Τουρκία και Ην. Βασίλειο: Οι καινούριοι καλύτεροι φίλοι;

Των Sam Lowe, Luigi Scazzieri

Μια εμπορική συμφωνία ανάμεσα στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία είναι "πολύ κοντά", είχε δηλώσει ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Mevlüt Çavuşoğlu κατά την επίσκεψή του στο Ηνωμένο Βασίλειο στις αρχές Ιουλίου. Η σημασία που αποδίδεται στην εξασφάλιση μιας εμπορικής συμφωνίας μετά το Brexit αντικατοπτρίζει τη σημασία της εμπορικής σχέσης, ιδίως με την Τουρκία. Το 2018, η Τουρκία εξήγαγε αγαθά και υπηρεσίες αξίας 10,6 δισ. στερλίνων στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη δεύτερη πιο σημαντική εξαγωγική της αγορά μετά τη Γερμανία. Αλλά όταν το Ηνωμένο Βασίλειο εξέλθει από τη μεταβατική περίοδο του Brexit στο τέλος του έτους, θα αποχωρήσει επίσης και από την τελωνειακή ένωση της ΕΕ με την Τουρκία, πράγμα που σημαίνει ότι η εμπορική σχέση Ηνωμένου Βασιλείου-Τουρκίας θα αλλάξει ριζικά.

Μια εμπορική συμφωνία Ηνωμένου Βασιλείου-Τουρκίας είναι σημαντική και για τις δύο χώρες, εμπορικά και πολιτικά. Οι διμερείς σχέσεις ενισχύθηκαν τα τελευταία χρόνια, καθώς οι σχέσεις και των δύο χωρών με την ΕΕ έχουν επιδεινωθεί. Οι Βρυξέλλες και η Άγκυρα συγκρούστηκαν για τη διάβρωση των δημοκρατικών ελέγχων και εξισορροπήσεων στην Τουρκία, καθώς και για την ολοένα και πιο δυναμική εξωτερική πολιτική της στη Λιβύη και την ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα για το θέμα των γεωτρήσεων έξω από την Κύπρο. Οι εντάσεις έκαναν την ΕΕ απρόθυμη να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τον εκσυγχρονισμό της εμπορικής σχέσης ΕΕ-Τουρκίας και την απελευθέρωση σε τομείς όπως οι υπηρεσίες και οι προμήθειες. Στο μεταξύ, η σχέση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ έχει επίσης ενταθεί, ειδικά μετά την αγορά από την Άγκυρα ενός ρωσικού πυραυλικού συστήματος, παρά την αντίθεση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένας από τους λίγους εναπομείναντες φίλους της Τουρκίας στη Δύση, και για την Άγκυρα μια εμπορική συμφωνία θα σηματοδοτούσε μια στενή οικονομική και πολιτική σχέση με μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη. Από την πλευρά του, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν πρόθυμο να καλλιεργήσει μια καλή σχέση με την Άγκυρα στο πλαίσιο της "Παγκόσμιας Βρετανίας" που θέλει να οικοδομήσει μετά το Brexit με εμπορικές συμφωνίες και πολιτικές συνεργασίες.


Όταν ήταν ακόμη μέλος της ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ένας από τους κορυφαίους υποστηρικτές της τουρκικής ένταξης στην ΕΕ. Το Ηνωμένο Βασίλειο καταδίκασε γρήγορα την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία το 2016, κερδίζοντας επιδοκιμασίες στην Άγκυρα. Στις αρχές του 2017, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία συνήψαν μια συμφωνία που προέβλεπε ότι η BAE Systems θα συμμετάσχει σε ένα έργο για την κατασκευή ενός μαχητικού αεροσκάφους για την αεροπορία της Τουρκίας. Το Λονδίνο τήρησε πολύ πιο διακριτική στάση από άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όσον αφορά την εγχώρια κατάσταση στην Τουρκία και απέφυγε σε μεγάλο βαθμό να ασκήσει κριτική στον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την κυβέρνησή του. Όταν η Τουρκία ξεκίνησε μια στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία τον Οκτώβριο του 2019, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν αρχικά απρόθυμο να καταδικάσει την Άγκυρα, σε αντίθεση με άλλους συμμάχους στο ΝΑΤΟ. Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν επίσης λιγότερο επικριτικό για την παρέμβαση της Τουρκίας υπέρ της αναγνωρισμένης από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνησης στη Λιβύη. Η πανδημία του κορονοϊού έδωσε την ευκαιρία στις δύο χώρες να συνεργαστούν: η Τουρκία έστειλε προστατευτικό εξοπλισμό στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρεμβαίνοντας όταν ακυρώθηκε η παραγγελία που είχε κάνει το Ηνωμένο Βασίλειο από μια ιδιωτική εταιρεία. Και, σε αντίθεση με την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει απαλλάξει την Τουρκία από τα μέτρα καραντίνας, προσφέροντας σωτηρία στην τουρκική τουριστική βιομηχανία.

Αλλά μια εμπορική συμφωνία δεν είναι απλή υπόθεση. Η οικονομική σχέση της Τουρκίας με το Ηνωμένο Βασίλειο εξαρτάται από τη μελλοντική συμφωνία ΕΕ-ΗΒ. Η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την τελωνειακή ένωση της ΕΕ καθιστά αναπόφευκτη μια ριζική αλλαγή στο εμπόριο Ηνωμένου Βασιλείου-Τουρκίας. Η Τουρκία βρίσκεται σε μερική τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, η οποία καλύπτει βιομηχανικά αγαθά και ορισμένα επεξεργασμένα τρόφιμα (τα αγροτικά προϊόντα καλύπτονται από ξεχωριστή συμφωνία που θα πρέπει επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία να αναπαράγουν). Τα αγαθά που καλύπτονται από το καθεστώς της τελωνειακής ένωσης μπορούν να πωλούνται χωρίς δασμούς και ποσοστώσεις στην ΕΕ, χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούν οι εξαγωγείς για τις δαπανηρές διαδικασίες που απορρέουν από τους κανόνες καταγωγής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Τουρκία υποχρεούται να εφαρμόσει τους ίδιους (ή τουλάχιστον όχι χαμηλότερους) δασμούς με την ΕΕ σε εμπορεύματα που εισάγονται από αλλού. Η Τουρκία οφείλει επίσης να μιμείται την εμπορική πολιτική της ΕΕ, διαπραγματευόμενη συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών με τις ίδιες χώρες και πληρώντας τις προϋποθέσεις της ΕΕ για τη μείωση των δασμών και τους κανόνες καταγωγής.

Η τελωνειακή ένωση της Τουρκίας με την ΕΕ δένει τα χέρια της Άγκυρας στην περίπτωση που χρειαστεί να διαπραγματευτεί μια νέα συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο. Ενώ η Τουρκία είναι σε θέση να διαπραγματεύεται τις δικές της εμπορικές συμφωνίες και να έχει ελευθερία κινήσεων σε τομείς που δεν καλύπτονται από την τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, όπως οι υπηρεσίες και τα γεωργικά προϊόντα, όσον αφορά την κατάργηση των δασμών για βιομηχανικά αγαθά (ο σημαντικότερος εξαγωγικός τομέας της Τουρκίας), η σχέση Τουρκίας-ΗΒ πρέπει να ταιριάζει με τη σχέση ΕΕ-ΗΒ. Αυτό σημαίνει ότι εάν η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο αποτύχουν να καταλήξουν σε συμφωνία πριν από το τέλος του έτους, θα επιβληθούν δασμοί στα αγαθά που μεταφέρονται από το Ηνωμένο Βασίλειο στην ΕΕ, και θεωρητικά το ίδιο θα συμβεί μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένου Βασιλείου.

Ορισμένοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Άγκυρα ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να παραβιάσουν τους όρους της τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας με την ΕΕ και να συνάψουν εμπορική συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, ακόμη κι αν δεν υπάρχει συμφωνία ΗΒ-ΕΕ. Αυτό έχει συμβεί στο παρελθόν με τη Μαλαισία, προς μεγάλη απογοήτευση της ΕΕ, όταν η ΕΕ είχε αποτύχει να ολοκληρώσει τις εμπορικές της διαπραγματεύσεις, αλλά η Τουρκία προχώρησε και υπέγραψε ούτως ή άλλως μια συμφωνία. Μια συμφωνία Ηνωμένου Βασιλείου-Τουρκίας, υπό τέτοιες συνθήκες, θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει την πλήρη κατάρρευση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας λόγω του σημαντικού κινδύνου ένας μεγάλος όγκος βρετανικών αγαθών να μεταφέρεται στην ΕΕ μέσω Τουρκίας. Μια τέτοια συμφωνία θα οδηγούσε σε ακόμη μεγαλύτερη τριβή μεταξύ της Άγκυρας και των Βρυξελλών, και θα ενίσχυε τη φωνή εκείνων που υποστηρίζουν μια αυστηρότερη στάση της ΕΕ έναντι της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων κυρώσεων και τερματισμού των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να σκεφτεί προσεκτικά πριν επιδιώξει μια εμπορική συμφωνία που θα αποσταθεροποιήσει περαιτέρω τη σχέση της ΕΕ με την Τουρκία και ενδεχομένως θα θεωρηθεί ως σκόπιμη πρόκληση από τις Βρυξέλλες.

Ωστόσο, ακόμη και αν η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο, και κατ' επέκτασιν η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο, συνάψουν συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που θα καταργεί δασμούς και ποσοστώσεις στα βιομηχανικά αγαθά, αυτό θα συνιστά και πάλι μια απότομη επιδείνωση των εμπορικών όρων σε σχέση με τους υφιστάμενους, και θα προκαλέσει προβλήματα σε εταιρείες που πραγματοποιούν συναλλαγές μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Τουρκίας. Σε αντίθεση με τις συναλλαγές εντός της τελωνειακής ένωσης, για να μπορεί ένα εξαγόμενο αγαθό να πληροί τις προϋποθέσεις για δασμολογική απαλλαγή στη βάση μιας συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών, πρέπει να πληροί συγκεκριμένους κανόνες καταγωγής. Αυτό γίνεται για να διασφαλιστεί ότι οι εξαγωγές δεν προέρχονται από κάπου αλλού. Για να δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, και συνεπώς οι τουρκικές εμπορικές συμφωνίες, απαιτούν συχνά τουλάχιστον το 60% της αξίας ενός εξαγόμενου αυτοκινήτου να έχει παραχθεί τοπικά για να πληροί τις προϋποθέσεις για μηδενικούς δασμούς. Εάν ένα παρόμοιο κατώτατο όριο επρόκειτο να εφαρμοστεί σε μια εμπορική συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, θα δημιουργούσε πρόβλημα σε ορισμένους Τούρκους εξαγωγείς αυτοκινήτων, καθώς αντλούν μόνο περίπου το 50% των εισροών τους από την Τουρκία (Διάγραμμα 1).

Ακόμη και για τομείς που προμηθεύονται μεγάλο μέρος των εισροών τους τοπικά, οι κανόνες καταγωγής μπορούν να δημιουργήσουν δυσκολίες. Για παράδειγμα, οι συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών της ΕΕ περιλαμβάνουν συχνά αυστηρούς κανόνες καταγωγής όσον αφορά τα εξαγόμενα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Για παράδειγμα, για να απαλλαγεί από δασμούς ένα τυπωμένο μπλουζάκι που έχει κατασκευαστεί από εισαγόμενο βαμβάκι, ενδέχεται να χρειάζεται να υποβάλλεται σε δύο περαιτέρω στάδια παραγωγής στην Τουρκία. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να επιβάλλεται δασμός όταν το μπλουζάκι θα εισέρχεται στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ενώ το βάρος της συμμόρφωσης με τους πρόσθετους κανόνες καταγωγής δεν μπορούν να εξαλειφθεί πλήρως, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία θα μπορούσαν θεωρητικά να λάβουν μέτρα για να διευκολύνουν τις εξαγωγές να πληρούν τις προϋποθέσεις για μια μελλοντική συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών. Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να απλοποιήσουν τα κριτήρια των κανόνων καταγωγής και/ή να συμφωνήσουν να επιτρέψουν στις εισροές που προέρχονται από την ΕΕ των 27 να προσμετρώνται στα τοπικά όρια προστιθέμενης αξίας - η λεγόμενη "σώρευση". Ωστόσο, η Τουρκία δεσμεύεται από τους όρους της τελωνειακής της ένωσης με την ΕΕ να αναπαράγει τους κανόνες καταγωγής που εφαρμόζονται στη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών ΕΕ-ΗΒ στη δική της εμπορική συμφωνία με τη Βρετανία. Αυτό σημαίνει ότι η ευελιξία που προτείνεται παραπάνω μπορεί να εφαρμοστεί μόνον εάν η ΕΕ συμφωνήσει πρώτα για αυτή στις διαπραγματεύσεις της με το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ζητήσει ευέλικτους κανόνες καταγωγής, και ειδικότερα φιλόδοξες προβλέψεις σώρευσης, στις εμπορικές της συνομιλίες με την ΕΕ, αλλά μέχρι στιγμής η ΕΕ δεν ήταν δεκτική. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει καθώς οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν το καλοκαίρι, οπότε το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να συνεχίσει να προωθεί το αίτημά του. Θα πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο να συμμετάσχει στην πανευρωμεσογειακή σύμβαση για τους κανόνες καταγωγής - αυτή η συμφωνία επιτρέπει τη σώρευση και τον συνυπολογισμό των εισροών που προέρχονται από τους 20 υπογράφοντες, συμπεριλαμβανομένων της ΕΕ και της Τουρκίας, να υπολογίζονται στα όρια τοπικού περιεχομένου στις αντίστοιχες συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ τους.

Ωστόσο, εάν το Ηνωμένο Βασίλειο είναι διατεθειμένο να παραιτηθεί από την αμοιβαία μεταχείριση για τις δικές του εξαγωγές προς την Τουρκία, υπάρχει μια άλλη επιλογή. Σε αντίθεση με την Τουρκία, η οποία περιορίζεται από την τελωνιακή ένωση που έχει συνάψει με την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να ενεργήσει μονομερώς για να μετριάσει τα εμπόδια προς τους Τούρκους εξαγωγείς. Για παράδειγμα, εάν υποθέσουμε ότι ΗΒ και Τουρκία καταλήγουν σε μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε μονομερώς να αποφασίσει ότι θα υιοθετήσει μια ευέλικτη προσέγγιση όσον αφορά τους κανόνες καταγωγής και εισαγωγής από την Τουρκία. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να επιτρέψει οι εισαγωγές από την Τουρκία να εισέλθουν στη χώρα χωρίς δασμούς, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους παρέχοντας μια προσωρινή περίοδο χάριτος. Αυτό θα εξασφάλιζε περισσότερο χρόνο στις τουρκικές επιχειρήσεις να προσαρμόσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους και να διασφαλίσουν ότι οι εξαγωγές τους συμμορφώνονται με τους κανόνες καταγωγής που προβλέπει η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου.

Στην τελική, όμως, ένας ακόμη λόγος για τον οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στη σύναψη εμπορικής συμφωνία με την ΕΕ πριν από το τέλος του έτους, είναι για να αποφύγει τυχόν αναταραχές στις εμπορικές ροές με την Τουρκία. Ακόμη, όμως, και αν το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία καταφέρουν να συνάψουν μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, η μελλοντική τους σχέση θα εξαρτηθεί από τις ευρύτερες πολιτικές εξελίξεις, ιδίως από τις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, εάν η ΕΕ επιβάλει πρόσθετες κυρώσεις στην Τουρκία, πριν από το τέλος της μεταβατικής περιόδου, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει επίσης να τις εφαρμόσει, λόγω των όρων που προβλέπει η συμφωνία αποχώρησης της χώρας από το μπλοκ.

Παράλληλα, όσο περισσότερο η Τουρκία συγκρούεται με την ΕΕ, μεμονωμένα κράτη μέλη της Ένωσης ή τις ΗΠΑ για θέματα όπως η Λιβύη και η ανατολική Μεσόγειο, τόσο πιο δύσκολο καθίσταται για το Ηνωμένο Βασίλειο να μην εμπλακεί στις εν λόγω διαμάχες. Παρότι είναι ένας από τους στενότερους εταίρους της Τουρκίας, το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να αντισταθεί στον πειρασμό να συνάψει εμπορική συμφωνία με την Τουρκία πριν συνάψει συμφωνία με την ΕΕ, καθώς κάτι τέτοιο θα είχε για το ΗΒ περιορισμένα οφέλη, αλλά θα δηλητηρίαζε ακόμη περισσότερο τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας. Την ίδια στιγμή, το Λονδίνο θα πρέπει να προειδοποιήσει την Άγκυρα για τους κινδύνους που εγκυμονούν στην περίπτωση που ακολουθήσει μια πιο αποφασιστική εξωτερική πολιτική, να την ενθαρρύνει να ξεκινήσει διάλογο με τους γείτονές της προκειμένου να επιλυθούν οι μεταξύ τους διαφορές και να προσπαθήσει να αποκλιμακώσει τις εντάσεις.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση