Η άγνωστη επανάσταση του Ούγκο Τσάβεζ

Γράφει Αναστάσιος Π. Συριανός

Πολλά γράφονται κι ακούγονται για τον Ούγκο Τσάβεζ, για το πως κυβέρνησε την χώρα του, για το έργο του, για τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, καθώς και τις σχέσεις του με τον Κάστρο και την Κούβα αλλά και διάφορους άλλους - κατά πολλούς - αμφιλεγόμενους ηγέτες.

Σε αυτές τις γραμμές θα ήθελα να ρίξω περισσότερο φως στο τι ακριβώς συνίσταται η "επανάσταση του Τσάβεζ", όσον αφορά τους θεσμούς και το πολίτευμα της Βενεζουέλας, όπως αυτά εκφράζονται στο Σύνταγμα που θέσπισε η κυβέρνηση του το 1999.

Αρχικά ο Τσάβεζ, τον Δεκέμβρη του 1998, με το που εκλέχθηκε πρόεδρος, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να προγραμματίσει την διενέργεια δημοψηφίσματος για την σύγκληση Συντακτικής συνέλευσης και την αλλαγή του Συντάγματος της Βενεζουέλας. Με αυτήν του την κίνηση ο νεοεκλεχθείς πρόεδρος έδινε στην κοινωνία την ευκαιρία να προβεί σε μια πρωτοποριακή κυριαρχική πράξη και να απορρίψει ή να ανανεώσει την έγκριση της στο ισχύον συνταγματικό συμβόλαιο. Έτσι, ο πρόεδρος αναγνώριζε το αυτονόητο: το θεμελιώδες νόημα της Συντακτικής εξουσίας, της εξουσίας δηλαδή με την οποία εγκρίνεται ή απορρίπτεται ένα Σύνταγμα, ανήκει στην κοινωνία και μόνο σε αυτήν.

Το πρόβλημα ωστόσο ήταν ότι το ισχύον Σύνταγμα δεν προέβλεπε κάποιον μηχανισμό για την σύγκληση Συντακτικής συνέλευσης κι έτσι η απόφαση του Τσάβεζ καταγγέλθηκε στα ανώτατα δικαστήρια της χώρας από μια οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έναν μήνα μετά, τον Γενάρη του 1999, το δικαστήριο αποφάσισε υπέρ της πρωτοβουλίας του Τσάβεζ να ξεκινήσει η διαδικασία σύνταξης νέου Συντάγματος από την κοινωνία.

Στο δημοψήφισμα που διενεργήθηκε στις 19 Απριλίου οι πολίτες κλήθηκαν να απαντήσουν σε δυο ερωτήσεις. Στην πρώτη ερώτηση, αν θα πρέπει να γίνει σύγκληση Συντακτικής συνέλευσης το 92% των συμμετεχόντων ψήφισε 'ΝΑΙ'. Στην δεύτερη ερώτηση, αν οι πολίτες εγκρίνουν την διαδικασία για την αλλαγή του Συντάγματος που όρισε ο πρόεδρος, το 86% ψήφισε 'ΝΑΙ'.

Αφού λοιπόν εξασφαλίστηκε η λαϊκή εντολή για να ξεκινήσει η διαδικασία σύνταξης νέου Συντάγματος, στις 25 Ιουλίου έγιναν εκλογές για την ανάδειξη των μελών της Συντακτικής συνέλευσης. Εξαιτίας της ευρείας αποδοχής του Τσάβεζ από την κοινωνία, οι υποψήφιοι του προέδρου προτιμήθηκαν από τους αντιπάλους τους σε ποσοστό 95%, κι ως αποτέλεσμα τα 125 από τα 131 μέλη της Συντακτικής συνέλευσης πρόσκεινταν στον Τσάβεζ.

Η συντακτική συνέλευση ξεκίνησε αμέσως τις εργασίες της, ωστόσο οι πολιτικοί αντίπαλοι του προέδρου ισχυρίστηκαν ότι η συνέλευση δεν δικαιούται να αναλάβει τις συνηθισμένες νομοθετικές εξουσίες καθώς αυτές ανήκουν στο νομοθετικό σώμα. Η πλευρά του Τσάβεζ ισχυρίστηκε ότι εφόσον η συνέλευση ήταν ο ανώτατος νομοθετικός αντιπρόσωπος του κυρίαρχου του κράτους, δηλαδή του λαού, τότε η δικαιοδοσία της συνέλευσης είναι ανώτερη του νομοθετικού σώματος. Πάλι η διένεξη οδηγήθηκε στα δικαστήρια και ο Τσάβεζ δικαιώθηκε εκ νέου. Τον Δεκέμβριο το συνταγματικό κείμενο ήταν έτοιμο και στις 15 του μήνα τέθηκε προς ψήφιση σε δημοψήφισμα, με αποτέλεσμα να εγκριθεί από το 71.8% των πολιτών που προσήλθε στις κάλπες.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι και στα δυο αυτά δημοψηφίσματα το ποσοστό αποχής ήταν εξαιρετικά μεγάλο, αγγίζοντας το 63% στο πρώτο ενώ στο δεύτερο έπεσε αισθητά στο 55.6%. Αυτά όσον αφορά τα διαδικαστικά μέχρι να εγκριθεί το νέο Σύνταγμα της Βενεζουέλας. Ας δούμε τώρα μερικά σημεία του Συντάγματος του Τσάβεζ που αξίζουν προσοχή.

Ελευθερία και ανεξαρτησία

Η σημασία των δυο αυτών εννοιών φαίνεται από το γεγονός ότι σχηματίζουν την πρώτη φράση του συνταγματικού κειμένου, ορίζοντας έτσι ευθύς εξαρχής την ελευθέρια και την ανεξαρτησία ως τις βασικές έννοιες πάνω στις οποίες θα δομηθεί η 5η κατά σειρά Δημοκρατία της Βενεζουέλας μετά την απελευθέρωση του 1811.

Άρθρο 1: "Η Βολιβαριανη Δημοκρατία της Βενεζουέλας είναι αμετάκλητα ελεύθερη και ανεξάρτητη...".
"Η ανεξαρτησία, η ελευθερία, η κυριαρχία, η ασυλία, η εδαφική ακεραιότητα και ο εθνικός αυτό-προσδιορισμός αποτελούν μη αποκηρύξιμα δικαιώματα του έθνους."

Το Σύνταγμα της Ελλάδας αγνοεί παντελώς τις έννοιες της πολιτικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας της Ελλάδας καθώς και αυτήν του εθνικού προσδιορισμού, διαστρεβλώνει τις έννοιες της λαϊκής και εθνικής κυριαρχίας ώστε να παραβιάζονται ελεύθερα από τις κυβερνήσεις (Άρθρο 26 και 28), επιτρέπει την άρση της ασυλίας της εθνικής κυριαρχίας (Άρθρο 28), καταργεί την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας (Άρθρο 27).

Θεμελιώδεις σκοποί της πολιτείας

Κάθε τι που ιδρύει κανείς, είτε ένας ιδιώτης ιδρύει έναν σύλλογο, είτε ένας ολόκληρος λαός ιδρύει την πολιτεία του, οφείλει αυτό που ιδρύεται να διαπνέεται από κάποιον ή κάποιους θεμελιώδεις σκοπούς.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Βενεζουέλας, ορίζεται στο Άρθρο 3:
"Οι θεμελιώδεις σκοποί της πολιτείας είναι η προστασία και η ανάπτυξη του ανθρώπου, ο σεβασμός στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου, η δημοκρατική άσκηση της λαϊκής βούλησης..."

Με το άρθρο αυτό ορίζεται ξεκάθαρα μια διάταξη που αφορά τους βασικούς σκοπούς της πολιτείας. Με αυτόν τον τρόπο, η κοινωνία αποκτά το κριτήριο με το οποίο αξιολογεί την πορεία της χώρας, αν δηλαδή η διακυβέρνηση που ασκούν τα αρμόδια όργανα, τείνει να πλησιάζει και να υλοποιεί αυτούς τους σκοπούς ή τείνει να απομακρύνεται από αυτούς και να τους παραβιάζει. Κι εφόσον η κοινωνία έχει το εργαλείο για να κρίνει τους πολιτικούς, από την μια της είναι πιο εύκολο να ασκήσει τον πολιτικό έλεγχο που προβλέπει το Σύνταγμα κι από την άλλη είναι πιο δύσκολο για τους πολιτικούς να εξαπατήσουν την κοινωνία.

Για να έχει ωστόσο νόημα ένα τέτοιο άρθρο πρέπει να κατοχυρώνεται η κυριαρχία της κοινωνίας στο πολίτευμα και να προβλέπεται η άσκηση θεσμικού ελέγχου της κυβέρνησης και των λοιπών οργάνων από τους πολίτες.

Λαϊκή Κυριαρχία

Θεμελιώδης για την πραγμάτωση της πολιτικής ελευθερίας των κατοίκων της Βενεζουέλας είναι ο τρόπος με τον οποίο κατοχυρώνεται η λαϊκή κυριαρχία, ο οποίος διαφέρει από αυτόν των δυτικών φιλελεύθερων κοινοβουλευτικών κρατών.

Άρθρο 5: "Η κυριαρχία είναι μη μεταβιβάσιμη και ανήκει στον λαό, ο οποίος την ασκεί άμεσα όπως ορίζει το Σύνταγμα και οι νόμοι και έμμεσα με την εκλογή των οργάνων που ασκούν δημόσια εξουσία. Τα όργανα της πολιτείας πηγάζουν από και υπόκεινται στην κυριαρχία του λαού."

Διαβάζοντας κανείς αυτό το άρθρο περί λαϊκής κυριαρχίας και συγκρίνοντας το με το αντίστοιχο του Συντάγματος της Ελλάδας (Άρθρο 2), εντοπίζει τρεις σημαντικές διάφορες που αλλάζουν και το νόημα της λαϊκής κυριαρχίας σε κάθε περίπτωση.

Η πρώτη διάφορα έγκειται στην λέξη "μη μεταβιβάσιμη" που ορίζει το συνταγματικό κείμενο της Βενεζουέλας για την λαϊκή κυριαρχία, ενώ στο αντίστοιχο της Ελλάδας αλλά και των περισσότερων αν όχι όλων των κοινοβουλευτικών κρατών, η λαϊκή κυριαρχία κατοχυρώνεται μόνο και μόνο για να μεταβιβαστεί στην συνέχεια στα πολιτειακά γρανάζια που ασκούν εξουσία.

Η δεύτερη διάφορα έγκειται στο ότι ακριβώς επειδή η λαϊκή κυριαρχία δεν μεταβιβάζεται, πρέπει ο λαός να μπορεί να "την ασκεί άμεσα". Διαφορετικά ο λαός εγκλωβίζεται σε μια άσκηση των εξουσιών στο όνομα του χωρίς ουσιαστικό αντίκρυσμα για τα συμφέροντα του, που τελικά οδηγούν στην υποταγή του στα κομματικά διευθυντήρια.

Την αποτροπή της υποταγής του λαού σε ξένα προς αυτόν συμφέροντα επιχειρεί να ενισχύσει η τελευταία φράση που ορίζει ότι "Τα όργανα της πολιτείας πηγάζουν από και υπόκεινται στην κυριαρχία του λαού". Αυτό σημαίνει ότι ο λαός για να διατηρεί την κυριαρχία του απέναντι και στα αντιπροσωπευτικά όργανα που ο ίδιος επιλέγει, πρέπει να μπορεί όχι μόνο να τα αντικαθιστά αλλά προπαντός να τα ελέγχει. Αυτή είναι η τρίτη θεμελιώδης διάφορα με τα υπόλοιπα κοινοβουλευτικά κράτη.

Συγκρίνετε τώρα αυτό το άρθρο και τις δυνατότητες που ανοίγει για ουσιαστική εφαρμογή (χωρίς εφαρμογή και το καλύτερο Σύνταγμα του κόσμου δεν έχει νόημα) της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, με την αντίστοιχη διατύπωση στο Σύνταγμα της Ελλάδας, Άρθρο 2 και 26, σύμφωνα με τα οποία η λαϊκή κυριαρχία και μεταβιβάζεται και ασκείται αποκλειστικά έμμεσα από τα αντιπροσωπευτικά όργανα και αυτά τα όργανα είναι τα κυρίαρχα (κι όχι ο λαός για τον οποίο υπάρχουν). Πλήρης δηλαδή κι απόλυτη διαστρέβλωση της έννοιας της λαϊκής κυριαρχίας.

Άμεσος έλεγχος των αιρετών αντιπροσώπων

Η υπαγωγή των οργάνων της πολιτείας στην κυριαρχία του λαού που αναφέραμε παραπάνω, εντοπίζεται καλύτερα στην συνταγματική διάταξη που προβλέπει τον τρόπο ανάκλησης κάθε αιρετού αξιωματούχου συμπεριλαμβανομένου και του Προέδρου. Μια αληθινά δημοκρατική διάταξη που καθιστά και ουσιαστικά τον λαό κυρίαρχο των αντιπροσωπευτικών οργάνων της πολιτείας που εκλέγονται από τους πολίτες. Συγκεκριμένα το άρθρο 72 του Συντάγματος ορίζει ότι μετά το πέρας της μισής θητείας του, κάθε αιρετός αντιπρόσωπος μπορεί να ανακαλείται κατόπιν δημοψηφίσματος που διενεργείται ύστερα από αίτημα που θα καταθέσει το 20% του εκλογικού σώματος.

Συμμετοχή της κοινωνίας στην άσκηση της εξουσίας

Η θεσμική κατοχύρωση μιας αυθεντικής μορφής λαϊκής κυριαρχίας, ενισχύεται περαιτέρω κι ακόμα πιο ουσιαστικά με τις συνταγματικές διατάξεις που αφορούν την άσκηση εξουσίας απευθείας από την κοινωνία.

Στα άρθρα 70 έως 74 περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο οι πολίτες μπορούν να παρεμβαίνουν στην πολιτική ζωή της χώρας και ενίοτε να επιβάλλουν την συλλογική τους βούληση. Στα άρθρα αυτά κατοχυρώνονται τέσσερις διαφορετικοί τρόποι έκφρασης της λαϊκής βούλησης μέσω δημοψηφισμάτων κι αφορούν συγκεκριμένα την ανάκληση που ήδη αναφέραμε παραπάνω, το συμβουλευτικό δημοψήφισμα, το δημοψήφισμα έγκρισης και το ακυρωτικό δημοψήφισμα. Για την ενεργοποίηση αυτών των διατάξεων απαιτείται, ανάλογα με την περίπτωση, η συλλογή υπογραφών από το 10-20% του εκλογικού σώματος. Από αυτούς τους δημοκρατικούς θεσμούς μόνο το συμβουλευτικό δημοψήφισμα δεν είναι δεσμευτικό, ωστόσο οπότε συγκαλείται επιτρέπει στην κοινωνία να εκφράζει την βούληση της σε ένα ζήτημα εθνικού ενδιαφέροντος. Οι υπόλοιποι δυο θεσμοί για την έγκριση ή κατάργηση νόμων, είναι αυτοί που κατοχυρώνουν την δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών στην άσκηση της εξουσίας, ενώ ο θεσμός της ανάκλησης είναι ίσως το ισχυρότερο όπλο της κοινωνίας για τον θεσμικό έλεγχο της εξουσίας.

Πολιτικά Κόμματα

Κάτι το οποίο επίσης δεν ακούσαμε να λέγεται για το έργο της κυβέρνησης Τσάβεζ και που συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό της Βενεζουέλας, είναι η συνταγματική πρόβλεψη για την δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων. Το άρθρο 67 ορίζει ότι οι ηγεσίες των κομμάτων καθώς "και οι υποψήφιοι τους στα πολιτειακά αξιώματα θα επιλέγονται ύστερα από εσωτερικές εκλογές μεταξύ των μελών τους", ενώ την ίδια στιγμή ορίζει ότι "καμία χρηματοδότηση κομμάτων από την Πολιτεία για πολιτικούς σκοπούς δεν θα επιτρέπεται". Με αυτόν τον θεσμικό τρόπο, η κυβέρνηση Τσάβεζ και η συντακτική συνέλευση, θέλησαν να αντιμετωπίσουν την πάταξη της διαφθοράς των κομμάτων, η οποία είχε οδηγήσει σε ένα δικομματικό σύστημα για πάνω από 30 χρόνια και το οποίο τελικά οδήγησε την χώρα στο χείλος του γκρεμού.

Τέτοιες διατάξεις φυσικά δεν περιέχονται στο Σύνταγμα της Ελλάδας, γεγονός που αναμφισβήτητα έχει συμβάλλει στην ανεξέλεγκτη γιγάντωση της εξουσίας των κομμάτων και ειδικότερα των ηγεσιών τους και των εκλεγμένων μελών τους στα πολιτειακά αξιώματα.

Ανθρώπινα δικαιώματα

Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατέχει περίοπτη θέση στο Σύνταγμα της Βενεζουέλας, όπου συναντά κανείς αρκετές διατάξεις με σαφήνεια διατυπωμένες ώστε να καθίσταται δύσκολη η παραβίαση τους από τα όργανα που ασκούν εξουσία. Η Βενεζουέλα υπήρξε μέχρι την εκλογή του Τσάβεζ μια χώρα με βαρύ ιστορικό στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πολλά μάλιστα από τα θύματα της κυβέρνησης Πέρεζ (1989-1993), έγιναν μετέπειτα υποστηρικτές και συνεργάτες του Τσάβεζ κι εκλέχτηκαν ως έλξη της Συντακτικής συνέλευσης που διαμόρφωσε το νέο Σύνταγμα της χώρας. Έτσι εξηγείται γιατί το έργο της Συντακτικής συνέλευσης επί προεδρίας Τσάβεζ, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα όχι μόνο στην μέριμνα για την προστασία αλλά και για την πρόληψη καταπατήσεων στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ένα από τα άρθρα που αποδεικνύουν την συνταγματική μέριμνα στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι το άρθρο 25 το οποίο ορίζει ότι: "Οποιαδήποτε ενέργεια από την πλευρά της δημόσιας εξουσίας που παραβιάζει ή προσβάλλει τα δικαιώματα που εγγυάται το παρόν Σύνταγμα και ο νόμος είναι άκυρη, και οι δημόσιοι λειτουργοί που διατάζουν ή εφαρμόζουν τέτοιες ενέργειες θα επιβαρύνονται με εγκληματική, πολιτική και διοικητική ευθύνη, όπως αρμόζει ανά περίπτωση, χωρίς το δικαίωμα υπεράσπισης εξαιτίας της υπακοής στις διαταγές ανωτέρου".

Υπάρχει όμως ακόμη ένα άρθρο που δείχνει ότι η Βενεζουέλα διδάχθηκε από το πρόσφατο παρελθόν βίας και βασανισμών εναντίον των ίδιων των πολιτών της. Το άρθρο 68 του νέου Συντάγματος του 1999, το οποίο αφορά το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, ορίζει ότι "η χρήση όπλων και τοξικών ουσιών για τον έλεγχο των ειρηνικών διαδηλώσεων απαγορεύεται".
Οι συγκρίσεις με όσα ισχύουν στην Ελλάδα, απλά περιττεύουν.

Ορυκτός πλούτος και υδρογονάνθρακες

Το νέο Σύνταγμα προέβλεπε επίσης την διαφύλαξη του φυσικού πλούτου της χώρας, με χαρακτηριστικό το άρθρο 12 όπου ορίζεται ότι "τα αποθέματα ορυκτού πλούτου και υδρογονανθράκων που βρίσκονται εντός του εθνικού εδάφους...ανήκουν στην ιδιοκτησία της Πολιτείας, έχουν δημόσιο χαρακτήρα και για αυτό είναι αναφαίρετα και μη μεταβιβάσιμα". Με το άρθρο αυτό η συντακτική συνέλευση θέλησε να βάλει ένα φρένο στην ιδιωτικοποίηση και το ξεπούλημα των πλούτο παραγωγικών πηγών της χώρας. Επίσης με την αναγκαστική κρατικοποίηση των πετρελαϊκών εταιρειών και άλλων εταιρειών δημοσίου ενδιαφέροντος ο Τσάβεζ θέλησε και κατάφερε να δημιουργήσει για πρώτη φορά ένα δωρεάν σύστημα παιδείας και υγείας για τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Για πολλούς σε αυτό ακριβώς αυτό έγκειται η επανάσταση του Τσάβεζ: στην ουσιαστική μέριμνα και φροντίδα υπέρ των μη προνομιούχων κοινωνικών ομάδων.

Ταυτόχρονα όμως, βλέποντας συνολικά τις μεταρρυθμίσεις που έλαβαν χώρα στην Βενεζουέλα σε όλα τα επίπεδα την περίοδο Τσάβεζ, βλέπουμε ότι η επανάσταση αυτή ήταν πολυεπίπεδη και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για έναν ριζικό πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της πλούσιας αυτής χώρας.

Ειδικότερα, μέσα από τις επιλεγμένες συνταγματικές διατάξεις που είδαμε παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι το Σύνταγμα της Βενεζουέλας που θεσπίστηκε επί κυβέρνησης Τσάβεζ περιέχει ορισμένες πρωτοποριακές διατάξεις που δεν συναντάμε ούτε στα πλέον φιλελεύθερα κράτη. Αυτές οι διατάξεις (καθώς κι αρκετές άλλες που λόγω χώρου δεν αναφέρονται εδώ) καθιστούν μέρος της συνταγματικής επανάστασης που συντελέστηκε επί Τσάβεζ στην Βενεζουέλα. Την ίδια στιγμή ωστόσο, οφείλουμε να αναγνωρίζουμε ότι για να αξιοποιηθεί η συνταγματική αυτή επανάσταση, θα πρέπει οι ίδιοι οι πολίτες της Βενεζουέλας να επαγρυπνούν και να επιδείξουν τον αντίστοιχο βαθμό πατριωτισμού. Αυτό ακριβώς ισχύει και για την τελευταία μεταρρύθμιση που θα ήθελα να αναφέρω εδώ.

Εθνική Ασφάλεια

Μια ακόμα μεταρρύθμιση που προώθησε ο Τσάβεζ μέσω του Συντάγματος είναι η δημιουργία σωμάτων πολιτοφυλακής, με στόχο την αποτελεσματικότερη προστασία της εδαφικής κυριαρχίας της Βενεζουέλας σε περίπτωση εξωτερικής επίθεσης, αλλά και την αποτροπή της επιτυχούς έκβασης μιας νέας απόπειρας πραξικοπήματος. Έτσι θεώρησε ο Τσάβεζ ότι θα θωρακιζόταν η άμυνα της χώρας τόσο απέναντι σε εξωτερικούς όσο και σε εσωτερικούς εχθρούς.

Το Άρθρο 326 του Συντάγματος ορίζει ότι "η Εθνική ασφάλεια αποτελεί ευθύνη που μοιράζονται η Πολιτεία και η κοινωνία των πολιτών..." Βάσει αυτής της διάταξης ψηφίστηκε εφαρμοστικός νόμος ο οποίος θεσπίζει τον τρόπο σύστασης, λειτουργίας και εκπαίδευσης της πολιτοφυλακής. Αυτήν την στιγμή εκτιμάται ότι η Εθνική πολιτοφυλακή της Βενεζουέλας αποτελείτο από περίπου 400.000 μέλη, ενώ προσδοκία των διοικητικών αρχών είναι αυτός ο αριθμός να αγγίξει ή και να ξεπεράσει το 1.000.000.

Η ίδρυση της Εθνικής Πολιτοφυλακής αποτέλεσε την ευόδωση του οράματος του Τσάβεζ για μια κοινωνία πολιτών-οπλιτών που θα ήταν ικανή να αυτοπροστατευτεί απέναντι σε όποιους την επιβουλεύονται και να διατηρήσει τα κεκτημένα της ακόμα και στην μετά Τσάβεζ εποχή. Παράλληλα υπήρξαν και οικονομικά οφέλη με την θέσπιση χρηματικής αποζημίωσης όσων εγγράφονταν και συμμετείχαν στα εκπαιδευτικά προγράμματα των σωμάτων πολιτοφυλακής.

Όσο κι αν κατηγορείται από αντιπάλους του για λαϊκισμό και παραβίαση διεθνών συνθηκών, η αλήθεια είναι ότι η επανασύσταση της Πολιτοφυλακής 100 χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση της χώρας όχι μόνο συνέβαλλε στην ανακούφιση των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων, αλλά θα κάνει οποιονδήποτε επιχειρήσει να ανατρέψει την επανάσταση που πέτυχε ο πρώην ηγέτης, να το ξανασκεφτεί πριν προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια. Κι αυτή είναι ίσως η μεγαλύτερη παρακαταθήκη για την μετά Τσάβεζ εποχή.


Συγγραφέας του βιβλίου "Το Συμβόλαιο της Υποταγής: πως το Σύνταγμα καταστρέφει την ελευθερία μας και πως να την ανακτήσουμε" (http://syntagmabook.papakishop.gr)


Ενδεικτικές πηγές:

α) Σύνταγμα της Βολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουελας (Αγγλική έκδοση), http://www.venezuelaemb.or.kr/english/ConstitutionoftheBolivarianingles.pdf

β) Το νέο Σύνταγμα της Βενεζουέλας, http://venezuelanalysis.com/analysis/70
γ) http://en.wikipedia.org/wiki/Venezuelan_National_Militia
δ) Venezuelan militia to turn citizens into fighters, http://english.eluniversal.com/2007/09/06/en_pol_art_venezuelan-militia-t_06A993037.shtml

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση