Είναι εφικτή η επαναπροσέγγιση Τουρκίας - Αιγύπτου;

Η δημόσια έκκληση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, κατά τη διάρκεια κοινών δηλώσεων με τον Γεωργιανό ομόλόγό του, για συνυπογραφή οριοθέτησης θαλάσσιας δικαιοδοσίας ανάμεσα στη χώρα του και την Αίγυπτο αποτελεί άλλη μία ψηφίδα στην προσπάθεια της Άγκυρας να ρίξει γέφυρες προς το μπλοκ δυνάμεων με τις οποίες βρέθηκε το προηγούμενο διάστημα να αντιπαρατίθεται στην ανατολική Μεσόγειο, την Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική.

Ο διορισμός Τούρκου πρεσβευτή στο Ισραήλ, μετά από κενό άνω των δύο ετών, η συγκρότηση νέας κυβέρνησης εθνικής ενότητας στη Λιβύη, η επικοινωνιακή αξιοποίηση της επανέναρξης των ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών για την αποτροπή τυχόν ευρωπαϊκών κυρώσεων, η πρόσφατη τηλεδιάσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, η χαρακτηριστική σιωπή μετά την δημοσιοποίηση της έκθεσης της CIA που ενοχοποιούσε ευθέως τον Σαουδάραβα διάδοχο για την δολοφονία Χασόγκι στην Κωνσταντινούπολη και συνολικά η προσπάθεια επανασυμφιλίωσης του Κατάρ (στενού συμμάχου της Τουρκίας) με τους γείτονές του εντάσσονται στην ίδια προσπάθεια.

Τα ανοικτά ερωτήματα σχετικά με την πολιτική που θα ακολουθήσει η νέα αμερικανική κυβέρνηση στην ευρύτερη περιοχή επιταχύνουν την επανασυσπείρωση αυτή και ενθαρρύνουν το κλείσιμο "περιττών μετώπων”, ενώ από την άλλη πλευρά η συνοχή της "Ομάδας της Αστάνα” (Ρωσία, Ιράν, Τουρκία) δείχνει να δοκιμάζεται, όπως προκύπτει από την ανταλλαγή διαβημάτων διαμαρτυρίας μεταξύ Άγκυρας και Τεχεράνης για την πρόσφατη τουρκική επιχείρηση στην Γκάρα του βόρειου Ιράκ.

Την ίδια στιγμή, η δρομολόγηση νέας πενταμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό (με καταλυτικό τον ρόλο της βρετανικής διπλωματίας που φέρεται ως εμπνευστής νέας φόρμουλας επίλυσης) ολοκληρώνει την αποτροπή του αποκλεισμού της Τουρκίας από τα πράγματα της ανατολικής Μεσογείου.

Το άνοιγμα του Τσαβούσογλου προς το Κάιρο δεν είναι κάτι το πρωτόγνωρο. Ήδη τον Δεκέμβριο ο σύμβουλος και εκπρόσωπος του Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραχίμ Καλίν είχε προχωρήσει σε αντίστοιχες δηλώσεις ενώ από τον Σεπτέμβριο ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών σημείωνε με ικανοποίηση (πράγμα το οποίο επανέλαβε και χθες) ότι η Αίγυπτος φρόντισε να μην παραβιάσει τα "δικαιώματα” της Τουρκίας με τις έρευνες και τις αδειοδοτήσεις εξόρυξης στις οποίες προχωρά στην θαλάσσια περιοχή της. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η αρχική ελληνο-αιγυπτιακή οριοθέτηση σταματά στον μεσημβρινό πέραν του οποίου αναγκαστικά θα εμπλεκόταν στην διαπραγμάτευση η Τουρκία. Αλλά και η απειλή του Αιγύπτιου προέδρου Σίσι ότι η χώρα του θα επενέβαινε στρατιωτικά στην Λιβύη αν οι στηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις προχωρούσαν ανατολικότερα της γραμμής Σύρτη-Τζούφρα δεν χρειάστηκε να υλοποιηθεί. Μοιάζει σαν και οι δύο πλευρές να έχουν πλήρη επίγνωση των ορίων της αντιπαράθεσής τους.

Το αν και πόσο γρήγορα μπορεί να προχωρήσει μια τουρκο-αιγυπτιακή επαναπροσέγγιση αποτελεί μεγάλο και ανοικτό ερώτημα. Σε ανάλυση της Jerusalem Post οι δηλώσεις Τσαβούσογλου αντιμετωπίζονται απλώς ως ένα κυνικό επικοινωνιακό τέχνασμα για να διαρραγούν οι τριμερείς συνεργασίας της Ελλάδας και της Κύπρου και με την Αίγυπτο και το Ισραήλ.

Όμως πέραν των όσων εκτυλίσσονται στη συγκυρία η σχέση των δύο χωρών είναι αντικειμενικά και διαχρονικά ανταγωνιστική, για λόγους βαθιά ριζωμένους στην ιστορία, την γεωγραφία και την δημογραφία τους.

Πρόκειται για δύο χώρες οι οποίες (ήδη από το 1831, οπότε ο Μωχάμεντ Άλι, θεμελιωτής της σύγχρονης Αιγύπτου έστρεφε τα στρατεύματά του εναντίον της Υψηλής Πύλης προελαύνοντας μέχρι τη Συρία) δίνουν μεταξύ τους τη μάχη της ηγεμονίας σε όλη την περιοχή.

Οι ρόλοι και τα μοντέλα με τα οποία πειραματίστηκαν, γνώρισαν πολλές εναλλαγές. Αρκεί να αναλογισθεί κανείς λ.χ. ότι την δεκαετία του '50, ενώ ο Μεντερές επιχειρούσε μια σχετική επανισλαμοποίηση της Τουρκίας και πρωταγωνιστούσε στην ίδρυση του "Συμφώνου της Βαγδάτης” στη Μέση Ανατολή, ο Νάσερ εμπνεόταν στην Αίγυπτο από το παλαιότερο κεμαλικό κοσμικό παράδειγμα. Η "Αραβική Άνοιξη” υπήρξε η τελευταία περίπτωση κατά την οποία η "πανισλαμική” (αλλά όχι αντιδυτική) γραμμή του Ερντογάν και της αιγυπτιακής Αδελφότητας συγκρούστηκαν με την περισσότερο εθνοκεντρική (όχι πια σοσιαλίζουσα ή παναραβική) γραμμή του Καϊρου.

Αίγυπτος και Τουρκία επεξεργάζονται διαρκώς το ανοικτό ερώτημα της ταυτότητας και της θέσης τους στον κόσμο, και στην περιοχή ενώ ταυτόχρονα διεκδικούν, παρά τους δεσμούς τους με τη Δύση, βαθμούς αυτονομίας, όπως φανερώνει αυτές τις μέρες η απόφαση της Αιγύπτου να προμηθευτεί παρά τις αμερικανικές αντιδράσεις, ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη. Το πώς θα ισορροπήσουν την απάντηση θα κρίνει και τις μεταξύ τους σχέσεις.

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση