Ευρώπη - Τουρκία: Πλησιάζει η ώρα της αλήθειας;

Με την εικόνα του Ερντογάν να συνδιαλέγεται με τον Πρόεδρο Μακρόν υπό τα βλέμματα των Σουλτάνων-συμβόλων του μεγαλείου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τα πορτραίτα των οποίων κοσμούν πια το προεδρικό γραφείο κάνοντας τα κόκαλα του Ατατούρκ να τρίζουν, δε νομίζω ότι θα μπορούσε να υπάρξει μεστότερη συμπύκνωση των τεκταινομένων στην περιοχή. Την περιοχή που, γράφαμε χθες, ότι ο Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ χαρακτηρίζει τόσο πολύπλοκη όσο οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να φανταστούν.

Και για να συμπληρώσουμε τη χθεσινή εικόνα της συνδιάλεξης Ερντογάν-Μακρόν, ας σημειώσουμε ότι την ώρα που υπό τη βαριά σκιά της πανδημίας στην Ελλάδα μαίνεται η πολιτική αντιπαράθεση για την αστυνόμευση των πανεπιστημίων και τη μεταχείριση του Κουφοντίνα, στη Γαλλία βρίσκεται σε εξέλιξη δημόσια συζήτηση που αφορά στη διακίνηση της ισλαμοφοβίας και του ισλαμοαριστερισμού εντός και εκτός γαλλικών πανεπιστημίων.

Πιο συγκεκριμένα, για να γίνουν κατανοητότερα τα πράγματα, το μέτωπο που άνοιξε ο Γάλλος Πρόεδρος με τους φανατικούς φονταμενταλιστές μετά τον αποκεφαλισμό έξω από παρισινό προαστιακό λύκειο καθηγητή του από νεαρό μουσουλμάνο που θεώρησε ότι στο μάθημά του προσέβαλε τον προφήτη Μωάμεθ, έχει τώρα μεταφερθεί στον χώρο της κοινωνικής έρευνας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τη Γαλλίδα Υπουργό Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας Φρενερίκ Βιντάλ να επισημαίνει τον κίνδυνο ο ισλαμοαριστερισμός να «γαγγραινιάσει» τα πανεπιστήμια και να ζητά από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών την πραγματοποίηση μελέτης για τα όρια που θα πρέπει να τεθούν διαχωρίζοντας τις πολιτικές πεποιθήσεις των διδασκόντων από την επιστημονική διδασκαλία τους.

Είναι αλήθεια ότι κάτω από την ομιχλώδη έννοια του ισλαμοαριστερισμού υποκρύπτεται μια πολύ πιο διαυγής πολιτική πραγματικότητα. Συνίσταται στην προσπάθεια που καταβάλλεται από τη συρρικνούμενη νεο-κομμουνιστική γαλλική Αριστερά του Ζαν-Λυκ Μελανσόν να αναπληρώσει, ενόψει των αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων των μηνών που μεσολαβούν μέχρι τις προεδρικές εκλογές του 2022, τις απώλειες της εκλογικής της επιρροής με τον προσεταιρισμό της πολυπληθούς γαλλικής μουσουλμανικής κοινότητας και κατ' επέκταση των ιδιαίτερα ευαίσθητων σε θέματα πολυπολιτισμικότητας και σεβασμού των δικαιωμάτων της ελευθερίας έκφρασης και γνώμης ψηφοφόρων.

Στη Γαλλία οι τελευταίοι κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητο μέγεθος αντιπροσωπεύουν. Όχι, όμως αρκετά μεγάλο για να αντισταθμίσει τη δυναμική που έχει προσλάβει η στροφή της πλειοψηφίας της γαλλικής κοινής γνώμης προς τα δεξιά. Είτε πρόκειται για την πολιτική δεξιά που πλέον ηγεμονεύεται από την Εθνική Συσπείρωση της Μαρί Λεπέν. Είτε πρόκειται για την κοινωνική κεντροδεξιά στην οποία απευθύνεται το πολυσυλλεκτικότερο κόμμα της σημερινής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας του Μακρόν.

Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον ο τελευταίος έχει έναν λόγο παραπάνω να προωθεί δυναμικά τα γαλλικά συμφέροντα τόσο στη Μεσόγειο (Συρία, Λίβανος, Κύπρος, Λιβύη) όσο και στον Καύκασο (Ναγκόρνο-Καραμπάχ) και βέβαια στην Κεντρική Αφρική (Σομαλία, Νίγηρας, Μαλί κλπ) συγκρουόμενος με τα αντίστοιχα τουρκικά σε περισσότερα του ενός μέτωπα.

Είναι, όμως, ταυτόχρονα υποχρεωμένος να αναζητεί ένα modus vivendi με τον νεο-οθωμανικό ηγεμονισμό ώστε να μην έρθει σε ευθεία αντίθεση με την προσπάθεια της βορειοατλαντικής συμμαχίας να συγκρατήσει εντός των κόλπων της την Τουρκία. Τουλάχιστον μέχρις ότου κριθούν οριστικά οι σχέσεις της με τη Δύση. Εξ ου και η θετική ανταπόκριση στην πρόσκληση που με το βλέμμα στραμμένο στον Λευκό Οίκο ο προσωπικός υβριστής του Ερντογάν του απηύθυνε για τη χθεσινή πρόσωπο με πρόσωπο τηλεδιάσκεψη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι προηγήθηκε παρασκήνιο. Όπως δεν υπάρχει αμφιβολία για το έντονο παρασκήνιο που αναπτύσσεται από τουρκικής πλευράς για μια επαφή Ερντογάν με τον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου.

Γιαυτό και είναι ακόμα πιο σημαδιακό το μήνυμα που ο Ερντογάν θέλησε να στείλει χθες μέσα από τον συμβολικό διάκοσμο του προεδρικού του γραφείου. Είναι σαφές και δεν είναι μόνον επικοινωνιακό: Η οποιαδήποτε συζήτηση περί "εξομάλυνσης" των σχέσεων της Τουρκίας με την Δύση δεν μπορεί να λαμβάνει υπόψη ότι η πρώτη είναι μια ισότιμη παγκόσμια δύναμη με αυτοκρατορικά σύνδρομα και η δεύτερη ένα μπλοκ διεθνούς επιρροής σε ένα πολυμερές παγκόσμιο σύστημα για την ασφάλεια του οποίου θα πρέπει να συμβιβασθεί με τους διαδόχους των Σουλτάνων προσφέροντας τα ανταλλάγματα που αξίζουν σε ένα νέο αναδυόμενο και διαρκώς ισχυροποιούμενο Χαλιφάτο.

Η πρόκληση είναι καθαρή. Όπως και το δίλημμά που θέτει και το διακύβευμα που εμπεριέχει. Επιβάλει και εδώ ό,τι η Τουρκία επιδιώκει να επιβάλει και στην Κύπρο προτείνοντας τη διχοτόμησή της και τη δημιουργία δυο ξεχωριστών κρατών: Την αναγνώριση αυτών που αποκαλεί «νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες».

Με τους αποδέκτες του μηνύματος να βρίσκονται ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η περιώνυμη «στρατηγική αυτονομία» που διεκδικεί η Ευρώπη, με ιθύνοντα νου τον Πρόεδρο Μακρόν, τίθεται υπό πολλαπλή δοκιμασία.

Από τη δοκιμασία που πρέπει να περάσει μέχρις ότου της εκχωρηθεί από τη νέα αμερικανική διοίκηση Μπάιντεν στο πλαίσιο της αναθέρμανσης των ευρωατλαντικών σχέσεων.

Από την δεύτερη και μεγαλύτερη δοκιμασία που θα πρέπει να περάσει για να αποδειχθεί μια πολιτισμικά κατακερματισμένη, κοινωνικά διαιρεμένη, πολιτικά αμφισβητούμενη και γεωπολιτικά αλληλοσυγκρουόμενη Ευρώπη είναι σε θέση να σταθεί στα πόδια της ως ενιαίος, αυτοδύναμος και ισχυρός πόλος του διεθνούς συστήματος. Καθόλου απλή δοκιμασία.

Όχι, διότι η Τουρκία θα επιχειρήσει να αμφισβητήσει την ευρωπαϊκή κυριαρχία επί του πεδίου διακινδυνεύοντας μια μετωπική σύγκρουση με την ΕΕ. Ούτε διότι η τελευταία δε θα συμφωνήσει να ασκήσει στο καθεστώς Ερντογάν ανάλογες με τους Αμερικανούς πιέσεις προς την κατεύθυνση της φιλελευθεροποίησής του.

Άλλωστε, ούτε και το καθεστώς Ερντογάν, στον βαθμό που θα θελήσει να συνεχίσει τις οθωμανικές παραδόσεις συμπεριλαμβανομένου και του αυταρχισμού του, θα έχει πρόβλημα να επιδείξει για μια ακόμη φορά το minimum της ανεκτικότητας που προϋποθέτει η φιλελευθεροποίησή του. Πάντα το Ισλάμ χαρακτηριζόταν από έναν παράδοξο, αν και ευεξήγητο, συνδυασμό του δεσποτισμού του με τις αρμονικές σχέσεις που διατηρούσε με όσες θρησκευτικές, ενίοτε και πολιτικές, ετεροδοξίες και εθνοτικές «ετερότητες» που συμπεριελάμβανε στις κτήσεις του. Είχε διαχρονικά την έφεση να τις αφομοιώνει ή έστω να συνυπάρχει ειρηνικά μαζί τους.

Αλλού θα είναι το πρόβλημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση:

Πρώτον, θα της είναι δύσκολο να βρει κοινό βηματισμό στα αποκλίνοντα εσωτερικά εθνικά συμφέροντα.

Δεύτερον, θα της είναι εξίσου δύσκολο να βρει τη γεωπολιτική συνοχή της ενόσω οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες της θα τελούν υπό την αυξανόμενη πίεση που αναμένεται να ασκήσουν από τη μια οι ξενοφοβικές, ευρωσκεπτικιστικές και εθνολαϊκιστικές δυνάμεις και από την άλλοι οι ισλαμοαριστεριστές ενόψει των εκλογικών αναμετρήσεων των επομένων ετών.

Ο Ερντογάν ασφαλώς το γνωρίζει. Δεν πρόκειται να μη φροντίσει, σε συνεργασία ίσως και με τη Ρωσία, να επενδύσει στην αποδυνάμωση του «ευρωπαϊκού εσωτερικού μετώπου» παίζοντας και με ευρωσκεπτικιστική ισλαμοαριστερά και με την εθνικιστική ισλαμοφοβική ακροδεξιά.

Κυρίως όμως θα αξιοποιήσει τις ανταγωνιστικές αντιθέσεις μεταξύ των δυο πόλων του γαλλογερμανικού άξονα.

Και ήταν προφανώς για αυτόν τον λόγο που την περίοδο της μεγάλης περσινής έντασης στο Αιγαίο εμφανιζόταν με τόση αυτοπεποίθηση απειλώντας την ΕΕ με διάλυση, αν επέμενε να παίρνει το μέρος της Ελλάδας και να αγνοεί τα δικά της δικαιώματα στη «Γαλάζια Πατρίδα».

Το μεταναστευτικό ήταν και παραμένει ένα από τα όπλα του. Οι εντός Ευρώπης μουσουλμανικές κοινότητες είναι ένα άλλο.

Σε ό,τι αφορά στη Γερμανία των τριών και πλέον εκατομμυρίων Τούρκων ψηφοφόρων το πράγμα είναι πολύ καθαρό, δεδομένου μάλιστα ότι πλησιάζουν οι γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου. Σε ό,τι αφορά στη Γαλλία δεν έχει μεν ένα ακριβώς αντίστοιχα ισοδύναμο "εργαλείο" να χρησιμοποιήσει, έχει όμως τις ανταγωνιστικές γεωστρατηγικής φιλοδοξίες της φιλότουρκης Γερμανίας να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης για την αποδοχή της τουρκικής ηγεμονίας στην περιοχή.

Η Γαλλία θύμισε πέρσι στην κοινή συνεντευξη Μακρόν-Μέρκελ από τη θερινή κατοικία του Γάλλου Προέδρου ότι η Μεσόγειος είναι mare nostrum για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Ερντογάν, όμως ξέρει ότι τη «δική της θάλασσα» η Ευρώπη δεν τη μοιράζεται μόνον με τη Γαλλία και βεβαίως με την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα, αλλά και με την επαμφοτερίζουσα Ιταλία και την επίσης λοξοκοιτάζουσα την Τουρκία Ισπανία.

Πιθανόν, στη μετά-Μέρκελ εποχή κάποια πράγματα να αλλάξουν. Πολλώ δε μάλλον που στην εικόνα της θα βρίσκεται ο Ντράγκι.

Για την Ελλάδα ωστόσο θα πρέπει να αλλάξουν τόσο πολλά ώστε να μπορούμε να θεωρήσουμε απλή σύμπτωση το γεγονός ότι μια μέρα μόλις μετά τις χθεσινές δηλώσεις Ερντογάν ότι η χώρα παραβιάζει τις συμφωνίες επαναπροωθώντας πρόσφυγες στην Τουρκία, στον ευρωπαϊκό τύπο προβάλλονται οι καταγγελίες που κάνει για το θέμα η γερμανική μη-κυβερνητική οργάνωση Mare Liberum. Πάνω από 10.000 παράνομες επαναπροωθήσεις, λέει, κατέγραψε στη διάρκεια του 2020 από τη Σάμο και ότι παρά τις απειλές που δέχονται υπάρχουν αρκετοί Σαμιώτες που καταγγέλλουν αυτές τις πρακτικές.

Εκεί που μας χρωστούσαν μας παίρνουν και το βόδι.

Γιώργος Σεφερτζής
Liberal

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση