Οι δύο πόλεμοι του Ερντογάν

Γράφει ο Νίκος Μιχαηλίδης

Οι εξελίξεις στην Τουρκία το τελευταίο διάστημα δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία, ακόμη και στους πιο καλόπιστους στην Ελλάδα και στη Δύση γενικότερα, για τον χαρακτήρα του καθεστώτος και τις πραγματικές επιδιώξεις του στη Μέση Ανατολή, στη Μικρά Ασία και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο Ερντογάν θέτει πλέον τις βάσεις για τη δημιουργία ενός πολιτικού συστήματος, στο οποίο θα ηγεμονεύουν εσαεί οι τουρκοσουνιτικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Στόχος του είναι να περιθωριοποιήσει περαιτέρω τους αντισυστημικούς Κούρδους και Αλεβίτες, καθώς και όλες τις άλλες μειονοτικές ομάδες και φιλελεύθερες φωνές. Το νέο Σύνταγμα είναι πολύ χειρότερο και από αυτό του δικτάτορα Κενάν Εβρέν των αρχών της δεκαετίας του 1980.

Το τουρκικό «βαθύ κράτος» και οι πολιτικές του βιτρίνες, ισλαμικά και κεμαλικά κόμματα, εφαρμόζουν μια σειρά από αλληλοσυμπληρούμενες πολιτικές, που στοχεύουν στην αποδυνάμωση «απειλών» στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Όμως, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα επιτύχουν αυτά τα οποία επιδιώκουν.

Ο κουρδικός εφιάλτης

Η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στη Βόρεια Συρία και στο Βόρειο Ιράκ. Γι’ αυτό και υποστηρίζουν τη διατήρηση της ενότητας αυτών των δύο χωρών. Διαφορετικά, η μεγαλοϊδεατική τουρκική ηγεσία θεωρεί πως αυτά τα εδάφη θα πρέπει να περάσουν στη δικαιοδοσία της, ως πρώην «οθωμανική επικράτεια»!

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις των τελευταίων μηνών, οι πρόσφατες τουρκικές αεροπορικές επιθέσεις κατά κουρδικών θέσεων και η μαζική συγκέντρωση στρατευμάτων στα σύνορα με Συρία και Ιράκ αποτελούν αδιάψευστες ενδείξεις αυτής της πολιτικής. Επίσης, η σχετική προπαγανδιστική εκστρατεία των πλήρως ελεγχόμενων τουρκικών ΜΜΕ αποτελεί επιπλέον επιβεβαίωση των τουρκικών προθέσεων.

Περαιτέρω, όμως, στρατιωτική εμπλοκή του τουρκικού κράτους στην περιοχή θα αποδυναμώσει περισσότερο τον κρατικό μηχανισμό και ιδιαίτερα τις ένοπλες δυνάμεις, ενώ θα ενισχύσει το αντιπολεμικό κίνημα και τον διχασμό στο εσωτερικό. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος η Τουρκία να έρθει αντιμέτωπη με το Ιράν. Οι κουρδικές συνιστώσες δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχθούν την τουρκική πολιτική και θα συνεχίσουν να αγωνίζονται μέχρι τελικής εθνικής δικαίωσης.
Η τουρκική κυβέρνηση επιθυμεί να καταστήσει τη χώρα διεθνές κέντρο μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη. Οι Τούρκοι ιθύνοντες εκτιμούν πως μια τέτοια κοσμογονική εξέλιξη θα μετατρέψει την Τουρκία σε μεγάλη δύναμη και ισότιμο παίκτη με τα άλλα μεγάλα κράτη του διεθνούς συστήματος. Ελέγχοντας τη ροή πετρελαίου και φυσικού αερίου από τον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή προς τη Δύση, το τουρκικό καθεστώς θα μπορεί να απειλεί και να κλιμακώνει τις διεκδικήσεις του.

Η πρόσφατη πικρή εμπειρία με τις τουρκικές απειλές περί αποστολής εκατομμυρίων προσφύγων στην ΕΕ αποτελεί μόνο μια μικρή ένδειξη του μαφιόζικου, τυχοδιωκτικού τρόπου σκέψης και δράσης τμημάτων της τουρκικής πολιτικής ελίτ και γραφειοκρατίας. Είναι σαφές ότι η ανάδειξη της Τουρκίας σε ρυθμιστή της ροής ενέργειας προς τον δυτικό κόσμο θα συνιστούσε αυτοκτονική επιλογή για τις ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, θέτει σε κίνδυνο τα συμφέροντα των ΗΠΑ.

Επίδοξος ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου

Η ισλαμική κυβέρνηση αυτοπροβάλλεται ως προστάτης και ηγέτης των απανταχού μουσουλμάνων, αναπτύσσοντας έντονα αντιδυτική ρητορική και αντίστοιχες πρακτικές. Με αυτό τον τρόπο πιστεύει πως θα ενισχύσει τον διεθνή ρόλο της και θα διευρύνει τα περιθώρια διπλωματικών ελιγμών της.

Απευθυνόμενη σε ισλαμικά ακροατήρια κυρίως της Μέσης Ανατολής, μονίμως κατηγορεί τη Δύση για την υστέρηση των μουσουλμανικών κρατών και κοινωνιών. Καλλιεργεί την ταξική-θρησκευτική συνείδηση του «φτωχού και καταπιεσμένου μουσουλμάνου». Αξίζει να σημειωθεί ότι η ρητορική της αυτή έχει αρκετά κοινά με την αντίστοιχη ρητορική της ευρωπαϊκής Αριστεράς και τμημάτων της Κεντροαριστεράς.

Ο αραβικός κόσμος, όμως, δεν βλέπει την Τουρκία με αυτό το μάτι. Αντίθετα, είναι εξαιρετικά επιφυλακτικός απέναντί της και δεν πρόκειται να της επιστρέψει να ηγεμονεύσει στο σουνιτικό στοιχείο. Άλλωστε, το Κοράνι γράφτηκε στα αραβικά και όχι στα τουρκικά…

Ο εσωτερικός πόλεμος

Το «βαθύ κράτος» επιδιώκει την καταστροφή όλων των μη ελεγχόμενων από το ίδιο κουρδικών πολιτικών δικτύων μέσα στην Τουρκία. Εδώ και μήνες, χιλιάδες στελέχη του φιλελεύθερου και κουρδικού κόμματος HDP βρίσκονται στη φυλακή μαζί με βουλευτές και τους δύο συμπροέδρους. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι σχεδόν αδύνατο το εν λόγω κόμμα να αναπτύξει επιτυχώς οποιαδήποτε αποτελεσματική πολιτική δραστηριότητα.

Παράλληλα, το τουρκικό «βαθύ κράτος» προωθεί την ανάδειξη νέων, ισλαμικών κουρδικών οργανώσεων, φίλα προσκείμενων στον Ερντογάν και στο κόμμα του ΑΚΡ. Στόχος είναι η πλήρης πολιτική περιθωριοποίηση του HDP, το οποίο κατηγορείται ως προέκταση του ΡΚΚ, και η αντικατάστασή του με τις ισλαμικές κουρδικές οργανώσεις.
Αυτή η μυωπική πολιτική της τουρκικής ηγεσίας στενεύει τα περιθώρια διαλόγου και πολιτικής επίλυσης του Κουρδικού ζητήματος, γεγονός που οδηγεί περισσότερους νέους Κούρδους στη ριζοσπαστικοποίηση και στη χρήση βίας για την επίτευξη των πολιτικών τους στόχων. Έτσι, το ΡΚΚ βγαίνει ακόμα πιο ενισχυμένο σε ανθρώπινο δυναμικό και σε πολιτική νομιμοποίηση εντός της κουρδικής εθνότητας.

Πρέπει, επίσης, να τονιστεί ότι τους τελευταίους μήνες τα δυτικά ΜΜΕ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, έχουν πάψει να χαρακτηρίζουν το ΡΚΚ τρομοκρατική οργάνωση. Το αναφέρουν είτε ως «Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν» ή ως «Κούρδοι ριζοσπάστες». Πρόκειται για σαφέστατη ένδειξη αυξάνουσας διεθνούς νομιμοποίησης της ένοπλης αυτής παράταξης.

Επιπλέον, ο αγώνας του ΡΚΚ εναντίον του Ισλαμικού Κράτους του παρείχε μεγαλύτερη νομιμοποίηση. Αντιθέτως, η ταύτιση της Τουρκίας –στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης– με την ισλαμική τρομοκρατία την κατέστησαν στόχο δριμείας κριτικής.

Αντί το τουρκικό κράτος να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την κουρδική ηγεσία, επέλεξε τον δρόμο του πολέμου και της καταστροφής. Αυτός, όμως, είναι ένας αδιέξοδος δρόμος. Η δημογραφική, κοινωνική και πολιτική δυναμική του κουρδικού στοιχείου, αλλά και η διεθνής συγκυρία, δεν ευνοούν «λύσεις» παρόμοιες με αυτές που επιβλήθηκαν στους Αρμένιους και στους Έλληνες της Μικράς Ασίας στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ρεύμα υπέρ της φιλελευθεροποίησης

Το τουρκικό κράτος επιδιώκει τον έλεγχο και την αντιστροφή του κοινωνικού ρεύματος που ζητά εκδημοκρατισμό και φιλελευθεροποίηση. Πρόκειται για ρεύμα που εμπνέει εκατομμύρια νέους, κυρίως Αλεβίτες και Κούρδους, αλλά και πάρα πολλούς εκκοσμικευμένους Τούρκους των δυτικών και νότιων παράλιων περιφερειών.

Έτσι συνεχίζονται οι εκκαθαρίσεις στον ακαδημαϊκό χώρο. Ιδιαίτερα στις κοινωνικές επιστήμες, στις τέχνες, στη δημοσιογραφία, στους χώρους του κοινωνικοπολιτικού ακτιβισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου καλλιεργούνται δημοκρατικές και φιλελεύθερες ιδέες που εμπνέουν ευρύτατα στρώματα της νεολαίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι εντός του κυβερνητικού ΑΚΡ υπάρχει η εκτίμηση, μετά και το πρόσφατο δημοψήφισμα, ότι το ισλαμικό κόμμα έχει χάσει σημαντικό μέρος της υποστήριξής του από πολίτες νεαρής ηλικίας. Οι μαζικές πολιτικές διώξεις δημιουργούν χιλιάδες νέους αντικαθεστωτικούς εντός και εκτός Τουρκίας. Ένα ποσοστό από αυτούς ενδεχομένως να ριζοσπαστικοποιηθούν και να στραφούν δυναμικά εναντίον του καθεστώτος Ερντογάν.

Σε εξέλιξη βρίσκεται και η εκκαθάριση του κρατικού και κομματικού μηχανισμού από στελέχη της επιρροής του δικτύου Γκιουλέν. Τα μέλη και οι υποστηρικτές του δικτύου αντικαθίστανται συστηματικά με εθνικιστές και ισλαμιστές προσκείμενους στο κόμμα του Ερντογάν. Επίσης, το καθεστώς διαλύει όλα τα μη ελεγχόμενα κοινωνικά δίκτυα δραστηριότητας και επαφής με τον δυτικό κόσμο.

Διαβάστε τη συνέχεια εδώ "Οι δύο πόλεμοι του Ερντογάν"


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση