Η δήλωση Ερντογάν για τη Λωζάνη έχει… ουρά

Τίθεται ζήτημα σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου

Γράφει ο Γιάννης Τζιουράς

Οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται; Ή μήπως ισχύουν για όσο καιρό δεν μεταβάλλονται οι περιστάσεις υπό τις οποίες έχουν συναφθεί; Δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία θέτει ζήτημα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923.

Στο Διεθνές Δίκαιο η αρχή pacta sunt servanda (οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται) θεωρήθηκε θεμελιώδης αρχή, ενώ αυτός ο εθιμικός κανόνας αποτυπώθηκε και στο άρθρο 26 της Σύμβασης της Βιέννης του 1969 περί του δικαίου των διεθνών συνθηκών, σύμφωνα με το οποίο «κάθε συνθήκη που ισχύει δεσμεύει τα συμβαλλόμενα μέρη και πρέπει να τηρείται με καλή πίστη».

Η δήλωση του Τούρκου προέδρου σχετικά με την αποδοχή των συμπεφωνημένων της Συνθήκης της Λωζάνης δίνει ένα στίγμα αναθεωρητισμού, το οποίο, εάν δεν προορίζεται για εσωτερική κατανάλωση, εγείρει τουλάχιστον ζητήματα σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου.
Η αναθεώρηση των συνθηκών διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες. Η επίκληση όμως της ριζικής μεταβολής των περιστάσεων (rebus sic stantibus) από την Τουρκία δημιουργεί ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν.

Εχει επιχειρηθεί η κατασκευή μιας θεωρίας σύμφωνα με την οποία οι συνθήκες συνάπτονται εντός ενός συγκεκριμένου πολιτικού και νομικού πλαισίου και όταν το πλαίσιο αυτό μεταβληθεί, τότε οι αντισυμβαλλόμενοι έχουν το δικαίωμα να διαλύσουν τη συμβατική τους σχέση. Η ριζική όμως μεταβολή των περιστάσεων μπορεί να θεμελιώνει το δικαίωμα της μονομερούς καταγγελίας, ωστόσο κάτι τέτοιο είναι συνάρτηση της καλόπιστης τήρησης της συμφωνίας και των περιστάσεων αυτών καθαυτών.

Με τον παραπάνω ισχυρισμό η τουρκική κυβέρνηση το 1936 κάλεσε τα συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 για τα Στενά σε αναθεωρητική συνδιάσκεψη, η οποία κατέληξε στην υπογραφή της Συνθήκης του Μοντρέ.

Ποια είναι, λοιπόν, τα απρόβλεπτα γεγονότα που οδήγησαν τον Τούρκο πρόεδρο στη δήλωση αυτή; Από πού δικαιολογείται, νομικά μιλώντας, η αναθεωρητική του ρητορική; Παρά την άμεση αντίδραση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, η δήλωση του κ. Ερντογάν ενδέχεται να έχει παρεπόμενα.

Θυμίζω πως η Τουρκία υπέβαλε το 1931 μαζί με την Ιταλία ερώτημα στο Διεθνές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης σχετικά με την ερμηνεία της Συνθήκης της Λωζάνης. Επίσης η Τουρκία, κατά την κρίση των Ιμίων, ανέσυρε ένα ζήτημα αναφορικά με την ισχύ ενός Πρωτοκόλλου στη Συμφωνία της Άγκυρας του 1932 με την Ιταλία, σχετικά με την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων μεταξύ του Καστελόριζου και της ακτής της Ανατολίας.

Το πρακτικό αυτό, που δεν κατατέθηκε στην Κοινωνία των Εθνών, αποτελεί το «νομικό» έρεισμα της Τουρκίας για τους ισχυρισμούς της αναφορικά με την ισχύ του εν λόγω Πρωτοκόλλου. Μέχρι την εποχή των Ιμίων το περιεχόμενο του εν λόγω πρακτικού δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από την Τουρκία.

* Ο ο Γιάννης Τζιουράς είναι Διεθνολόγος – πολιτικός επιστήμονας
Πηγή MIgnatiou

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση