Το όραμα της Τουρκίας για το 2023

• Η Τουρκία έχει μεγάλα όνειρα για το 2023, χρονιά που θα γιορτάσει τα 100 χρόνια δημοκρατίας

Του Σάββα Καλεντερίδη
Η Τουρκία, εκτός από αυτή καθαυτή τη γραφειοκρατία και τους μηχανισμούς, έχει κληρονομήσει επίσης την παράδοση, τη φιλοσοφία και την αντίληψη της δημόσιας διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία με τη σειρά της τα κληρονόμησε όλα αυτά από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Πρακτικά τι σημαίνει αυτό; Ότι το κράτος κατά παράδοση είναι υπεράνω της πολιτικής και οι υπηρεσιακοί παράγοντες υπέρτεροι των πολιτικών. Άρα, το κράτος και οι παράγοντές του είναι αυτοί που παράγουν πολιτική και χαράσσουν το μέλλον της χώρας, ενώ τα κόμματα και οι πολιτικοί, κατά κάποιον τρόπο, περιορίζονται στο ρόλο του διεκπεραιωτή και του κομπάρσου στην διαχείριση των μεγάλων θεμάτων και της εξουσίας γενικότερα. Η κατάσταση αυτή είχε - έχει ως αποτέλεσμα την εκπαίδευση και την κατάρτιση πολύ αξιόλογων γραφειοκρατών και τεχνοκρατών στελεχών στο στρατό, το υπουργείο εξωτερικών και κυρίως στην περίφημη Διεύθυνση Κρατικού Σχεδιασμού (Devlet Planlama Teskilati), στελέχη τα οποία είναι σε θέση να σχεδιάζουν και να παράγουν συνήθως αξιόπιστες και αποτελεσματικές πολιτικές σε κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τη γειτονική χώρα.
Τα πιο χαρισματικά στελέχη, μάλιστα, από το χώρο της κρατικής γραφειοκρατίας, προωθούνται και καταλαμβάνουν σημαντικές θέσεις στα κόμματα και σε κυβερνητικές θέσεις, με αποτέλεσμα να εκπροσωπείται αυθεντικά το κράτος και η αντίληψή του στον καθαυτό χώρο της πολιτικής. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, ο Τουργκούτ Οζάλ, ο Ρετζάι Κουτάν, ο Ιλχάν Κεσιτζί κ.ά., που πήραν το βάπτισμα του πυρός σε κρίσιμες υπηρεσίες του κράτους (Υπηρεσία Διαχείρισης Υδατίνων Πόρων, Υπηρεσία Κρατικού Σχεδιασμού κ.λπ.) και στη συνέχεια θήτευσαν στο χώρο της πολιτικής, παίζοντας επί δεκαετίες πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι υπηρεσίες του τουρκικού κράτους έβαλαν στο μικροσκόπιο την ελληνικό τουρισμό, τότε που μόνη της η Ρόδος είχε περισσότερες ξενοδοχειακές κλίνες από ολόκληρη την Τουρκία και έβαλαν ως στόχο τη δημιουργία κατάλληλου νομικού πλαισίου και την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών, με στόχο την ανάπτυξη του τουρισμού και τον υποσκελισμό της Ελλάδος στον τομέα αυτό.
Η συγκεκριμένη έκθεση έπεσε στα χέρια των ελληνικών υπηρεσιών και τότε όλοι χαρακτήρισαν ως υπερβολικούς τους στόχους που είχε θέσει η τουρκική γραφειοκρατία. Δέκα χρόνια μετά, η Τουρκία ξεπέρασε σε αριθμό επισκεπτών και σε τουριστικό συνάλλαγμα την Ελλάδα, που απλά έμενε περίπου στάσιμη και παρατηρούσε τη γειτονική χώρα να υποδέχεται 30.900.000 τουρίστες το 2008 και η χώρα μας λιγότερο από τους μισούς.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η τουρκική γραφειοκρατία συνέταξε έκθεση για το μέλλον του εξαγωγικού εμπορίου της Τουρκίας και έβαλε ως στόχο, από τα 27 δισεκατομμύρια δολάρια που είχε η αξία των τουρκικών εξαγωγών το 2000, τα τέλη της δεκαετίας να ξεπεράσουν τα 100 δισεκατομμύρια. Το 2008 οι εξαγωγές της Τουρκίας ξεπέρασαν τα 127 δισεκατομμύρια δολάρια, παρά την παγκόσμια κρίση και ήδη στοχεύουν να ξεπεράσουν τα 200 δισεκατομμύρια, έναντι των ελληνικών, που κινήθηκαν στα 17.333,1 εκατ. ευρώ. Η συγκεκριμένη έκθεση των κρατικών υπηρεσιών της Τουρκίας έπεσε έγκαιρα στα χέρια των ελληνικών υπηρεσιών, μεταφράστηκε και έτυχε της «κατάλληλης αξιολόγησης». Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Η Ελλάδα απλά παρατηρεί να ανοίγει η ψαλίδα των τουρκικών εξαγωγών, που μεταξύ άλλων, έχουν αυξηθεί ανάλογα και στην ίδια τη χώρα μας.
Αντίστοιχες εκθέσεις έχουν συνταχθεί και για τον κρίσιμο τομέα της ναυπήγησης πλοίων και της εμπορικής ναυτιλίας, με στόχο την ανάπτυξη των τομέων αυτών στην Τουρκία, με πνεύμα ανταγωνισμού απέναντι στους αντίστοιχους ελληνικούς, που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας για την Ελλάδα, όπως και ο τουρισμός. Οι εκθέσεις αυτές έπεσαν στα χέρια των ελληνικών αρχών, μεταφράστηκαν και απλά τόσα χρόνια παρατηρούμε την ανάπτυξη του ναυπηγοεπισκευαστικού τομέα στην Τουρκία (και μάλιστα με ελληνική βοήθεια) και ευτυχώς όχι ακόμα αυτού της εμπορικής ναυτιλίας.
Τη φορά αυτή, οι γραφειοκράτες και οι τεχνοκράτες της Άγκυρας έχουν θέσει ως στόχο τον συνολικό εκσυγχρονισμό της χώρας τους και συνέταξαν ένα στρατηγικό σχέδιο που έχει ως στόχο, το 2023, που συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, η Τουρκία να συμπεριληφθεί στις δέκα μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου και να είναι σε θέση να επηρεάζει δραστικά τις παγκόσμιες πολιτικές.
Με άλλα λόγια, τη στιγμή που η Ελλάδα και ο Ελληνισμός διέρχονται μια σοβαρή εθνική κρίση, που συνίσταται κυρίως στην έλλειψη εθνικού οράματος, την κρίση αξιών και την κρίση στον τομέα της λειτουργίας του κράτους και της οικονομίας, η τουρκική γραφειοκρατία επεξεργάζεται και θέτει σε εφαρμογή ένα μεγαλεπήβολο στρατηγικό σχέδιο που χαράσσει και καθορίζει την πορεία της γειτονικής χώρας για ολόκληρο τον 21ο αιώνα, δίνοντας ένα μεγάλο και φιλόδοξο όραμα στον τουρκικό λαό, και όλα αυτά παρά τα προβλήματα εθνοτικής και θρησκευτικής ομοιογένειας που αντιμετωπίζει. Θα λέγαμε ότι η Τουρκία προσπαθεί να κάνει τη φυγή προς τα εμπρός, όχι μόνο για να πετύχει τους φιλόδοξους στόχους που θέτει, αλλά για να ξεφύγει και να ξεπεράσει τα σοβαρά προβλήματα που την ταλανίζουν.
Αν και είναι θλιβερό να φτάνει κανείς σε τέτοια κατάσταση, δηλαδή να παίρνει ως παράδειγμα την Τουρκία, ελπίζουμε, όμως, ότι τη φορά αυτή, ο κρατικός μηχανισμός, ο πολιτικός κόσμος, η ακαδημαϊκή κοινότητα και η πολιτική διανόηση στην Ελλάδα θα ξεπεράσει τα προβλήματα συνδικαλιστικής σήψης, κομματικής παθογένειας, εξάρτησης-διαπλοκής και διαφθοράς που αντιμετωπίζει και θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων.
Οι καιροί ου μενετοί.

Η ΤΟΥΡΚΙΑ 14 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

• ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ: Το «σχέδιο 2023»
• ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

Άρθρο* του Sedat Gulmez
Σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 777 του τουρκικού περιοδικού «Aksiyon», στις 26-10-2009, ο Sedat Gulmez αναλύει το όραμα και τη στρατηγική αποστολή της Τουρκίας για το 2023, έτος συμπλήρωσης 100 χρόνων από την ίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας.
Η Τουρκία, που στις 29 Οκτωβρίου 1923 ίδρυσε τη δημοκρατία, έχει μεγάλα όνειρα για το 2023, που θα γιορτάσει τα 100 της χρόνια. Για μία ισχυρότερη Τουρκία πρέπει να αξιοποιήσουμε τα επόμενα 14 χρόνια με συνεργασία και χωρίς καβγάδες. Πολλοί είχαν κοροϊδέψει τον μακαρίτη πρόεδρο Τουργκούτ Οζάλ όταν είχε ανακηρύξει τον 21ο αιώνα «Αιώνα Τουρκίας». Και αυτό γιατί στα τέλη του ‘80 και στις αρχές του ‘90 φαινόταν πολύ και ήταν στο προσκήνιο οι σοβαρές ελλείψεις της Τουρκίας.
Ενώ ο Οζάλ αντί για το παρόν μιλούσε για τις ισορροπίες του μέλλοντος. Μπορεί ο χρόνος αρχικά να δικαίωσε εκείνους που μειδίασαν κοροϊδευτικά, στη συνέχεια όμως αυτός που δικαιώθηκε ήταν ο Οζάλ.
Μέχρι το 2000, η Τουρκία, για πολλούς λόγους, όπως η τρομοκρατία, οι οικονομικές κρίσεις, τα πολιτικά αδιέξοδα, η αδυναμία ορθής εκτίμησης των παγκόσμιων ισορροπιών κ.λπ., προσπάθησε να προστατεύσει μόνο τα κεκτημένα. Όμως, ιδίως τα τελευταία πέντε χρόνια, η Τουρκία, και με την επίδραση του διεθνούς συστήματος, ξεκίνησε μία διαδικασία αλλαγών σε πολλούς τομείς. Αυτό κατ’ άλλους ήταν η κινητοποίηση των εσωτερικών δυναμικών και κατ’ άλλους η καλή απόδοση του ρόλου που της δόθηκε από τις παγκόσμιες δυνάμεις. Όποιο κι αν θεωρήσετε σωστό, το θέμα είναι πως διαδόθηκε στην κοινωνία η θετική θεώρηση του μέλλοντος. Ακόμη οι άνθρωποι ξεκίνησαν να συζητάνε περισσότερο, να παράγουν ιδέες και να μιλάνε για την κατάσταση στην οποία θα έχει περιέλθει η Τουρκία στα 100 χρόνια της δημοκρατίας.
Η ερώτηση είναι ξεκάθαρη: Τι στάτους θα έχει η Τουρκία το 2023 μέσα στο διεθνές σύστημα, στην περιοχή της και στο εσωτερικό της; Η απάντηση, όμως, δεν είναι ούτε απλή ούτε εύκολη. Το στρατηγικό σχέδιο «Στρατηγικό Όραμα Τουρκίας 2023» που ξεκίνησε πριν τρία χρόνια και βρίσκεται σε εφαρμογή εδώ και 2,5 χρόνια, είναι από τους προβολείς που φωτίζουν τα επόμενα 14 χρόνια της πορείας της χώρας μας. Οι εργασίες για το θέμα αυτό συνεχίζονται από το Κέντρο Τουρκο-Ασιατικών Στρατηγικών Ερευνών και είναι υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Το κέντρο αυτό, που ελέγχει την πρόοδο του σχεδίου, παρέχει ενημέρωση αρμοδίως στους δημόσιους οργανισμούς και τις ΜΚΟ σε κάθε νομό και ζητείται η συμβολή τους για την εφαρμογή του. Επίσης προβλέπεται ανά πενταετία ο απολογισμός και η τροποποίησή του, ανάλογα με τις αλλαγές και τις συνθήκες που επικρατούν στο παγκόσμιο σύστημα. Βασικός σκοπός είναι η θεσμοθέτηση της ανησυχίας για το μέλλον.
Ακόμη η προετοιμασία πρότζεκτ 2023 από κάθε φορέα και οργανισμό για τον εαυτό του. Αν ο στόχος αυτός που ανακοίνωσε ο πρόεδρος του κέντρου, Σουλεϊμάν Σένσοϊ, πετύχει, τότε ο στόχος να αποκτήσει η Τουρκία την ταυτότητα της περιφερειακής δύναμης και του παγκόσμιου παίκτη, που τώρα φαίνονται μόνο ως σημάδια στον ορίζοντα, το 2023 είναι δυνατόν να γίνουν πραγματικότητα. Σε αντίθετη περίπτωση η Τουρκία θα λάβει το μερίδιό της από την ανερχόμενο μικροεθνικισμό. Η διατήρηση της παρούσας κατάστασης είναι απίθανη, αφού μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 ο κόσμος μπήκε σε μία νέα φάση. Αυτό που μένει είναι όλοι να δουλέψουν σοβαρά για αυτό το σκοπό.
Μόνον έτσι η Τουρκία θα επικυρώσει τον τίτλο του ισχυρού κράτους και θα εξασφαλίσει την επιτυχία των επτά παραμέτρων. Οι παράμετροι αυτοί είναι:
• Προϋπολογισμός χωρίς ελλείμματα,
• Ισοζύγιο εξωτερικού εμπορίου, με θετικό αν γίνεται πρόσημο,
• Μείωση του εξωτερικού χρέους σε λογικά επίπεδα (κάτω του 25%),
• Απόκτηση πυρηνικής τεχνολογίας για ειρηνικούς σκοπούς,
• Ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας ώστε να εξασφαλίζεται η επάρκεια ή και να είναι σε θέση η Τουρκία να κάνει εξαγωγές,
• Απόκτηση ικανότητας παραγωγής προϊόντων υψηλής τεχνολογίας
• Αύξηση του ΑΕΠ στα επίπεδα των ανεπτυγμένων χωρών καθώς και δίκαιη διανομή του.

Σε περίπτωση που φτάσουμε σε αυτό το σημείο δεν χρειάζεται να φωνάζει κανείς πια για περιφερειακές ηγεσίες. Ποιές στρατηγικές πρέπει να χαράξουμε όμως και σε πεδία πρέπει να προγραμματιστούν ώστε να φτάσουμε σε αυτό το σημείο;

Οι βασικοί άξονες του Στρατηγικού Σχεδίου 2023
Το «Στρατηγικό Σχέδιο 2023» κινείται στους εξής έξι βασικούς άξονες:
• Διεθνείς σχέσεις
• Διεθνής ασφάλεια
• Εσωτερική πολιτική
• Οικονομία
• Εκπαίδευση-Επιστήμες-Τεχνολογία
• Πολιτισμός

Οι αναμενόμενες αλλαγές-εξελίξεις στο παγκόσμιο σύστημα
Λαμβανομένων υπ' όψιν των αλλαγών στο παγκόσμιο σύστημα, επικεντρώνεται στο σχέδιο στις διεθνείς ισορροπίες, όπως αναμένεται να διαμορφωθούν αυτές το 2023. Η βασική διαπίστωση είναι το γεγονός ότι ο κόσμος, μετά 14 χρόνια, θα είναι πολυπολικός. Εκτός από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., μεγάλες δυνάμεις θα είναι και η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία και η Βραζιλία. Το γεγονός αυτό θα επιταχύνει τους ρυθμούς ενσωμάτωσης στην Ε.Ε. Με βάση τις εκτιμήσεις του Σενσόι, η τουρκική εξωτερική πολιτική θα πρέπει να αντιληφθεί την κατάσταση το ταχύτερο δυνατόν:
«Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης πολλοί θεώρησαν ότι οι ΗΠΑ θα παραμείνουν η μοναδική ηγέτιδα δύναμη του κόσμου. Την 11η Σεπτεμβρίου αποκαλύφθηκε η σκληρή πραγματικότητα. Η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, αντιλήφθηκαν ότι ο μονοπολικός κόσμος δεν έχει μέλλον και προσάρμοσαν τις αγορές τους με βάση τις αναμενόμενες εξελίξεις».
Ενώ το ίδιο διάστημα, η Τουρκία έμεινε προσαρμοσμένη και πιστή στο μονοπολικό σύστημα και δεν κατόρθωσε να εκμεταλλευθεί το μεσοδιάστημα 1990-2000. Για παράδειγμα, το διάστημα εκείνο δεν εφάρμοσε αξιόπιστες πολιτικές για την Κεντρική Ασία, με αποτέλεσμα να είναι εύκολη η επιστροφή της Ρωσίας μετά την άνοδο του Πούτιν και η Τουρκία να παραμεριστεί και να περιθωριοποιηθεί σε αυτόν τον τεράστιας σημασίας χώρο.
Μια από τις προβλέψεις για το μέλλον είναι προς την κατεύθυνση της δημιουργίας περιφερειακών ενώσεων, γεγονός που θα αυξήσει τους σχετικούς ανταγωνισμούς. Τα μικρά κράτη, που θα αντιληφθούν ότι δεν μπορούν από μόνα τους να αντιμετωπίσουν τους μεγάλους και ισχυρούς παίκτες, θα συνασπιστούν σε τέτοιους περιφερειακούς σχηματισμούς και ενώσεις. Από την άλλη πλευρά, θα επεκταθεί η άποψη σύμφωνα με την οποία οι παρεμβάσεις των κρατών στο σύστημα και τα κράτη θα πρέπει να παίξουν έναν πιο εξισορροπητικό ρόλο, στον αντίποδα της πολιτικής του οικονομικού φιλελευθερισμού.
Όσο για τα άλλα θέματα που αφορούν το μέλλον, οι ρόλοι στην ευρωπαϊκή περιπέτεια της Τουρκίας θα αλλάξουν. Από κάποιο σημείο και μετά, η Ε.Ε. θα είναι αυτή που θα επιμένει για την είσοδο της Τουρκίας στην Ε.Ε. Τα «κράτη-έθνη», σε αντίθεση με όσα λέγονται, δεν θα χάσουν τη δύναμή τους. Οι εθνοτικές συγκρούσεις τον κόσμο θα αυξηθούν και θα ιδρυθούν νέα μικρά κράτη-έθνη.
Τα περιβαλλοντικά προβλήματα θα αυξηθούν και θα αποτελέσουν αιτίας πολιτικών συγκρούσεων. Η έλλειψη νερού θα αποτελέσει ένα από τα προβλήματα της Τουρκίας. Τα υπάρχοντα ύδατα το 2025-2030 θα επαρκούν μόνο για τα 2/3 του πληθυσμού της Μέσης Ανατολής. Η παγκόσμια υπερθέρμανση θα πάρει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, ενώ θα αυξηθεί το πρόβλημα της εξασφάλισης τροφίμων. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα εξαντληθούν και θα αυξηθούν τα προβλήματα που σχετίζονται με την ενέργεια. Για τον λόγο αυτόν, η Τουρκία, χρησιμοποιώντας σύγχρονη τεχνολογία, θα πρέπει να αποκτήσει και να υλοποιήσει εθνικό πρόγραμμα παραγωγής πυρηνικής ενέργειας.
Η κεντρική δύναμη των εξουσιών θα μειωθεί. Δεν θα υπάρχουν πλέον σταθερές συμμαχίες, όπως την περίοδο του διπολισμού. Η Ρωσία, η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ε.Ε., η Βραζιλία και η Ινδία, θα διευρύνουν την επιρροή τους στον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων. Η Ρωσία θα προσπαθήσει να μεταφέρει την επιρροή που έχει στον Καύκασο και τον Εύξεινο Πόντο στη Μέση Ανατολή. Η Κίνα θα εντείνει το ενδιαφέρον που δείχνει για την Αφρική. Η Τουρκία θα πρέπει να αναλύσει καλά τη διεθνή εικόνα, για να αυξήσει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή, στον Καύκασο, στον Εύξεινο Πόντο, στην Ασία, στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική.
Συμπερασματικά, βρισκόμαστε στο κέντρο μια περιοχής που χαρακτηρίζεται από κινητικότητα, ασάφεια και ανασφάλεια, κάτι που είναι δύσκολο να αλλάξει μέχρι το 2023. Τα βήματα που θα κάνουμε, μπορούν να φέρουν την Τουρκία σε θέση να ορίζει ακόμα και την ίδια την ατμόσφαιρα ή να την βγάλουν από το παιχνίδι και να τη σύρουν στο αρνητικό πεδίο των μικροεθνικισμών και της αστάθειας.

Η εποχή του Ψυχρού Πολέμου αποτελεί παρελθόν
Το ΝΑΤΟ και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας αποτελούσαν για Δύση και Ανατολή αντίστοιχα τους πιο σημαντικούς σχηματισμούς του Ψυχρού Πολέμου. Η Τουρκία ήταν από τις χώρες που επέλεξαν το ΝΑΤΟ. Μετά το 1990, η παγκόσμια ασφάλεια υπερακόντισε τις απειλές του καπιταλισμού και του κομμουνισμού. Από τότε και στο εξής ήλθαν στο επίκεντρο η τρομοκρατία, οι περιφερειακές συγκρούσεις, το οργανωμένο έγκλημα, τα όπλα μαζικής καταστροφής. Επίσης, άρχισαν να δημιουργούνται περιφερειακοί οργανισμοί ασφάλειας, όπως η Πεντάδα Συνεργασίας της Σαγκάης. Αυτή η κατάσταση θα καθορίσει τη νέα προσέγγιση της Τουρκίας στο θέμα της εθνικής ασφάλειας. Και μιλάμε για την εσωτερική και την εξωτερική ασφάλεια.

Θέματα που θα επηρεάσουν την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια της Τουρκίας
Τα θέματα που θα επηρεάσουν την εσωτερική ασφάλεια σε γενικές γραμμές είναι τα εξής:
• οι διαμελιστικές και οι ανατρεπτικές ενέργειες,
• τα δομικά προβλήματα της οικονομίας,
• η αδυναμία οροθέτησης και περιορισμού του εσωτερικού και του εξωτερικού χρέους,
• η στασιμότητα και η μείωση της παραγωγής,
• η διαφθορά και η φτώχεια.

Τα θέματα που θα επηρεάσουν την εξωτερική ασφάλεια σε γενικές γραμμές είναι τα εξής:
• οι προκλήσεις και οι προβοκάτσιες κατά εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων,
• οι λανθασμένες πληροφορίες που παράγονται με στόχο την πρόκληση και τη συνέχιση πολιτισμικών συγκρούσεων,
• η παραγωγή και κατοχή όπλων μαζικής καταστροφής από τις γειτονικές χώρες,
• η εξάρτηση από ένα και μόνο κράτος στην προμήθεια φυσικού αερίου
• οι κίνδυνοι που μπορεί να προκύψουν από την επανασύσταση του κράτους του Ιράκ.

Τι πρέπει να κάνει η Τουρκία
Η Τουρκία, την επόμενη χρονική περίοδο, πέραν της πολιτικής τήρησης των ισορροπιών, θα πρέπει να ακολουθήσει πολιτικές που θα αυξήσουν την δυνατότητά της να καθορίζει η ίδια τις εξελίξεις στην περιοχή. Θα πρέπει επίσης να παρεμβαίνει στις περιφερειακές και τις παγκόσμιες κρίσεις, για να κατοχυρώσει τον ρόλο της ως περιφερειακή δύναμη και ως παγκόσμιος παίκτης. Τον ρόλο του διαμεσολαβητή και του κατευναστή σε ορισμένες περιπτώσεις θα πρέπει να τον υποστηρίζει και με ειρηνευτικές στρατιωτικές δυνάμεις. Ανάμεσα στα θέματα που θα πρέπει να προσέξει σε αυτή τη νέα αντίληψη για την ασφάλεια η Τουρκία είναι το ζήτημα της κοινωνικής ολοκλήρωσης, η μεταφορά του ζητήματος της τρομοκρατίας στο διεθνές σκηνικό, ο αποκλεισμός της Τουρκίας από τη νέα πολιτική δομή και τη νέα δομή ασφάλειας της Ευρώπης, καθώς και η απόρριψη της περιφερειακής επιρροής της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία.

Η πολιτική κατάσταση στην Τουρκία
Όσον αφορά την πολιτική κατάσταση, όπως αυτή αναμένεται να διαμορφωθεί το 2023, το πρώτο πράγμα που έρχεται στον νου του καθενός είναι αν θα συνεχιστεί η διαμάχη γύρω από το θέμα της κοσμικότητας του τουρκικού κράτους και της τουρκικής κοινωνίας.
Όσον αφορά τη γενική κατάσταση, υπάρχουν τα θέματα που αφορούν τη σύγκρουση κέντρου-περιφέρειας, η εξυγίανση της πολιτικής, η αλλαγή της μονοσήμαντης δομής (του κράτους), η προστασία της ατομικής ελευθερίας απέναντι στις κρατικές δομές, οι εξωγενείς (μη πολιτικές) παρεμβάσεις στη δημοκρατία και η κρίση νομιμότητας. Ποια είναι η λύση σε όλα αυτά; Με βάση την πρόταση του Κέντρου, οι λύσεις είναι οι εξής:
• Η αύξηση της συμμετοχής των πολιτών στην πολιτική
• Η διαφύλαξη-προστασία και η τόνωση των πολιτιστικών και κοινωνικών-κοινωνιολογικών διαφορών
• Η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ουδετερότητας της Δικαιοσύνης, στα πλαίσια της έννοιας του κράτους δικαίου
• Η αναδόμηση και ο ανασχηματισμός του συστήματος λειτουργίας των πολιτικών κομμάτων
• Η απάλειψη όλων των απαγορεύσεων από τον νόμο περί λειτουργίας κομμάτων
• Η εξασφάλιση της ισότητας ανάμεσα στα μέλη των κομμάτων
• Η εξάλειψη όλων τον εμποδίων και των απαγορεύσεων που αφορούν τις ατομικές ελευθερίες
• Η επιλογή και υιοθέτηση ενός δίκαιου εκλογικού συστήματος
• Η εμπέδωση της κοινωνικής συναίνεσης και συνεννόησης

Σε περίπτωση που γίνουν τα παραπάνω, τα προβλήματα και οι δυσλειτουργίες θα εξαφανιστούν από μόνες τους.

Τα προβλήματα του πολιτικού συστήματος
Όταν αναφερόμαστε στα κενά και στα προβλήματα λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, το πιο σημαντικό πράγμα που έρχεται στον νου είναι το σύνταγμα. Επιτέλους, η πλειοψηφία της κοινωνίας πιστεύει ότι το Σύνταγμα του 1982 πρέπει να αλλάξει. Με ένα Σύνταγμα που δεν είναι σε θέση να απαντήσει στις προκλήσεις του σήμερα, πώς είναι δυνατόν να προετοιμάσουμε την ισχυρή Τουρκία του 2023! Πρώτα απ' όλα πρέπει να απαλειφθούν τα σημάδια της φιλοσοφίας του ολοκληρωτισμού. Η φράση στο άρθρο 2 «να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα», πρέπει να αλλαχθεί με τη φράση «να στηρίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα», όπως ήταν στο Σύνταγμα του 1961. Θα πρέπει να τεθούν κριτήρια τα οποία θα καθιστούν πιο δυσχερή την απαγόρευση λειτουργίας κομμάτων και ο έλεγχος των οικονομικών των κομμάτων θα πρέπει να ανατεθεί στον Άρειο Πάγο, αντί στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Το δικαίωμα της ενημέρωσης του πολίτη θα πρέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικά, ενώ θα πρέπει να οροθετηθεί-περιοριστεί η ασυλία των οργάνων της εκτελεστικής εξουσίας. Οι αρμοδιότητες του προέδρου της δημοκρατίας θα πρέπει να αναθεωρηθούν με βάση το κοινοβουλευτικό σύστημα και οι πράξεις του θα πρέπει να τεθούν υπό τον έλεγχο της Δικαιοσύνης. Οι αποφάσεις της Ανώτατης Στρατιωτικής Συνόδου (Yuksek Askeri Sura, YAS) και του Ύπατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων (Hakimler ve Savcilar Yuksek Kurulu, HSYK) θα πρέπει να τεθούν υπό την κρίση των δικαστηρίων. Θα πρέπει να διαλυθεί το Συμβούλιο Επιθεώρησης του Κράτους (Devlet Denetleme Kurulu) και στη θέση του θα πρέπει να ιδρυθεί μηχανισμός ελέγχου του δημοσίου και της κρατικής μηχανής. Η δομή και η λειτουργία του Ύπατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων θα πρέπει να επανεξεταστούν, για να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και η προσήλωσή του στη δημοκρατία. Θα πρέπει να αυξηθούν τα μέλη του Συνταγματικού Δικαστηρίου και θα πρέπει να αλλάξει η δομή και οι όροι της κλήρωσής τους. Θα πρέπει να καθοριστούν αντικειμενικοί όροι για την εκλογή μελών, η θητεία των οποίων θα πρέπει να οροθετηθεί. Ο Άρειος Πάγος θα πρέπει να αναγνωριστεί ως το ανώτατο δικαστήριο και δεν θα πρέπει να υπάρχει υπηρεσία ή φορέας του δημοσίου που είναι εκτός της αρμοδιότητάς του.

Οικονομικοί στόχοι
Για το 2023 υπάρχουν σημαντικοί στόχοι και για την οικονομία.
• Είναι δυνατόν να επιτευχθεί ρυθμός ανάπτυξης ανάλογος με τα εξωτερικά κεφάλαια που θα καταστεί δυνατόν να εξασφαλιστούν.
• Θα πρέπει να βρεθούν εναλλακτικές πηγές κεφαλαίων, απέναντι στις βραχυπρόθεσμες επενδύσεις και τα μετακινούμενα ξένα κεφάλαια.
• Με βάση την πρόβλεψη ότι το ποσοστό των ιδιωτικών κεφαλαίων στην παγκόσμια οικονομία θα αυξηθεί, η τουρκική οικονομία θα πρέπει να φιλελευθεροποιηθεί και να προσαρμοστεί στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.
• Η Τουρκία θα πρέπει να χαράξει και να εφαρμόσει σταθερές και αξιόπιστες πολιτικές εκβιομηχάνισης, για να μετατραπεί από χώρα συναρμολόγησης σε χώρα παραγωγής και εξαγωγός.
• Για να καταστεί δυνατή η μείωση της ανεργίας, θα πρέπει να εκπαιδεύσουμε εξειδικευμένο προσωπικό και να δώσουμε βαρύτητα στα επαγγελματικά σχολεία.
• Θα πρέπει να παρακολουθείται στενά το θέμα της απασχόλησης παράνομων ξένων εργατών.
• Θα πρέπει να συνεχιστεί η εξέλιξη και η βελτίωση του τουριστικού και του τραπεζικού τομέα, καθώς και των τομέων ευρείας απασχόλησης.
• Θα πρέπει να χαραχτούν πολιτικές που θα μετατρέψουν τη γεωργία σε στρατηγικό τομέα, με την παραγωγή και τυποποίηση προϊόντων υψηλής αξίας.
• Οι ιδιωτικοποιήσεις δεν θα πρέπει να γίνουν με ένα απλοϊκό πνεύμα παραχώρησης εταιρειών και βιομηχανιών σε ξένους και εκτός από τα βραχυπρόθεσμα οφέλη, θα πρέπει να υπολογιστούν με προσοχή και τα προβλήματα που είναι δυνατόν να προκύψουν μακροπρόθεσμα.

Διακόσια χρόνια πρόβλημα ανθρώπινου δυναμικού
Το να κάνεις και να εξετάζεις μεγάλα σχέδια που κρίνουν το μέλλον είναι κάτι που τονώνει την αυτοπεποίθηση. Όμως το πρόβλημα του ανθρώπινου δυναμικού, που δεν κατορθώσαμε να επιλύσουμε τα τελευταία 200 χρόνια, μέχρι το 2023 πρέπει να επιλυθεί.
Η αναπτυξιακή πολιτική που μέχρι σήμερα στηρίζεται κατά 80% στη χρηματοδότηση και κατά 20% στο ανθρώπινο δυναμικό, θα πρέπει να αλλάξει ακριβώς προς την αντίθετη κατεύθυνση. Για να εκπαιδευτούν και να καταρτιστούν οι γενιές που θα είναι σε θέση να αναλύσουν και να καταλάβουν τη δομή και την πορεία του νέου κόσμου, θα πρέπει να κάνουμε σοβαρά, θαρραλέα και αποφασιστικά βήματα στον τομέα της εκπαίδευσης και της τεχνολογίας.
Η υποχρεωτική εκπαίδευση θα πρέπει να γίνει 12ετής και η ανώτατη εκπαίδευση θα πρέπει να αποκτήσει οικονομική και ακαδημαϊκή αυτοτέλεια. Τα συστήματα εξετάσεων θα πρέπει να συνταχθούν με βάση την επάρκεια της αναλυτικής σκέψης. Θα πρέπει να σταματήσει η φυγή προικισμένων φοιτητών στο εξωτερικό.

Πολιτισμός
Θα πρέπει να αρχίσουν άμεσα καταγραφές που σχετίζονται με τον πολιτισμό, ενώ θα πρέπει να εξασφαλιστεί ο συντονισμός και η κοινή κατεύθυνση του δημοσίου, των τοπικών αρχών και του ιδιωτικού τομέα.
Θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπ' όψιν οι πολιτισμικές διαστάσεις των οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο τουρισμός θα πρέπει να επεκταθεί και σε άλλες περιοχές, εκτός από τα παράλια της Ανατολής. Θα πρέπει να λυθούν τα προβλήματα υποδομών. Θα πρέπει να επιταχυνθούν οι εργασίες για τη δημιουργία περιοχών τουριστικής ανάπτυξης, περιοχών οικοτουρισμού, πόλεις πολιτιστικού τουρισμού κ.λπ.

Αυτοκινητόδρομοι
Οι αυτοκινητόδρομοι θα πρέπει να καλύψουν το σύνολο της χώρας. Θα κατασκευαστούν δώδεκα καινούργιοι αυτοκινητόδρομοι, συνολικού μήκους 4.773 χιλιομέτρων. Οι κλειστοί αυτοκινητόδρομοι θα πρέπει να διατρέχουν την Τουρκία οριζοντίως και καθέτως.

ΑΕΠ
Το 2023 το ΑΕΠ της Τουρκίας θα ανέλθει στο 1,9 τρισ. δολάρια και το κατά κεφαλήν εισόδημα στα 22 χιλιάδες δολάρια.

Η Τουρκία στις 10 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου
Οι ρυθμοί ανάπτυξης της Τουρκίας μέχρι το 2023 θα κινηθούν γύρω στο 6,7% και η Τουρκία θα ενταχθεί στις δέκα μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου.

Δημογραφικό
Ο πληθυσμός της Τουρκία το 2023 θα φθάσει τα 84 εκατομμύρια. Η ηλικία 0-14 που αποτελεί σήμερα το 31% του συνόλου του πληθυσμού, θα πέσει στο 23% και η ηλικία 15-64, που αποτελεί σήμερα το 64% του συνόλου του πληθυσμού, το 2023 θα φθάσει το 69%. Οι ηλικίες άνω των 65, από το 5% θα φθάσει στα 9%.

Αστικοποίηση
Ο πληθυσμός της υπαίθρου στην Τουρκία θα μειωθεί από το 40% στο 10%.
Τα 26 εκατομμύρια των ανθρώπων που κατοικούν σήμερα στην ύπαιθρο, το 2023 θα γίνουν μόλις 8 εκατομμύρια. Ο πληθυσμός των πόλεων θα αυξηθεί από το 60% που είναι σήμερα στο 90%

Γρήγορα τρένα
Με την ολοκλήρωση των έργων για τα γρήγορα τρένα, η γραμμή Άγκυρα - Κωνσταντινούπολη θα κατεβεί στις τρεις ώρες και η γραμμή Άγκυρα - Σμύρνη στις 3,5 ώρες.

* Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης
To άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση