το 2018 ότι η Ρωσία ήταν έτοιμη να πουλήσει μικρού και μεσαίου βεληνεκούς πυραύλους εδάφους-αέρος και το αντιαεροπορικό πυροβόλο Pantsir στην Τουρκία για την προστασία των S400. Η Ρωσία μάλιστα όπως είπε χρησιμοποιεί το πυραυλικό σύστημα εδάφους-αέρος TOR M-2 και μερικές φορές και το BUK για να προστατεύσει τους S400.

Ο Τούρκος ειδικός δεν απέκλεισε η Τουρκία να επιχειρήσει να προστατεύσει τους S400 με δικά της συστήματα όπως το Korkut συμπληρωματικά με ρωσικά συστήματα όπως το Tunguska ή το τουρκικό Hisar που όμως θα χρειασθεί 2-3 χρόνια για να είναι έτοιμο για παράδοση.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως είχε η ανάλυση που παρουσίασε το έγκριτο think tank, Stratfor με τίτλο «Γιατί οι S-400 είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί - Εάν χρησιμοποιηθούν σωστά», όπου αναλύεται ακριβώς ότι είναι το πιο σύγχρονο όπλο αλλά απαιτούνται πρόσθετες κινήσεις για να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές τους και να προσφέρουν την υπεροπλία που επιδιώκει η χώρα που τους προμηθεύεται.

Το στοιχείο που επισημαίνεται στο δημοσίευμα είναι ότι σύμφωνα με τους Ρώσους οι αισθητήρες του ραντάρ του συστήματος έχουν ορισμένες δυνατότητες anti-stealth κάτι που δικαιολογεί φυσικά τον συναγερμό που έχει προκαλέσει στις ΗΠΑ το ενδεχόμενο να συνυπάρξουν οι S400 με τα Stealth F-35.

Το δημοσίευμα του Stratfor επισημαίνει τα εξής:

Για τους S400 αλλά και όλους τους πυραύλους εδάφους-αέρος (Surface to Air Missile-SAM) μεγάλου βεληνεκούς έχει σημασία το ποιος χρησιμοποιεί το σύστημα και πως.

Οι ρωσικοί S400 αναμφίβολα είναι ένα από τα καλύτερα στρατηγικά SAM συστήματα που είναι επιχειρησιακά σήμερα, καθώς έχουν ευελιξία να πλήξουν διαφορετικούς στόχους (πρωταρχικώς αεροσκάφη αλλά και πυραύλους βαλλιστικούς και cruise) και με τους εξελιγμένους αισθητήρες για τους οποίους η Ρωσία ισχυρίζεται ότι έχουν ορισμένες «anti-stelth» δυνατότητες.

Στα χέρια ικανών και καλά εκπαιδευμένων πληρωμάτων σύγχρονα συστήματα SAM όπως αυτό των S400 μπορεί να προκαλέσουν σημαντική ζημιά στον αντίπαλο. Το βεληνεκές τους τους επιτρέπει να στοχεύουν σημαντικά εχθρικά αεροσκάφη, όπως αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού και αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου.

Οι ευέλικτες δυνατότητες στόχευσης τους σημαίνουν ότι μπορούν να αμυνθούν έναντι πολλών διαφορετικών τύπων απειλών και επιθέσεων. Και οι «anti-stealth» δυνατότητές, αν και περιορισμένες, προσφέρουν τη δυνατότητα να καταρρίπτουν μερικά από τα καλύτερα μαχητικά αεροσκάφη που βρίσκονται επί του παρόντος σε λειτουργία.

Τα όρια (περιορισμού) των δυνατοτήτων των SAM

Ωστόσο, ακόμη και με αυτές τις εντυπωσιακές θεωρητικές δυνατότητες, οι σύγχρονοι SAM μεγάλης εμβέλειας, όπως το S400, είναι τόσο καλοί όσο το πλαίσιο εντός του οποίου υπάρχουν. Δηλαδή, τα συστήματα μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματικά ανάλογα με το είδος του εχθρού που αντιμετωπίζουν. Ένα S400, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι μια τρομερή απειλή για μια περιορισμένη εχθρική εισβολή, αλλά ακόμη και ένα πλήρες Τάγμα S400 έχει μόνο περίπου οκτώ εκτοξευτές πυραύλων, συνήθως με τέσσερις πυραύλους ο καθένας. Οι 32 πύραυλοι είναι σίγουρα αρκετοί για να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη σε μια περιορισμένη επίθεση. Αλλά αν ένα τάγμα S400 ενεργεί απομονωμένα ή δεν υποστηρίζεται από άλλα σύγχρονα συστήματα εναέριας άμυνας, πιθανόν να μην έχει αρκετούς πυραύλους για να αντέξει μια αποφασιστική επίθεση.

SAM’s όπως οι S400 είναι ακόμα ευάλωτοι σε επιθέσεις πυραύλων. Επιπλέον, οι γεωγραφικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην χρησιμότητα ενός συστήματος, καθώς ορεινά χαρακτηριστικά είναι ικανά να μπλοκάρουν τους αισθητήρες των συστημάτων. Ένας χαμηλός στόχος μπορεί να επωφεληθεί από τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά και την καμπυλότητα της γης για να αποφύγει μια αναχαίτιση από τους S400 για πολύ περισσότερο από έναν στόχο υψηλής πτήσης. Έτσι, εναντίον ενός πυραύλου cruise με χαμηλή πτήση, ένας S400 είναι πιθανότερο να πετύχει τον στόχο σε απόσταση «δεκάδων» χιλιομέτρων παρά εκατοντάδων χιλιομέτρων.

Τελικά, μια απομονωμένη συστοιχία S400 ή ακόμα και τάγμα, θα είναι ευάλωτη σε μια επίθεση μαζική και μπορεί ακόμη και να καταστραφεί χωρίς να καταστρέψει ούτε ένα εχθρικό αεροσκάφος.

Σχεδιασμένα να είναι μέρος της Ομάδας

Αυτοί οι παράγοντες ενισχύουν ένα βασικό γεγονός για τα συστήματα SAM, όπως το S-300 και το S-400, το οποίο είναι ότι δεν έχουν σχεδιαστεί για να λειτουργούν ως αυτόνομα συστήματα και είναι πιο αποτελεσματικά ως μέρος ενός πολύ ευρύτερου ολοκληρωμένου συστήματος άμυνας (Integrated Air Defence Systems-IADS). Μια αποτελεσματική IADS αποτελείται από στρώματα διαφορετικών τύπων Sam — από το πολύ μικρού βεληνεκούς έως το πολύ μεγάλου εύρους. Επίσης, ενσωματώνει πολλά διαφορετικά ραντάρ και άλλους αισθητήρες για την ανίχνευση διαφόρων τύπων εχθρικών στόχων. Το μεγαλύτερο (σε γεωγραφικό πεδίο), το πυκνότερο (από την άποψη του αριθμού των διαφόρων συστημάτων εντός) και το όσο πιο τεχνολογικά προηγμένο IADS, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά του να προστατεύσει έναν δεδομένο εναέριο χώρο

Οι μακράς εμβέλειας SAM’s, ενώ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε σύγχρονου και αποτελεσματικού IADS, αποτελούν απλώς μέρος του ευρύτερου δικτύου. Στην πραγματικότητα, τα μακράς εμβέλειας SAMs σε ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό IADS έχουν ακόμη και τη δική τους προστασία με μικρής εμβέλειας SAMs, τα οποία έχουν σχεδιαστεί για να καταρρίπτουν εχθρικά όπλα σε μικρή απόσταση χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό πυροβόλων και εξαιρετικά ικανών σε ελιγμούς πυραύλους μικρής εμβέλειας. Ουσιαστικά, ο στόχος μιας αποτελεσματικής IADS είναι να συνδυάσει τα πολλά διαφορετικά πλεονεκτήματα των πολλαπλών συστημάτων σε μια ομπρέλα πολυεπίπεδη με σημαντική ισχύ που θα διατηρείται , ακόμη και υπό συνεχή επίθεση. Σε ένα τέτοιο δίκτυο, το SAM μεγάλης εμβέλειας μπορεί να παίξει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά τελικά πρόκειται περί ομαδικής προσπάθειας.

Τρέχοντα παραδείγματα

Τι σημαίνει λοιπόν αυτό το πλαίσιο για το πώς αγοράζονται και εφαρμόζονται σήμερα τα συστήματα SAM μακράς εμβέλειας; Η απάντηση εξαρτάται από το έθνος που έχει στην κατοχή του το σύστημα. Ακόμη και για την εκτεταμένη γεωγραφία τους, η Ρωσία και η Κίνα είναι αναμφίβολα οι πιο αποτελεσματικοί χρήστες του S300 και του S400 και στις δύο χώρες, τα πυραυλικά συστήματα ενσωματώνονται σε πολύ πυκνά και εξελιγμένα IADS που υποστηρίζονται επίσης από μεγάλους αριθμούς καταδιωκτικών μαχητών.

Χώρες με μέση επιτυχία στη χρήση των SAM περιλαμβανομένης της Τουρκίας, όπου το S400 δεν υποστηρίζεται από σημαντικούς αριθμούς αποτελεσματικών συστημάτων SAM, αλλά εξακολουθεί να αποδεικνύεται πολύ χρήσιμο, διότι η πρωτογενής αεροπορική άμυνα της Τουρκίας — όπως και πολλών άλλων χωρών του ΝΑΤΟ — στην πραγματικότητα επικεντρώνεται στα μαχητικά αεροσκάφη της. Το S400 είναι ουσιαστικά εκεί για να καλύψει ένα κρίσιμο χάσμα δυνατοτήτων, δεδομένου ότι η Τουρκία δεν είχε καμιά απολύτως δυνατότητα να εκτελέσει αποστολές αντιβαλλιστικής πυραυλικής άμυνας πριν αγοράσει το σύστημα

Τέλος, υπάρχουν χώρες όπως η Συρία, οι οποίες απέκτησαν πρόσφατα συστοιχίες S-300 είναι απομονωμένες και περιορισμένες σε δυνατότητες. Ο συριακός εμφύλιος πόλεμος έχει διαλύσει την ευρύτερη IADS της Συρίας, τα πληρώματα της Συρίας είναι αμφίβολης εκπαίδευσης και οι διαθέσιμες εναέριες άμυνες της είναι τεχνολογικά παλαιωμένες. Επιπλέον, ο στόλος των μαχητών της Συρίας είναι ασήμαντος σε σύγκριση με άλλες περιφερειακές εναέριες δυνάμεις. Ενώ τα S300 της Συρίας θεωρητικά θα μπορούσαν να προκαλέσουν κάποια ζημιά στα ισραηλινά αεροσκάφη που συνεχώς επιτίθενται στην χώρα, δεν θα επιβίωναν για πολύ μετά την πυροδότηση του πρώτου πυραύλου τους.

Τελικά, μεγάλης εμβέλειας SAM, όπως το S400 δεν είναι «Όπλα -Θαύμα». ακόμη και η πιο αποτελεσματική IADS μπορεί να συγκλονιστεί εάν βρεθεί υπό συνεχή επίθεση χωρίς ενίσχυση. Αν όμως υποστηριχθεί σωστά, μπορούν σίγουρα να διαδραματίσουν αποφασιστικό ρόλο, ιδίως κατά των πιο περιορισμένων επιθέσεων.

Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση