Πολιτική ανταπόκριση από τις πύλες του Άδη

• Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου*

Μόνον οι νεκροί γνωρίζουν το μέλλον. Έτσι πίστευαν οι λαοί την εποχή του παγανισμού. Εκείνοι που δημιούργησαν με πολιτικά μέσα τις σύγχρονες θρησκείες, έδωσαν μια άλλη διάσταση σε αυτήν την δοξασία, δίχως να την ξεριζώσουν εντελώς από την συνείδηση των ανθρώπων. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι ξέρανε ότι την καλύτερη πρόγνωση για το μέλλον θα την είχαν στο νεκρομαντείο του Αχέροντα. Εκεί, όπου αντάμωναν ο Αχέροντας με τον Κωκυτό, απασχολούντο οι καλύτεροι ψυχαναλυτές της εποχής, με την μορφή των ιερέων του μαντείου της Έφυρας. Η ψυχανάλυση ήταν η μέθοδός τους, η πολιτική ήταν όμως η πραγματική τους γνώση. Μιλώντας με τους νεκρούς, οι ζωντανοί μάθαιναν τον εαυτό τους και λυτρώνονταν από φοβίες και ενοχές, βρίσκοντας παράλληλα το κουράγιο να χαράξουν μια νέα στρατηγική με πολιτικά κριτήρια, στα οποία εμπνέονταν από τους ιερείς. Η προσομοίωση της εμπειρίας του θανάτου και η μυσταγωγία, μέσω της διέγερσης του υποσυνειδήτου, τους έδινε ζωή και ελπίδα ή καλύτερα νομιμοποιούσε την ζωή και τα πολιτικά μέσα, που ήταν σχεδόν έτοιμοι να επιλέξουν για την συνέχεια.
Οι εθνικές ιστορίες και οι λαϊκές παραδόσεις, στα περισσότερα σύγχρονα κράτη, δεν είναι τίποτε άλλο παρά διηγήσεις ιστοριογραφικά δομημένες ή/και αλληγορικά προσαρμοσμένες σε αυτήν την μορφή διαλογισμού. Οι νεκροί δεν μιλούν, αλλά ο ιστορικός ή ο φορέας της λαϊκής παράδοσης έχει την «αρμοδιότητα» να τους αναστήσει, δίνοντάς τους την δυνατότητα να μιλήσουν με το δικό του στόμα. Το ίδιο και μάλιστα πιο οργανωμένα, αλλά μάλλον με πιο απλοϊκά μέσα κάνει και ο κλήρος.
Όμως, στην σημερινή ελληνική πολιτική σκηνή, δεν υπάρχει κανείς πλέον να μιλήσει εκ μέρους των νεκρών ή να προβλέψει το μέλλον, οδηγώντας τον πολίτη σε επαφή με το βασίλειο του Άδη. Οι ιερείς είναι και οι ίδιοι κοινωνικά, άρα και λειτουργικά νεκροί, ανίκανοι να καθοδηγήσουν τους πολίτες που θέλουν να χαράξουν την τύχη τους, μαθαίνονταν για την μοίρα τους. Αν δεν υπάρχει «μοίρα», τότε δεν υπάρχει και πολιτική δράση. Αν δεν σου μιλούν οι νεκροί τότε παραμένεις ακίνητος, συντηρώντας απλώς την ύπαρξή σου: φοβισμένος και άβουλος. Αδύναμος ακόμη και να ορίσεις την ταυτότητά σου. Τώρα που οι ιερείς (η ντόπια διανόηση) βρίσκεται ξαπλωμένη δίχως αναπνοή στις πύλες του Άδη, πώς να περάσεις στα δώματα της Περσεφόνης; Πού να θυσιάσεις τί και γιατί; Δίχως ιερείς οι θυσίες δεν έχουν νόημα, διότι το νόημα το προσδίδει η σχέση ιερέα-μύστη. Δίχως την προοπτική αντιμετώπισης της κοινής μοίρας – μιας όποιας κοινής μοίρας - η ίδια η πολιτική ζωή δεν έχει νόημα, ούτε ασφαλώς η σχετική διαδικασία.
Στο σημείο αυτό βρισκόμαστε σήμερα. Τα ΜΜΕ, στη χώρα μας, έχουν την τάση να υποκαθιστούν τα πάντα, αλλά γελοιοποιούνται απολύτως στο ρόλο των ιερέων. Δεν είναι αυτή η δουλειά τους. Δεν γνωρίζουν από αυτή την λειτουργία και εξευτελίζουν την ευεργετική για την κοινωνία διαδικασία της πολιτικής (λόγου και πρακτικής ) να εμβαπτίζεται σε κρίσιμες εποχές στην λίμνη Αχερουσία , περιδιαβαίνοντας την κοιλάδα των νεκρών. Αν υπήρχαν σύγχρονοι ιερείς της πολιτικής και δεν είχε διαβρωθεί η διανόηση από τον κομματισμό και το πελατειακό καθεστώς, όλο και κάποιος θα βρισκότανε να μιλήσει με λόγια σοφά για τον βρυχηθμό θανάτου του πολιτικού μας συστήματος.
Θα έλεγε, ίσως, ότι ακόμη και οι κακότεχνες δημοσκοπήσεις αποτελούν κάλεσμα της μοίρας, αντανακλώντας την πεποίθηση των πολιτών ότι το πολιτικό μας σύστημα είναι…κλινικά νεκρό, έτοιμο να μας αφήσει χρόνους! Αν μπορούσες να μιλήσεις με τους νεκρούς θα σου έλεγαν ότι η σημερινή μορφή του πολιτεύματος της Ελλάδας, που μια χαρά εξυπηρέτησε τους ίδιους, υποστηρίζοντας το πελατειακό καθεστώς, το οποίο (τους) προσέδιδε ζωή και εξουσία στις μέρες τους, σήμερα είναι η μεγαλύτερη κακοδαιμονία. Η κρίση πολιτικής νομιμοποίησης που πιστοποιείται ακόμη και μέσω των δημοσκοπήσεων των ΜΜΕ, φανερώνει την αδυναμία του πρωθυπουργοκεντρικού, πολιτειακού μοντέλου να ανταποκριθεί στις σημερινές κοινωνικές ανάγκες.
«Παραφουσκώσαμε» τον πρωθυπουργό, θα σου έλεγαν οι νεκροί, και τώρα ή θα σκάσει αυτός μαζί με εκείνους που τον στηρίζουν ή θα σκάσει ο πολίτης! Σε κάθε περίπτωση δεν την γλυτώνουμε την έκρηξη! Όλα τα γνωστά στην επιστήμη εργαλεία για την αποφυγή μιας σοβαρότατης κρίσης πολιτικής νομιμοποίησης έχουν εδώ και καιρό ουσιαστικά αχρηστευτεί. Καμία θεωρία δεν προσφέρει ουσιαστική βοήθεια, καθώς οι ιερείς και ιέρειες της πολιτικής θεωρίας παρεμβαίνουν μεταξύ νεκρών και ζωντανών και όχι μεταξύ πεθαμένων και κλινικά νεκρών. Αργήσαμε πολύ να πάρουμε χαμπάρι ότι η μορφή του πολιτεύματος της Ελλάδας ήταν ικανή απλώς να αντιμετωπίζει κρίσεις εντός του συστήματος πατρωνίας και όχι κρίσεις πολιτικο-κοινωνικές δομικού χαρακτήρα.
Σήμερα οι νεκροί, με ένα στόμα, φωνάζουν από τον Άδη: προχωρήστε σε μια Συντακτική Εθνοσυνέλευση. Τώρα, πριν η μοίρα σάς εκδικηθεί όχι για τον καιροσκοπισμό, την διαφθορά, την διαπλοκή και τον ωχαδερφισμό σας, αλλά για την ανικανότητά σας να επικοινωνείτε με τους νεκρούς. Η προεδρευόμενη δημοκρατία με υπερ-πρωθυπουργούς, που μάλιστα για να λειτουργήσουν αισθάνονται την ανάγκη να στηρίζονται σε υπερ-υπουργούς, όπως σήμερα, είναι ακριβώς αυτό που προκαλεί το σημερινό κοινωνικο-πολιτικό αδιέξοδο.
Το πολίτευμα της μεταπολίτευσης εξελίχθηκε αρνητικά, δίχως δικλίδες ασφαλείας, φτάνοντας στα πολιτικά και θεσμικά του όρια. Τώρα πια ούτε ο δικομματισμός μπορεί να προσφέρει μια κάποια προσωρινή ανακούφιση στο καθεστώς. Εάν ένας πρωθυπουργός …την ψωνίσει ή απλώς σφάλει ή ακόμη παρασυρθεί από κάποιους εξωτερικούς παράγοντες, μπορεί να τινάξει την χώρα στον αέρα, δίχως κανείς να προλάβει να κουνηθεί. Το κυβερνητικό κόμμα θα προτιμήσει να καταστραφεί παρά να αντιδράσει. Άλλωστε τι είχαμε, τι χάσαμε! Δεν είναι ο τίτλος του κόμματος που δομεί την μικροκομματική εξουσία, αλλά «συντροφικές» σχέσεις με δέλεαρ τη νομή της πραγματικής εξουσίας στη κοινωνία. Τέτοιου είδους σχέσεις πεθαίνουν τελευταίες.
Η χώρα, για να ξεφύγει από την κρίση, χρειάζεται ένα προεδρικό σύστημα με ισχυρό κοινοβούλιο και γερουσία, η οποία θα μπορούσε να δομηθεί σε ένα αμεσοδημοκρατικό πρότυπο - και όχι όπως γνωρίζουμε τον θεσμό σε άλλες χώρες. Απαιτείται ασφαλώς απλή αναλογική και αλλαγή αντίληψης για τα δημοψηφίσματα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, κίνητρα για την συμμετοχή του πολίτη στα κοινά και αξιοποίηση του διαδικτύου για την θεμελίωση αμεσοδημοκρατικών θεσμών στην λήψη αποφάσεων. Σημασία δεν έχει να ακούγεται η άποψη του πολίτη, αλλά να παρεμβαίνει ο ίδιος στην διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Εκ των ουκ άνευ θα πρέπει να θεωρείται η ουσιαστική διάκριση των εξουσιών.
Στην Ελλάδα σήμερα απαιτείται ένα μεγάλο πολιτικό άλμα. Αν δεν συμβεί αυτό, με την παράλληλη μεταλλαγή του πολιτειακού καθεστώτος, ούτε τα κόμματα θα αλλάξουν, ούτε η πολιτική κουλτούρα, ούτε ασφαλώς το καθεστώς των νταβάδων. Δίχως όμως μια τέτοια ριζοσπαστική πολιτική, είναι αδύνατον να αντιμετωπισθεί η κρίση. Εκεί που φτάσαμε – που εγκλωβιστήκαμε για την ακρίβεια – πολιτική δεν μπορεί να υπάρξει, δίχως ριζική αλλαγή του πλαισίου, εντός του οποίου αυτή θα μπορούσε δημοκρατικά και σύγχρονα να αναπτυχθεί. Η Κίρκη μας δείχνει τον δρόμο, όπως έκανε με τον Οδυσσέα, αφού όμως πρώτα τον ερωτεύθηκε. Και αυτός ο πολιτικός δρόμος θέλει θυσίες -όπως έκανε και ο μυθολογικός μας ήρωας για να ξαναβρεί τον δικό του δρόμο επιστροφής στην άσκηση ενάρετης εξουσίας.
Απαιτείται να θυσιάσουμε τους βολεμένους της μεταπολίτευσης, ασχέτως αν είναι πάτρωνες, φίλοι, αγαπημένοι ή ο ίδιος μας ο κακομαθημένος εαυτός. Μα, θα μου πεις ίσως, αυτές είναι μεγάλες θυσίες. Μεγαλύτερες από εκείνες των αρχαίων στην Έφυρα. Σύμφωνοι, αλλά αυτοί σέβονταν τους νεκρούς και τους τιμούσαν, ενώ εμείς προσβλέπαμε αποκλειστικά στην ακίνητη περιουσία τους και στα μετρητά τους. Ποτέ στην εμπειρία τους και κυρίως στην αγωνία τους για την μοίρα αυτού του τόπου, που είναι η μοίρα ζωντανών και νεκρών, καθώς στους υψηλούς πολιτισμούς οι νεκροί είναι αυτοί που δίνουν ζωντάνια στους σύγχρονους ανθρώπους και συμβάλουν στην δόμηση των σημαινομένων.
Ας ξαναανακαλύψουμε λοιπόν τους νεκρούς της πολιτικής και της πολιτικής διανόησης και ας ξεκινήσουμε την επικοινωνία μαζί τους, έστω και δίχως την μεσολάβηση ιερέων. Αυτοί γνωρίζουν την αλήθεια και μάλλον δεν θα έχουν αντίρρηση να την μοιραστούν με εμάς: πρέπει να αναχαράξουμε την πορεία μας ως λαός και έθνος και αυτό προϋποθέτει μια νέα θεσμική οργάνωση της πολιτείας. Πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή, από μια Συντακτική Εθνοσυνέλευση και τούτο δεν είναι ουτοπικό, ούτε υπερβατικό…είναι η μόνη λύση για αλλαγή. Τα υπόλοιπα είναι κολπάκια του βαρκάρη που κάνει ζικ-ζακ για να κερδίσει περισσότερα πριν σε πάει στα υπόγεια της Περσεφόνης για μόνιμη εγκατάσταση.

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία. Άσκησε δημοσιογραφία στην Ελλάδα από το 1985 έως το 2003.

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση