Πώς θα πρέπει να απαντήσει η ΕΕ στις τακτικές του Ερντογάν

Tου Steven Blockmans

Το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016, το οποίο προκάλεσε τον θάνατο σε 241 ανθρώπους και τον τραυματισμό σε άλλους 2.196, έχει γίνει ένα σημείο καμπής στην πολιτική ιστορία της Τουρκίας. Στο άμεσο απόηχο της απόπειρας, ο πρόεδρος Erdogan διακήρυξε τρίμηνη κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία έχει παραταθεί μια μια περίοδο 12 μηνών. Αποφασίζοντας μέσω εκτελεστικών διαταγμάτων, η κυβέρνηση έχει καταστείλει τον στρατό, την αστυνομία, την ακαδημαϊκή κοινότητα, το δικαστικό, το εκπαιδευτικό σύστημα, τα ΜΜΕ και την επιχειρηματική κοινότητα της Τουρκίας. Σχεδόν 130.000 άνθρωποι έχουν απολυθεί, περισσότεροι από 92.000 κρατούνται, και 45.000 έχουν συλληφθεί. Στο μεταξύ, οι προκλήσεις εσωτερικής ασφάλειας της Τουρκίας έχουν πολλαπλασιαστεί από την κατάρρευση της διαδικασίας ειρήνης μεταξύ της κυβέρνησης και των Κούρδων τον Ιούλιο του 2015. Η τρομοκρατική απειλή για την Τουρκία δεν περιορίζεται στις κουρδικές αυτονομιστικές οργανώσεις. Το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος έχει επίσης πλήξει το τουρκικό έδαφος, τόσο ως αιτία και ως αποτέλεσμα της πολιτικής της Άγκυρας προς τη Συρία και την στρατιωτική της επέμβαση στην χώρα αυτή, με την κωδική ονομασία Επιχείρηση Προστασίας του Ευφράτη,

Στη διάρκεια της περιόδου των υψηλών εντάσεων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό μέτωπο, το ΑΚΡ, κόμμα του προέδρου, έχει αναβιώσει το πακέτο συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που μπήκε στον "πάγο” τον Δεκέμβριο του 2013. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις συνάντησαν ισχυρή αντίθεση στη Βουλή, αλλά παρόλα αυτά εγκρίθηκαν από την πλειοψηφία του ΑΚΡ στις 21 Ιανουαρίου 2017. Ο πρόεδρος ενέκρινε το μεταρρυθμιστικό νομοσχέδιο τον Φεβρουάριο και προγραμματίστηκε δημοψήφισμα για τις 16 Απριλίου 2017.

Αυτό το αμφιλεγόμενο πακέτο φαίνεται να αντικαθιστά το τρέχον κοινοβουλευτικό σύστημα με ένα που καταργεί τον ρόλο του πρωθυπουργού και το συμβούλιο υπουργών και δίνει στον πρόεδρο ανεξέλεγκτη εξουσία να διορίζει και να απολύει υπουργούς, που θα είναι υπόλογοι μόνο με τη διαδικασία της μομφής. Το νέο σύνταγμα θα χορηγεί στον πρόεδρο το δικαίωμα να αποκτήσει και εντολή για τρίτη θητεία, να είναι μέλος -ακόμη και ηγέτης- ενός πολιτικού κόμματος, να ασκεί βέτο σε νόμους και να διαλύει τη βουλή για οποιονδήποτε λόγο. Θα έχει επίσης το αποκλειστικό δικαίωμα να κηρύττει κατάσταση έκτακτης ανάγκης καθώς και το αποκλειστικό δικαίωμα να εκδώσει προεδρικά διατάγματα χωρίς την ανάγκη να καταφύγει σε έναν νόμο τον οποίο θα μπορούσε να επανεξετάσει το Συνταγματικό Δικαστήριο. Τέλος, ο πρόεδρος θα έχει την ευθύνη για τον διορισμό του μισού συμβουλίου δικαστών και εισαγγελέων και σχεδόν το απόλυτο δικαίωμα για την προετοιμασία του προϋπολογισμού.

Είναι δίκαιο να πούμε ότι το το προσχέδιο μεταρρυθμίσεων, το οποίο αποτελείται από 18 Άρθρα, παγιώνει πολύ περισσότερη εξουσία στη θέση του προέδρου που, εάν περάσει το νομοσχέδιο στο δημοψήφισμα -το οποίο σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις θα γίνει- ο τωρινός διαχωρισμός των εξουσιών μεταξύ των νομικών, εκτελεστικών και δικαστικών τμημάτων, θα χαθεί. Με βάση το νεο Σύνταγμα, η πολιτική λογοδοσία του προέδρου θα είναι περιορισμένη στις εκλογές, οι οποίες θα λαμβάνουν χώρα κάθε πέντε χρόνια. Στο τουρκικού τύπου προεδρικό σύστημα, ένας ολοένα και πιο αυταρχικός Erdogan θα είναι σε θέση να ελέγχει και να ισορροπεί τα πάντα.

Οι συνταγματικές τροποποιήσεις έχουν προωθηθεί υπό το καθεστώς έκτακτης ανάγκης, μέσω της υπερβολικής χρήσης των επειγουσών διαδικασιών με ανεπαρκείς διαβουλεύσεις και ελάχιστη συνεισφορά από τους ειδικούς. Η μαζική εκκαθάριση των ΜΜΕ (149 έκλεισαν) και η σύλληψη 162 δημοσιογράφων έχουν καταστήσει μια δημόσια συζήτηση για την συνταγματική μεταρρύθμιση αδύνατη, ως εκ τούτου αποκλείοντας οποιαδήποτε προοπτική ενός ελεύθερου και δίκαιου δημοψηφίσματος.

Εκτός από τα αδύναμα συμπεράσματα του Συμβουλίου τον περασμένο Νοέμβριο και ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου που καταδικάζει τα κατασταλτικά μέτρα που έχουν ληφθεί μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος και κάνουν λόγο για αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, οι περισσότεροι ηγέτες της ΕΕ και τα θεσμικά όργανα, είναι υπόπτως σιωπηλοί για την συνταγματική "μεταρρύθμιση” της Τουρκίας.

Η παθητική στάση είναι απαράδεκτη υπό το πρίσμα των πρόσφατων και των επερχόμενων εξελίξεων. Σε μια σειρά εκθέσεων που παρουσιάστηκαν στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης προς έγκριση για τις 10-11 Μαρτίου, η Επιτροπή της Βενετίας -το συμβουλευτικό σώμα του οργανισμού σε θεσμικά ζητήματα- αναμένεται να προχωρήσει σε καταδίκη του πακέτου συνταγματικών μεταρρυθμίσεων και το καθεστώς της ελευθερίας του Τύπου στην Τουρκία.

Αυτό εγείρει το ερώτημα του εάν η ΕΕ πρέπει να στείλει ένα μήνυμα αφότου η Επιτροπή της Βενετίας δημοσιεύσει τη γνώμη της, ίσως σε μια προσπάθεια να πείσει τους ψηφοφόρους να πουν "όχι” στο δημοψήφισμα. Μια τέτοια τακτική θα μπορούσε κάλλιστα να γυρίσει μπούμερανγκ όταν επικαλείται από τον πρόεδρο Erdogan ως απόδειξη της αδικαιολόγητης επέμβασης στα εσωτερικά πολιτικά της Τουρκίας. Αλλά δεν είναι η στιγμή τώρα για την Ένωση να είναι στρατηγικά ρεαλιστική. Αυτό δεν ισχύει πια. Εν όψει της κρίσης μιας αληθινής δημοκρατίας, θα πρέπει να δοθεί μια ισχυρή δήλωση.

Το λιγότερο που μπορεί να κάνει η ΕΕ είναι να εκδώσει ένα ανακοινωθέν από τον Johannes HAhn, Επίτροπο για θέματα διεύρυνσης, αναδεικνύοντας τις απόψεις της επιτροπής της Κομισιόν, ευθυγραμμίζοντας με τις σοβαρές ανησυχίες και προειδοποιώντας για τις επικίνδυνες συνέπειες τις αγνόησής τους. Το ανακοινωθέν θα πρέπει επίσης να αναφέρεται στο προβληματικό πλαίσιο στο οποίο οργανώνεται το δημοψήφισμα, κάτι που θα το καθιστούσε άκυρο. Τέλος, το ανακοινωθέν θα πρέπει να δηλώνει ότι, με την έναρξη ισχύος των συνταγματικών τροποποιήσεων, η Τουρκία δεν θα πληροί πλέον τα πολιτικά κριτήρια της Κοπεγχάγης για τη συμμετοχή στην ΕΕ και δεν θα αφήσει άλλη επιλογή στην Κομισιόν από το να αναστείλει τις διαπραγματεύσεις ένταξης.

Οι φορείς χάραξης πολιτικής έχουν απομακρυνθεί από το καταλήξουν σε αυτό το αναπόφευκτο συμπέρασμα, υποστηρίζοντας ότι το να κλείσουν την πόρτα στις διαπραγματεύσεις ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, θα βλάψει ανεπανόρθωτα τις διμερείς σχέσεις. Αυτό δεν χρειάζεται να συμβεί. Η διαδικασία πρόσβασης είναι μόνο ένα στοιχείο, αν και κεντρικής σημασίας, για την πολύ ευρύτερη στρατηγική ατζέντα των συζητήσεων μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Οι διαπραγματεύσεις μετά βίας έχουν προχωρήσει από εκεί που βρισκόταν πριν από ένα χρόνο. Μια επίλυση του Κυπριακού θα μπορούσε να ξεκλειδώσει το αδιέξοδο, αλλά οι ελπίδες για μια συμφωνία έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Επιπλέον, η Τουρκία του Erdogan έχει γυρίσει την πλάτη της στην υπόσχεση ένταξης της ΕΕ πριν από χρόνια.

Η ΕΕ δεν θα πρέπει να υποτιμήσει τα δικά της κριτήρια ένταξης απλώς και μόνο για τη στρατηγική σημασία που έχει η Τουρκία για την Ένωση. Αυτό θα υπονόμευε σοβαρά την αξιοπιστία της πολιτικής διεύρυνσης της ΕΕ και θα έστελνε ένα αρνητικό σήμα σε άλλες προενταξιακές χώρες στα Δυτικά Βαλκάνια. Η αναστολή των διαπραγματεύσεων ένταξης με την Τουρκία δεν θα σημαίνει τον τερματισμό των συνομιλιών. Πραγματικά, η πόρτα θα πρέπει να μείνει μισάνοιχτη, αλλά η ΕΕ θα πρέπει να είναι ακλόνητη στις ευρωπαϊκές αξίες και συνεπής στην προσέγγισή της.

Πηγή Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση