Εθνικό σχέδιο για τη Θράκη, τώρα!

Νέα μη αναστρέψιμα πληθυσμιακά δεδομένα εγκυμονούν πολιτικές εξελίξεις…

Του Αναστάσιου Λαυρέντζου

Συγγραφέα, στελέχους διαχείρισης τραπεζικών κινδύνων

Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βιώνει μία οξεία οικονομική κρίση. Αυτό συχνά μας κάνει να ξεχνάμε τα σοβαρά δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα και τα οποία κατά βάθος τροφοδοτούν την κρίση, αλλά και επιδεινώνονται από αυτήν.

Ένα από αυτά τα προβλήματα είναι ο επί δεκαετίες οικονομικός και δημογραφικός μαρασμός της ελληνικής περιφέρειας.

Μεταπολεμικά, μεγάλο τμήμα της ελληνικής περιφέρειας τέθηκε σε πορεία διαρκούς συρρίκνωσης. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της ανυπαρξίας μίας στρατηγικής περιφερειακής ανάπτυξης, η οποία στη δεκαετία του ’60 τροφοδότησε την εξωτερική μετανάστευση και θέριεψε την αστυφιλία.

Σήμερα, με τη σοβαρή οικονομική ύφεση που βιώνει η χώρα, υπάρχει το πολύ ορατό ενδεχόμενο να εκδηλωθεί ένα δεύτερο μεταναστευτικό κύμα, το οποίο στην κυριολεξία θα αποτελειώσει την ελληνική περιφέρεια, αποψιλώνοντας αυτή τη φορά και τα αστικά της κέντρα, όπου σε πρώτη φάση έχουν μετακινηθεί οι πληθυσμοί της γύρω υπαίθρου. Τα όποια φαινόμενα «επιστροφής στο χωριό» που παρατηρούνται λόγω της οικονομικής κρίσης είναι βέβαιο ότι θα έχουν προσωρινό χαρακτήρα, αφού όσοι επιστρέφουν σύντομα θα αναγκαστούν να ξαναφύγουν για τους ίδιους λόγους που αρχικά εγκατέλειψαν τους τόπους καταγωγής τους.

Το παραπάνω ζήτημα είναι μείζονος σημασίας για τη χώρα και γίνεται σημαντικότερο για περιοχές της Ελληνικής Επικράτειας όπως η Θράκη, λόγω των ιδιαιτεροτήτων που την χαρακτηρίζουν.

Οικονομική ανάπτυξη και δημογραφικός μαρασμός

Η Θράκη, έχοντας παραμεληθεί επί δεκαετίες από το ελληνικό κράτος, αποτελεί σήμερα -μαζί με τους γειτονικούς νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας- την πιο φτωχή περιφέρεια της χώρας. Το γεγονός αυτό την έχει καταδικάσει σε έναν διαρκή δημογραφικό μαρασμό. Ο πληθυσμός της μεταπολεμικά αυξήθηκε μόνο κατά 9%, με το ποσοστό αυτό να επιτυγχάνεται μόλις την τελευταία 20ετία, ως αποτέλεσμα της αύξησης (κυρίως) του μουσουλμανικού πληθυσμού του νομού Ξάνθης.

Αυτό είναι το αποτέλεσμα της διαρκούς πληθυσμιακής αποστράγγισης της περιοχής μέσω της εσωτερικής και της εξωτερικής μετανάστευσης, η οποία στη δεκαετία του ’60 και κυρίως στον χριστιανικό Έβρο πήρε τον χαρακτήρα μαζικής φυγής.

Σήμερα, στη δημογραφικά στάσιμη Θράκη τα δεδομένα των εθνικών απογραφών δείχνουν εμμέσως ότι συντελείται ένα είδος πληθυσμιακής αντικατάστασης, το ποσοστό των μουσουλμάνων αυξάνεται αργά (αύξηση πληθυσμού στους νομούς με ισχυρό μουσουλμανικό στοιχείο), ενώ, αντίθετα, το ποσοστό των χριστιανών μειώνεται σταδιακά με ταυτόχρονη αύξηση του μέσου όρου ηλικίας.

Οι μεταβολές αυτές σηματοδοτούν μία βαθμιαία ανατροπή των πληθυσμιακών συσχετισμών, η οποία στο μέλλον είναι πιθανόν να λάβει επιταχυνόμενο ρυθμό.

Τι θα μπορούσε, όμως, να επιταχύνει τις δημογραφικές εξελίξεις;

«Χάνονται» οι χριστιανικοί πληθυσμοί

Την τελευταία 30ετία στη Θράκη σημειώνεται και μία άλλη σημαντική εξέλιξη, η οποία σχετίζεται με το φαινόμενο της αστυφιλίας. Ακολουθώντας το παράδειγμα της υπόλοιπης ελληνικής περιφέρειας, η θρακική ύπαιθρος εγκαταλείπεται μαζικά από τους νέους ανθρώπους, με το φαινόμενο αυτό να εμφανίζεται πολύ πιο έντονα στους χριστιανικούς πληθυσμούς.

Τα απογραφικά ευρήματα είναι ήδη καταθλιπτικά:

Στην 30ετία 1981 – 2011 μόνο οι εύφορες περιοχές του Βόρειου και Κεντρικού Έβρου (από τα Δίκαια έως το Σουφλί) απώλεσαν σχεδόν το ήμισυ του πληθυσμού τους.

Ανάλογες μεταβολές παρατηρήθηκαν καις τους αμιγώς χριστιανικούς οικισμούς στην πεδιάδα της Κομοτηνής (-44%) και –σε κάπως μικρότερο βαθμό- στην Ξάνθη.

Η εικόνα δεν είναι ίδια στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της θρακικής υπαίθρου:

Στην Ξάνθη διατηρούν τους αριθμούς τους (στον ορεινό όγκο) και σε πολλές περιπτώσεις τους αυξάνουν (στα πεδινά), ενώ στην πεδιάδα της Κομοτηνής εμφανίζουν μικρή μείωση (-9%).

Για την ώρα, οι πληθυσμοί που αποχωρούν από την ύπαιθρο συγκεντρώνονται κυρίως στις πρωτεύουσες των νομών. Αυτό όμως πιθανότατα είναι μόνο ένα ενδιάμεσο στάδιο, αφού σύντομα πολλοί νέοι στην Αλεξανδρούπολη, την Κομοτηνή ή στην Ξάνθη, μη βρίσκοντας δουλειά στον τόπο τους, θα επιχειρήσουν να μεταναστεύσουν εκτός Θράκης (πολλοί το έχουν κάνει ήδη)…

Υπάρχει έτσι ο πολύ ορατός κίνδυνος μέσα σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα η φυσιογνωμία της Θράκης να αλλάξει δραστικά και κατά τρόπο μη αναστρέψιμο.

Κύρια στοιχεία της «νέας Θράκης» θα είναι η βαθμιαία «μουσουλμανοποίηση» της υπαίθρου στην Ξάνθη και την Ροδόπη και η δημογραφική εξάντληση της υπαίθρου του Έβρου. Όσον αφορά τον τελευταίο, είναι ήδη ο νομός με τον πιο γηρασμένο αγροτικό πληθυσμό στην Ελλάδα…

Οι παραπάνω εξελίξεις είναι αναμφισβήτητα ανησυχητικές. Αυτό που θα πρέπει να μας απασχολήσει δεν είναι μόνο το προφανές, ότι, δηλαδή, δεν μπορείς να κρατήσεις μία συνοριογραμμή με φθίνουσα δημογραφία, αλλά και το ότι οι αλλαγές που συντελούνται διαμορφώνουν σταδιακά νέα και μη αντιστρέψιμα πληθυσμιακά δεδομένα, τα οποία «εγκυμονούν» πολιτικές εξελίξεις…

Η παγίδα των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών

Τα παραπάνω θέτουν από την άλλη σκοπιά, αυτή της δημογραφίας, την ανάγκη για την εκπόνηση και εφαρμογή μίας νέας ελληνικής πολιτικής στη Θράκη. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να είναι πολυδιάστατη και να αποσκοπεί τόσο στην ανάσχεση της τουρκικής πολιτικής στην περιοχή όσο και στη ριζική αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων της.

Αυτό σημαίνει ότι εξ αντικειμένου θα πρέπει να έχει ως κύριο συστατικό της ένα σαφές αναπτυξιακό σχέδιο, το οποίο θα αξιοποιεί στο έπακρο τα πλεονεκτήματα της Θράκης. Στόχος δεν θα πρέπει να είναι η στήριξη του εισοδήματος, όπως έγινε σε άλλες δεκαετίες (με την ίδρυση του πανεπιστημίου τη δεκαετία του ’70 ή με έργα «υποδομής» στο πλαίσιο διαφόρων ΕΣΠΑ), αλλά η δημιουργία ανταγωνιστικών παραγωγικών δομών.

Σήμερα η μόνη πρόταση που φαίνεται να προωθείται για τη Θράκη, όπως και για άλλες περιφέρειες της χώρας, είναι η μετατροπή της σε Ειδική Οικονομική Ζώνη (ΕΟΖ). Η μετατροπή της, δηλαδή, σε μία τριτοκοσμική νησίδα, στην οποία θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μέγιστη αποδοτικότητα των ιδιωτικών κεφαλαίων.

Η προσέγγιση αυτή, εκτός από εθνικά επικίνδυνη για μία περιοχή όπως η Θράκη, είναι και αναποτελεσματική. Η αναποτελεσματικότητά της έχει φανεί σε ένα πλήθος χωρών (π.χ. της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας) όπου εφαρμόσθηκαν ανάλογα πειράματα.

Η εμπειρία έδειξε ότι το ιδιωτικό κεφάλαιο εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τους ανθρώπινους και φυσικούς πόρους αυτών των περιοχών, χωρίς να φέρει πραγματική ανάπτυξη στις ίδιες τις περιοχές. Για την ακρίβεια, στις περισσότερες περιπτώσεις τις άφησε με ένα υποβαθμισμένο και λεηλατημένο φυσικό περιβάλλον και με τον πληθυσμό τους μόνιμα εγκλωβισμένο στην εξαθλίωση. Πώς θα μπορούσε, άραγε, να γίνει διαφορετικά, όταν η προσέλκυση τέτοιων επενδύσεων επιδιώκεται απλώς μέσω της ελαχιστοποίησης του εργατικού κόστους, των φόρων και των περιορισμών που μπορεί να θέσει το κράτος στις κινήσεις ιδιωτικών κεφαλαίων;

Αυτά ισχύουν, βεβαίως, στη γενική περίπτωση, γιατί στη Θράκη μπορεί κανείς να ανησυχεί για πολύ περισσότερα…

(σ.σ.: Επανειλημμένως έχει αναφερθεί ότι πίσω από το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για τη Θράκη κρύβονται επιχειρηματίες τουρκικής καταγωγής από τη Γερμανία. Επίσης, πολλά μπορούν να ειπωθούν και γι αυτή καθεαυτή την τουρκική οικονομική διείσδυση στη Θράκη. Βλ. «Η Θράκη στο μεταίχμιο», σελ. 60 – 63 και 120 – 122).

Εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο

Η ανάπτυξη της Θράκης απαιτεί σήμερα την κατάστρωση και την εφαρμογή ενός εθνικού σχεδίου. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος πρέπει να αναλάβει έναν επιτελικό και συντονιστικό ρόλο, αξιοποιώντας και κατευθύνοντας την δημιουργικότητα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Αυτό που δεν μπορεί να περιμένει κανείς είναι ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία μπορεί από μόνη της, μέσω των αυτοματισμών της αγοράς, να ασκήσει εθνική περιφερειακή πολιτική. Άλλωστε, και στο παρελθόν στη Θράκη δόθηκαν γενναία κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις μέσα από αλλεπάλληλους αναπτυξιακούς νόμους, αλλά τα αποτελέσματά τους ήταν πενιχρά. Οι άξονες πάνω στους οποίους θα πρέπει να βασισθεί μία τέτοια αναπτυξιακή παρέμβαση επιγραμματικά είναι οι εξής:

- Ανάπτυξη μίας νέου τύπου γεωργοκτηνοτροφικής επιχειρηματικότητας, βασισμένης στα επώνυμα προϊόντα. Συνδυασμός γεωργικής παραγωγής και ιδιωτικών επενδύσεων για τη δημιουργία μεταποιητικής βιομηχανίας τροφίμων

- Εκμετάλλευση του σημαντικού ορυκτού πλούτου της Θράκης (χρυσός, ζεόλιθος), στον οποίο υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες να περιλαμβάνονται και σπάνιες γαίες.

- Ανάπτυξη τουρισμού προσαρμοσμένου στις ιδιαιτερότητες της Θράκης (ανάδειξη των πολυάριθμων βυζαντινών αρχαιοτήτων και της πολυπολιτισμικότητας της Θράκης, αξιοποίηση της παράλιας ζώνης για δημιουργία παραθεριστικής κατοικίας, αγροτουρισμός, ανάπτυξη τουρισμού τρίτης ηλικίας κ.α.).

- Αξιοποίηση της στρατηγικής θέσης της Αλεξανδρούπολης ως αφετηρίας μίας παρακαμπτήριας διαδρομής των στενών του Βοσπόρου. Μετατροπή του λιμανιού της σε διεθνές διαμετακομιστικό κέντρο.

Η παρέμβαση που σε αδρές γραμμές προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε εδώ είναι σήμερα επείγουσα και απολύτως αναγκαία. Είναι επείγουσα για την Ελλάδα, που πρέπει να αξιοποιήσει τις περιφέρειές της, αν θέλει να σωθεί. Είναι όμως ακόμη πιο επείγουσα για τη Θράκη, που πρέπει να εξέλθει από τη χρόνια παραμέλησή της, προτού οι εξελίξεις μας προσπεράσουν…

«Η Θράκη στο Μεταίχμιο»

Εδώ και λίγους μήνες κυκλοφορεί ένα νέο βιβλίο, με τίτλο «Η Θράκη στο Μεταίχμιο». Το βιβλίο αυτό του Αναστάσιου Λαυρέντζου, για πρώτη φορά επιχειρεί μία τομή: να παρουσιάσει τι ακριβώς συμβαίνει στη Θράκη και να καταδείξει πως η τουρκική πολιτική σταδιακά προσεγγίζει τον στόχο της στην περιοχή, που δεν είναι άλλος από τη μετατροπή της Θράκης σε νέα Κύπρο.

Επιπλέον, παρουσιάζονται οι παλινωδίες της ελληνικής πλευράς, η οποία, μη διαθέτοντας συγκροτημένη πολιτική για τη Θράκη, έχει αποδεχτεί εμμέσως ένα ιδιότυπο καθεστώς συγκυριαρχίας στην περιοχή και παράλληλα την έχει καταδικάσει σε διαρκή οικονομικό και δημογραφικό μαρασμό.

Μέσα από αυτά τα στοιχεία ο αναγνώστης καλείται να καταλάβει γιατί η Θράκη φτάνει σε ένα μεταίχμιο και γιατί μία σειρά από σημαντικές εξελίξεις είναι «επί θύραις».

Στο πλαίσιο αυτό ο συγγραφέας δεν διστάζει να προβλέψει ακόμη και ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις της τουρκικής πλευράς. Δεν σταματά όμως εκεί. Προχωρά στην διατύπωση μίας πλήρους πρότασης για μία νέα πολιτική στην Θράκη, η οποία έχει ως κύριο συστατικό της μία νέα πρόταση για την οικονομική της ανάπτυξη.

Αποσπάσματα του βιβλίου και περιεχόμενα μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα «www.pragmatia.gr»

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 246

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση