Γιατί η F.Y.R.O.M. είναι σλαβική

Γράφει ο Χρήστος Σκλιβάνος

Το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ελληνικής διπλωματίας. Μία πρόκληση στην οποία, μέχρι στιγμής, δεν έχει παρουσιαστεί κάποια σημαντική πρόοδος. Σκοπός, όμως, αυτού του άρθρου δεν είναι η επίλυση του ζητήματος της ονομασίας, αλλά τα επιχειρήματα της γείτονος σχετικά με τις ιστορικές καταβολές της.

Είναι, όντως, σημαντικό για έναν λαό να έχει την πεποίθηση ότι κατάγεται από κάπου. Όσο πιο λαμπρές είναι οι ρίζες του, τόσο περισσότερο τονώνεται το εθνικό φρόνημα, και δημιουργείται ένας συνεκτικός κρίκος μεταξύ του πληθυσμού – ιδίως αν πρόκειται για ανομοιογενείς εθνικά ομάδες. Κάποιες φορές, οι ρίζες αυτές είναι ρεαλιστικές και ιστορικά ακριβείς – όπως, για παράδειγμα, της Γαλλίας με τους Φράγκους, του Ιράν με τους Πέρσες· άλλες πάλι όχι και τόσο – για παράδειγμα, της Γερμανίας με τους Τεύτονες. Στην περίπτωση των Σκοπίων υπάρχει μια κρίση εθνικής ταυτότητας και καταγωγής, την οποία επιχειρούν να καλύψουν «δανειζόμενοι» ιστορικά στοιχεία των γειτόνων τους. Εν προκειμένω, θα γίνει μια προσπάθεια αντίκρουσης αυτών των «επιχειρημάτων-τεκμηρίων».

Αρχικά, η επίσημη γραμμή τους: Δηλώνουν άμεσοι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, υπαγόμενοι σε μια μακεδονική εθνότητα, κάτοχοι των εδαφών τους από την αρχαία εποχή, και ομιλούντες αναλλοίωτη τη μακεδονική γλώσσα.

Για τη διευκόλυνση του αναγνώστη, θα πραγματοποιηθεί μια διαίρεση. Αρχικά, θα εξεταστούν τα γεωγραφικά επιχειρήματα, μετά τα εθνολογικά, τα γλωσσολογικά και, τέλος, τα πολιτικά.

Γεωγραφικά επιχειρήματα

Από καθαρά γεωγραφική σκοπιά, με τον όρο Μακεδονία χαρακτηρίζεται μια ευρύτατη έκταση η οποία καλύπτει τη σημερινή βόρεια Ελλάδα (Μακεδονία), τη δυτική Βουλγαρία (Μακεδονία του Pirin) και τα Σκόπια (Μακεδονία του Βαρδάρη – Vardarska).

Επίσης, ο γεωγραφικός αυτός προσδιορισμός αποδίδεται σε διαφορετική έκταση ανάλογα με την πηγή και το χρονικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, οι Ρωμαίοι χαρακτήριζαν ως Μακεδονία τη σημερινή βόρεια Ελλάδα μέχρι τον Νέστο, την Ήπειρο και τη Θεσσαλία, ενώ οι Βυζαντινοί επέκτειναν τα όριά της μέχρι τη σημερινή Στερεά Ελλάδα.

Ακόμα κι αν αγνοηθούν όλα αυτά τα στοιχεία, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι η κοιτίδα του Μακεδονικού Βασιλείου ήταν οι Αιγές, η Πέλλα και η Βεργίνα, και όχι η περιοχή των Σκοπίων. Η τελευταία προσαρτήθηκε αργότερα στα όρια του βασιλείου, και αποτέλεσε κάτι σαν ζώνη ανάσχεσης των βορείων γειτόνων. Με την ίδια λογική, όλα τα σύγχρονα κράτη που κάποτε υπήρξαν μέλη της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα έπρεπε να διεκδικούν το όνομα «Μακεδονία».

Εθνολογικά επιχειρήματα

Ως προς το ότι οι Μακεδόνες αποτελούν ιδιαίτερη εθνική ομάδα, αναφέρονται τα ακόλουθα:

Για αρχή, δεν πρέπει να λησμονείται η σλαβική καταγωγή των Σκοπιανών. Οι Μακεδόνες αναφέρονται στην ιστορία ήδη από την εποχή των ομηρικών επών (1.000 π.Χ). Αντίθετα, οι Σλάβοι εμφανίζονται στο Ευρωπαϊκό προσκήνιο περίπου το 650 μ.Χ. Ως προς το τί συνέβαινε πριν από αυτή την ημερομηνία στην περιοχή, υπάρχει πληθώρα αναφορών-πηγών.

Πρώτον, αναφέρεται η άποψη των Περσών, σύμφωνα με την οποία «οι Μακεδόνες είναι Έλληνες με μεγάλο ανάστημα, και φέρουν πλατιά καπέλα» (σ.σ. κράνη). Εκτός από τους Πέρσες, υπάρχουν ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης, οι οποίοι εντάσσουν τους Μακεδόνες στους Δωριείς. Ακόμα, όμως, και αν είναι κάποιος κακόπιστος απέναντι στους Έλληνες ιστορικούς, υπάρχουν πάντα οι αιγυπτιακές πηγές, οι οποίες δεν κάνουν καμία διάκριση μεταξύ Ελλήνων και Μακεδόνων. Τέλος, υπάρχουν οι ρωμαϊκές πηγές -διοικητικά αρχεία, επιστολές υπάτων και αυτοκρατόρων, Τάκιτος κ.λ.π.-, οι οποίες ενέτασσαν τους Μακεδόνες στους λοιπούς «Greaci» – ήτοι, Έλληνες.

Επιπροσθέτως, υπάρχει η παράδοση των Ολυμπιακών Αγώνων. Ως γνωστόν, ουδείς «βάρβαρος» γινόταν δεκτός σε αυτούς. Μάλιστα, ο κανόνας αυτός ήταν τόσο αυστηρός, ώστε δεν κάμφθηκε ούτε καν από τους πανίσχυρους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Τόσο ο Αλέξανδρος Α’ όσο και ο Φίλιππος Β’ είχαν συμμετάσχει στους αγώνες αυτούς, και είχαν διακριθεί. Αν, λοιπόν, όντως οι Μακεδόνες ήταν χωριστή εθνότητα, τότε η συμμετοχή των προαναφερομένων στους Ολυμπιακούς Αγώνες θα ήταν αδύνατη.

Τέλος, ανατρέχοντας στην εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, παρατηρείται ότι πουθενά δεν γίνεται αναφορά σε «Μακεδονικό έθνος». Απεναντίας, γίνονται αναφορές σε Έλληνες, Σέρβους -ή Σλάβους γενικότερα-, Βούλγαρους και Εβραίους.

Γλωσσολογικά επιχειρήματα

Περνώντας στη γλώσσα: κατά τα Σκόπια, υπάρχει μακεδονική γλώσσα. Το βασικό επιχείρημά τους είναι μια εγκοπή του Αρριανού από το έργο τού «Αλεξάνδρου Ανάβασις», όπου γράφει «Αλέξανδρος ανέκραζε μακεδονιστί». Όπως, όμως, εξηγεί ο ίδιος ο Αρριανός παρακάτω, πρόκειται για το βαρύ μακεδονικό ιδίωμα, κατάλοιπο της παλαιάς δωρικής διαλέκτου. Αν αυτό στοιχειοθετεί μακεδονική γλώσσα, τότε, με την ίδια λογική, και οι Σπαρτιάτες, αλλά και αρκετοί άλλοι Πελοποννήσιοι καταγόμενοι από τους Δωριείς, ήταν Μακεδόνες, καθώς είχαν την ίδια ακριβώς διάλεκτο-ιδίωμα, ελαφρώς τροποποιημένη.

Πέρα από τη γλώσσα, υπάρχει και η γραφή. Αναμφίβολα, κάποιες φορές η γλώσσα αναπτύσσεται γρηγορότερα από τη γραφή, ή δεν υπάρχει άμεση αντιστοιχία μεταξύ προφορικής γλώσσας και γραφής, διότι οι άνθρωποι δεν μιλούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο γράφουν – όπως συνέβαινε, για παράδειγμα, με τα ιερογλυφικά στην Αίγυπτο και με τους ρούνους στη Σκανδιναβία. Δεν παύουν, όμως, να αποτελούν δύο αλληλένδετες έννοιες, που διάγουν κοινό ιστορικό βίο. Το αλφάβητο που χρησιμοποιούν σήμερα στην περιοχή, αλλά και οι απανταχού της γης Σλάβοι, είναι το κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο επινοήθηκε αρκετούς αιώνες μετά τη γέννηση του Χριστού, και στηρίχθηκε στο υπάρχον ελληνικό. Πώς γίνεται, λοιπόν, μια γλώσσα με αρχαιότατες καταβολές να απέκτησε αλφάβητο το 940 μ.Χ.;

Πολιτικά επιχειρήματα

Μετά τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο (1913), η περιοχή των Σκοπίων έγινε τμήμα του Βασιλείου της Σερβίας, το οποίο στην πορεία μετεξελίχθηκε στη Γιουγκοσλαβία. Από το 1913 μέχρι και το 1944, ουδέποτε υπήρξε κάποια αναφορά για «Μακεδονική μειονότητα» εντός της Σερβίας. Το αυτό υποστήριξαν και διάφοροι κατακτητές της περιοχής, όπως οι Βούλγαροι, οι Αυστριακοί και οι Γερμανοί. Όλοι ενέτασσαν τους κατοίκους των υπό εξέταση εδαφών στους Σλάβους. Ωστόσο, τα πάντα άλλαξαν μετά την άνοδο στην εξουσία του στρατάρχη Tito.

Ο Tito ήταν, αναμφίβολα, μια μεγάλη πολιτική και στρατιωτική φυσιογνωμία. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ανέλαβε την ενοποίηση των διαφορετικών εθνοτήτων της Γιουγκοσλαβίας και τη δημιουργία ενιαίου φρονήματος, το οποίο στήριξε, εν πολλοίς, στην κομμουνιστική ιδεολογία. Κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου, υποστήριξε τους Έλληνες κομμουνιστές παρά τις αντιρρήσεις της Μόσχας, γεγονός που τον οδήγησε σε ρήξη με τον Stalin και την Ε.Σ.Σ.Δ.

Στις 02 Αυγούστου 1947 υπεγράφη συμφωνία μεταξύ του Μάρκου Βαφειάδη, Αρχηγού του Δ.Σ.Ε., και της Γιουγκοσλαβίας, σύμφωνα με την οποία η τελευταία αναλάμβανε την υποχρέωση να τροφοδοτεί τον Δ.Σ.Ε., και να του παρέχει βάσεις εκπαίδευσης -όπως το Bulkes- και εξορμήσεως. Ως αντάλλαγμα προβλεπόταν η παραχώρηση, σε περίπτωση επικράτησης του Δ.Σ.Ε., της δυτικής και κεντρικής Μακεδονίας μέχρι τον Όλυμπο. Ωστόσο, ο πόλεμος έληξε με ήττα του Δ.Σ.Ε., οπότε και πολλά μέλη του κατέφυγαν στη γείτονα χώρα. Εκεί, με την αρωγή του Tito, άρχισε σταδιακά να δημιουργείται η ιδέα περί «Μακεδονικού Έθνους», η οποία καλλιεργήθηκε συστηματικά μέχρι και τη σύγχρονη εποχή. Αυτό έγινε με τρεις -αλληλένδετους μεταξύ τους- τρόπους. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, περίπου 12.000 παιδιά ηλικίας 3 έως 15 ετών μεταφέρθηκαν δια της βίας από τον Δ.Σ.Ε. στη γειτονική χώρα. Εκεί γαλουχήθηκαν ως «Μακεδόνες», μέσω προπαγάνδας. Την προσπάθεια αυτή των Ελλήνων κομμουνιστών ενίσχυε και η Γιουγκοσλαβία, μέσω «δασκάλων» οι οποίοι μάθαιναν στα παιδιά τη σλαβική γλώσσα. Με τη λήξη του πολέμου, αρκετά μέλη του Δ.Σ.Ε. κατέφυγαν στη γειτονική χώρα, όπου ενέτειναν τις προσπάθειες διάπλασης «Μακεδονικού Έθνους».

Ακόμα κι αν κάποιος δεν πείθεται για τα προαναφερθέντα, ή τα εκλαμβάνει ως κακόβουλη και διαστρεβλωμένη προβολή των καταστάσεων, υπάρχει και η δήλωση του Προέδρου των Σκοπίων, Kiro Gligorov, στις 3 Ιουνίου 1992, οπότε -ερωτηθείς περί της «μακεδονικής» καταγωγής των Σκοπιανών και της άμεσης προέλευσής τους από τον Μέγα Αλέξανδρο- είχε πει: «Εμείς είμαστε Σλάβοι. Δεν έχουμε καμία σύνδεση με τον Μέγα Αλέξανδρο. Ήρθαμε στην περιοχή κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ.».

Επίλογος – Συμπεράσματα

Όπως τονίστηκε και στην αρχή, είναι απαραίτητο για έναν λαό να έχει μια ιστορική καταβολή, η οποία θα δρα τόσο ως τόνωση του εθνικού γοήτρου και φρονήματος, όσο και ως συνεκτικός κρίκος. Στην περίπτωση των Σκοπίων, ωστόσο, είναι αμφίβολο αν έχει επιτευχθεί κάτι από τα δύο. Παρά την καπήλευση της ιστορίας γειτονικών κρατών και την παραμόρφωσή της για να ταιριάζει στους ιδίους σκοπούς, μεγάλο μέρος του πληθυσμού δηλώνει σερβικής, βουλγαρικής και αλβανικής καταγωγής. Αν, μάλιστα, ληφθούν υπόψιν και τα πρόσφατα επεισόδια στο Κοινοβούλιο της γείτονος, μπορεί με σχετική ασφάλεια να γίνει λόγος για αποτυχημένη προσπάθεια «δημιουργίας ενιαίας εθνικής συνείδησης». Αναμφίβολα, γενιές ολόκληρες και, ιδίως, νέοι άνθρωποι έχουν γαλουχηθεί με το σκεπτικό ότι αποτελούν «Μακεδονικό Έθνος», θέση την οποία αρκετοί θα υπερασπιστούν μετά φανατισμού, χωρίς, όμως, να μπορούν να προβάλουν τεκμηριωμένες απόψεις. Συνεπώς, η καλύτερη απάντηση στις κατά καιρούς προκλήσεις-δηλώσεις της γείτονος δεν είναι η αγανάκτηση, η έξαρση των παθών και οι μεγάλες πορείες και διαδηλώσεις, αλλά μια ψύχραιμη παράθεση γεγονότων, συνοδευόμενη από ήπια και εμπεριστατωμένη ρητορική.

Πηγές:

Τμήμα ιστορίας ΓΕΣ. (n.d.). Ο Ελληνικός Εμφύλιος
Μπαμπινιώτης, Γ. (2012). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. 1st ed. Αθήνα: Κέντρο Λεξιλογίας.
Καργάκος,Σ. (1992). Από το μακεδονικό ζήτημα στην εμπλοκή των Σκοπίων, εκδόσεις GUTENBERG,
Colocotronis, V. (2013). La Macedoine et l’ Hellinisme 1st ed. [S.l.]: Hachette Livre.
Alexios, S., Cristópoulos, G., Bastiás, I., Simópoulos, K. and Teodorakopoulos, I. (2000). Ιστορία του Ελληνικου έθνους, Τόμοι 7 – 9 Εκδοτική Αθηνών.

Πηγή PowerPolitics



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση