Βαλκάνια: Η Ελλάδα χωρίς κύρος και αξιοπιστία

Γράφει ο πρέσβης ε.τ. Αλέξανδρος Μαλλιάς

Οµολογώ πως, τον καιρό αυτό, δύσκολα µπορώ να κρύψω την οργή και το θυµό µου. Έχοντας τη τύχη ή την ατυχία να είµαι παρών σε διεθνείς διασκέψεις είτε στη βαλκανική µας γειτονιά είτε στην κεντρική Ευρώπη. Τίρανα και πάλι Τίρανα, Βιέννη, Πρίστινα και πάλι Πρίστινα, Μπούντβα (Μαυροβούνιο), Σόφια, Βαχάου (Αυστρία).

Κατά κανόνα, δεν υπήρχε άλλος εκπρόσωπος από την Ελλάδα µεταξύ των οµιλητών. Ακριβέστερο είναι να διευκρινίσω ότι, γενικώς, δεν υπήρχε επίσηµος εκπρόσωπος από την Αθήνα µεταξύ των οµιλητών. Είτε γιατί δεν είχαν προσκληθεί είτε διότι είχαν µεν προσκληθεί, αλλά...

Οφείλω δε να προσθέσω ότι η µοναδική ελληνική παρουσία (µε τον υπογράφοντα) στην υψηλού επιπέδου διάσκεψη της Σόφιας (8-9 Ιουνίου) οφείλεται, αποκλειστικά και µόνο, στο κύρος του ΕΛΙΑΜΕΠ και σε παρέµβαση του Γενικού του ∆ιευθυντή Καθηγητή κ. Θάνου Ντόκου. Ευτυχώς, σε ορισµένες περιπτώσεις, ήσαν παρόντες οι πρέσβεις µας.

Είναι θλιβερή η εικόνα της σηµερινής Ελλάδας ακόµη και στα Βαλκάνια. Η διαπίστωση αυτή δεν αφορά στην θέση µας στο άλφα ή στο βήτα ζήτηµα. Αφορά στη γενική εικόνα της χώρας µας και στην θλίψη που προκαλεί.

Συµπάσχω µε τους διπλωµατικούς µας εκπροσώπους και τα στελέχη των Πρεσβειών µας, βλέποντας το κλίµα µέσα στο οποίο εργάζονται. Κυρίως όµως µε τον τρόπο µε τον οποίο αντιµετωπίζουν τη σηµερινή Ελλάδα οι επίσηµες, κυρίως, αρχές. Ακόµη και στα Βαλκάνια. Αρκεί να αναφέρω ότι ο υπουργός Εξωτερικών χώρας της Ν.Α. Ευρώπης άφησε Πρέσβη µας να περιµένει τέσσερις µήνες στον προθάλαµο του γραφείου του, πριν τον δεχθεί. Αφ’ υψηλού, µε περιφρόνηση και, συχνά, µε απαξίωση. Ακόµη και στις χώρες µε τις οποίες -όχι στο πολύ απόµακρο παρελθόν- είχαµε διακηρύξει ότι οι «σχέσεις µας συνιστούν ευρωπαϊκό πρότυπο συµπεριφοράς και συνεργασίας στη Βαλκανική».

∆εν ξεχνώ, βέβαια, ότι η ηθική σπάνια υπήρξε η βάση χάραξης και άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Κυρίαρχο στοιχείο είναι -ή µάλλον θα έπρεπε να είναι- το συµφέρον. Επίσης, η προσήλωση σε συγκεκριµένες αρχές.

Είναι αλήθεια –και όσοι δεν τολµούν να το παραδεχθούν σφάλουν- ότι η αλλαγή εποχής και εµβέλειας της ελληνικής βαλκανικής πολιτικής, που ξεκίνησε επί Μιχάλη Παπακωνσταντίνου και συνεχίσθηκε µέχρι και το 2008, ελάχιστα έχει κοινά χαρακτηριστικά µε τη σηµερινή.
Είµαι ο τελευταίος που θα υποστηρίξει ότι όλα, όσα έγιναν µέσα σε µια δεκαπενταετία, ήσαν ορθά και αλάνθαστα. Είχαµε παλινδροµήσεις, κινήσεις και πρωτοβουλίες, χωρίς αύριο, εντάσεις και κρίσεις, χωρίς σοβαρό, για τα εθνικά µας συµφέροντα, λόγο. Σιγά-σιγά όµως αρχίσαµε να κλείνουµε -προς αποφυγήν παρερµηνειών: να επιλύουµε- θέµατα.

Ήδη από το 1992, η Ελλάδα, µε αιχµή του δόρατος µια πρωτοποριακή και εξωστρεφή οµάδα επιχειρηµατιών της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας γενικότερα, άρχισε να είναι δυναµικά παρούσα στις αγορές της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας. Την περίοδο 1998-2005, οι ελληνικές επενδύσεις στη Βουλγαρία, την ΠΓ∆Μ, τη Ρουµανία, την Αλβανία και τη Σερβία άγγιξαν τα 15 δισεκατοµµύρια Ευρώ.
Επιπλέον, η βαλκανική αγορά έγινε, µέσα στην τετραετία 1996-2000, βασικός προορισµός των ελληνικών εξαγωγών. Σε βαθµό που, µετά την αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Νοτιοανατολική Ευρώπη κατείχε τη σηµαντικότερη θέση.
Η Ελλάδα ήταν, σταθερά, πρώτη επενδυτική δύναµη στα Βαλκάνια παρά το γεγονός ότι ορισµένες χώρες, για δικούς τους λόγους, εµφάνιζαν διαφοροποιηµένα στοιχεία. Η πρακτική αυτή συνεχίζεται και σήµερα.
Ταυτόχρονα, δυστυχώς, εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα φαινόµενα αλαζονικής συµπεριφοράς, κυρίως από πλευράς ορισµένων πολιτικών και δηµοσιογράφων, µε τη χρήση ιστορικά αδόκιµων όρων, όπως «οικονοµική διείσδυση», «ενδοχώρα» κ.λπ. Τότε προκάλεσαν καχυποψία και φθόνο.

Σήµερα, θερίζουµε τους καρπούς και προσµετρείται η ζηµία στο, ούτως ή άλλως, θολό τοπίο που προσδιορίζει, σήµερα, την εικόνα της χώρας µας. Ακόµη και στα Βαλκάνια. Ναι, είναι αλήθεια. Η Ελλάδα και η εξωστρέφεια της οικονοµίας της ήταν η ατµοµηχανή της οικονοµίας των Βαλκανίων µε την, ταυτόχρονη, δηµιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Σίγουρα, δεν ήταν µόνο η οικονοµία. Ήταν και η προσαρµογή της πολιτικής µας που δροµολογήθηκε από τις αρχές του 1995. Θυµίζω µερικά από τα παραδοσιακά µας συνθήµατα-πολιτικές θέσεις:

- «Ελλάδα: µόνη χώρα της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ στη Βαλκανική».
- «Ελλάδα: αγωγός των χωρών της Βαλκανικής στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ».

Θυµάµαι, µε θλίψη και κάποια νοσταλγία, ότι στα τέσσερα χρόνια της θητείας µου στην Ουάσιγκτον χρησιµοποιούσα κατά κόρον την έκφραση «Ελλάδα, η πετυχηµένη ιστορία της Ε.Ε. στα Βαλκάνια» ή απλά «a success story named Greece».

Ακριβώς πριν από είκοσι µέρες, σε µια διεθνή διάσκεψη στη Σόφια άκουσα, για πρώτη -οµολογώ- φορά, έναν εκ των συνέδρων να χαρακτηρίζει την Ελλάδα σαν «failed state» (αποτυχηµένο κράτος). Έκφραση που, στην πρακτική της διεθνούς ορολογίας, µας παραπέµπει στη Σοµαλία ή σε, ανάλογου επιπέδου, ανάπτυξης, πολιτικής ωριµότητας, κοινωνικής συνοχής και οικονοµικής καχεξίας χώρες.
Κι όµως ελέχθη! Ουδείς απόρησε ή διαφώνησε!
Σίγουρα δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά.

Θέλετε να ακούσετε και κοµψότερους χαρακτηρισµούς προερχόµενους από τη συλλογή των πρόσφατων ηµερολογιακών µου σηµειώσεων;
- «Η αποτυχία της Ελλάδας δεν πρέπει να ταυτισθεί (µε) και να συµπαρασύρει τα Βαλκάνια».
- «Γενικά, µε την εξαίρεση της Ελλάδας, όλες οι χώρες της περιοχής βρίσκονται στον σωστό δρόµο».
- «Πώς είναι δυνατόν η Ε.Ε. να είναι αυστηρότερη µε τις υποψήφιες για ένταξη χώρες απ’ ότι µε ένα κράτος-µέλος;

Για κάποιον, όπως ο υπογράφων, που παρά τα όποια λάθη του, ατέλειες του και ό,τι άλλο επιθυµείτε να του καταλογίσετε εργάσθηκε παρά ταύτα µε συνέπεια και πάθος στην πρώτη γραµµή της βαλκανικής πολιτικής σχεδόν για µια εικοσαετία, η προσγείωση στη σηµερινή δραµατική και απαξιωτική εικόνα της Ελλάδας είναι κόλαφος.

Αµφιβάλλω πολύ, εάν οι πολιτικοί µας ταγοί έχουν πράγµατι αντιληφθεί πόσο χαµηλά είναι σήµερα το κύρος και η αξιοπιστία της χώρας µας. Ακόµη και στα µάτια των Βαλκάνιων γειτόνων µας.
Εάν το είχαν αντιληφθεί, θα έπρεπε τόσο πριν, όσο και µετά τις εκλογές, να αρχίζουν και να τελειώνουν τις δηµόσιες παρεµβάσεις τους µε ένα συγγνώµη. Μια δηµόσια απολογία. Για να είµαι δε δίκαιος, οφείλω να ξεκαθαρίσω ότι τα πλέον αιχµηρά, σκληρά και προσβλητικά σχόλια, που άκουσα πρόσφατα, δεν προέρχονται από τις χώρες µε τις οποίες έχουµε ανοικτά ζητήµατα. Ίσως, λόγω των δικών τους ενδηµικών ατελειών και πολιτικών δυσλειτουργιών.
Προέρχονται, κυρίως, από πολιτικούς, δηµοσιογράφους και ερευνητικά κέντρα χωρών που έχουν τύχει της πλήρους, πολιτικής και ανιδιοτελούς στήριξης της Ελλάδας στην πορεία τους από τη φτώχεια και την απαξίωση προς την Ενωµένη Ευρώπη. Με σηµερινά δεδοµένα, οι επιπτώσεις δεν είναι µόνο συναισθηµατικές και βαθιά ανθρώπινες. Είναι, κυρίως, πολιτικές και γεωπολιτικές. Στον περίγυρο της Ευρώπης γίνονται βαθιές, πιθανόν ιστορικές, αλλαγές. Είµαστε παρόντες;

Με εξαίρεση την ορθή µας εµπλοκή στην κρίση της Λιβύης, δύσκολα θα µπορούσε κάποιος να επιχειρηµατολογήσει ότι η Ελλάδα έχει ή διεκδικεί κάποιο ρόλο στις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς Ανατολής και της Μεσογείου. ∆ιότι, σήµερα, αυτό είναι το διακύβευµα. Στην µακροπολιτική, η περιοχή µας σήµερα δεν κρίνεται πια αυτοτελώς, µέσα δηλαδή στα γεωγραφικά της όρια, αλλά σε σχέση, κυρίως, µε τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Αναλόγως του µεγεθυντικού φακού που χρησιµοποιείται είµαστε η κατεξοχήν περιοχή -προγεφύρωµα ή περιοχή- αναδίπλωσης. Στην ανάλυση αυτή είµαστε απόντες.

Θέλω να ελπίζω ότι η νέα κυβέρνηση θα αναθεωρήσει την εσφαλµένη επιλογή της «Ατζέντας 2014» ως θεµατικής ναυαρχίδας για την Ελληνική Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επιτυχία της «Θεσσαλονίκης 2003» δεν πρόκειται να επαναληφθεί. Οι συγκρίσεις είναι αναπόφευκτες. ∆εν χρειάζεται να δίνουµε λαβή για λοιδορίες. Υπάρχουν άλλωστε αρκετές προς τούτο αφορµές. Άλλη ήταν η Ε.Ε. το 2003. Κυρίως όµως είχαµε. Τότε. µια άλλη Ελλάδα. Με πλασµατικές, ίσως, δυνατότητες. Πάντως, ναι, ήταν µια άλλη Ελλάδα.

Σήµερα, έχουµε επιλέξει να απουσιάζουµε από τις διεργασίες στη Βαλκανική. Συρόµενοι και πάλι από την Σερβία, απουσιάζουµε από το Κόσοβο. Όπως και σε ό,τι αφορά στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.

Μας το υπενθύµισαν, δύο φορές, πρόσφατα. Οι υποψήφιοι της Ελλάδας αποκλείστηκαν το 2009 και το 2011 από υψηλή θέση της Ε.Ε. στο Σεράγεβο.

Ουδείς αναµένει από τη σηµερινή Ελλάδα να πρωτοστατήσει. προκειµένου να µην ξεχασθούν από την Ευρώπη τα ∆υτικά Βαλκάνια. Αντιθέτως, το µήνυµα που οι γείτονές µας προσπαθούν να περάσουν είναι ότι «δεν είµαστε όλοι σαν την Ελλάδα» ... Λίγη ενδοσκόπηση και αυτογνωσία δεν βλάπτουν.

Δημοσιεύεται στο περιοδικό "Άμυνα και Διπλωματία" του Ιουλίου - Αυγούστου 2012

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση