Θαλάσσιες ζώνες: Το αίνιγμα της Σφίγγας

Μάχη με τον χρόνο δίνει η Αθήνα προκειμένου να ανατρέψει το αρνητικό τετελεσμένο του τουρκολυβικού μνημονίου, καθώς έπειτα από αδράνεια και ολιγωρίες ετών τώρα επιχειρεί να δώσει ουσιαστικό περιεχόμενο σε συμμαχίες που μένουν στο χαρτί και να ασκήσει κυριαρχικά δικαιώματά της μέσω και συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικές χώρες.

Χωρίς να λείπει από το τραπέζι καμιά απολύτως επιλογή, η Αθήνα μετά τη συμφωνία οριοθέτησης με την Ιταλία στρέφεται με απόλυτη προσήλωση πλέον στο Κάιρο, προκειμένου να ξεμπλοκάρουν οι συνομιλίες και με ευελιξία να αναζητηθεί συμφωνία, που θα αποτελούσε ισχυρή και αποτελεσματική απάντηση στο τουρκολυβικό μνημόνιο. Μεθαύριο Πέμπτη ο Ν. Δένδιας θα βρίσκεται στο Κάιρο με την ομάδα εμπειρογνωμόνων του ΥΠΕΞ, ώστε να επαναληφθούν οι συνομιλίες, ενώ έχει υπάρξει ήδη και θα υπάρξει και νέα επικοινωνία του Κ. Μητσοτάκη με τον πρόεδρο Αλ Σίσι, καθώς σε μεγάλο βαθμό πρόκειται πλέον περί πολιτικής απόφασης.

Εξαιρετικά σημαντική, όμως, είναι και η σημερινή επίσκεψη Μητσοτάκη στο Ισραήλ, λίγες εβδομάδες μετά τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης Νετανιάχου, όπου και θα επικεντρωθεί στην ενεργειακή συνεργασία την οποία επιχειρεί να πλήξει η Τουρκία, καθώς το τουρκολυβικό μνημόνιο παρεμβάλλεται ουσιαστικά στη διαδρομή του αγωγού East Med, αλλά και σε θέματα ασφαλείας, καθώς η ηγεμονική ανεξέλεγκτη συμπεριφορά της Τουρκίας δεν αφήνει αδιάφορο το Ισραήλ.

Χθες ο Ν. Δένδιας είχε επίσης σημαντικές συνομιλίες με τον Γάλλο ομόλογό του Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν, καθώς το Παρίσι είναι από τις λίγες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που έχουν σαφή θέση εναντίον της τουρκικής επιθετικότητας και μάλιστα η Γαλλία συμμετείχε και προσυπέγραψε την Κοινή Δήλωση της Πενταμερούς (Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος-Γαλλία-Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) που καταδίκασε τις προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας εις βάρος της Ελλάδας και την Κύπρου και συγχρόνως χαρακτήρισε παράνομο το τουρκολυβικό μνημόνιο. Ο χρόνος ωστόσο δεν είναι το μέρος μας και γι' αυτό απαιτείται άμεση κινητοποίηση προς κάθε κατεύθυνση.


Αίγυπτος

Είναι ζωτικής σημασίας η επιδίωξη συμφωνίας οριοθέτησης με την Αίγυπτο, η οποία θα μπει σφήνα στο τουρκολυβικό μνημόνιο και θα έχει φυσικά πιο αποτελεσματική ισχύ από οποιαδήποτε μονομερή κίνηση. Η Αθήνα και προσωπικά ο Κ. Μητσοτάκης πρέπει να ξεκαθαρίσουν στον πρόεδρο Αλ Σίσι ότι το ζήτημα αυτό, στο οποίο η Ελλάδα είναι έτοιμη να κάνει συμβιβασμούς, θα κρίνει τις ίδιες τις ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις. Και στην περίπτωση της Αιγύπτου υπήρξαν δυστυχώς σοβαρές καθυστερήσεις και καθόλου ευελιξία από ελληνικής πλευράς στις διαπραγματεύσεις που έχουν διαρκέσει πάνω από δέκα χρόνια. Τώρα, όμως, για τη μερική οριοθέτηση που ζητούσαν στο παρελθόν οι Αιγύπτιοι (να φθάσει προς ανατολικά μέχρι τον 28ο Μεσημβρινό) υπάρχει ευρεία συναίνεση στην Αθήνα, ενώ και με τη συνέντευξή του (στην «Καθημερινή») ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλ. Τσίπρας, έδειξε υπεύθυνη στάση, στηρίζοντας την κυβέρνηση στη διαπραγμάτευση με την Αίγυπτο, ώστε να γίνουν οι αναγκαίες ευέλικτες προσαρμογές (σε ό,τι αφορά τη μετακίνηση της μέσης γραμμής με υπολογισμό μη πλήρους επήρειας των νησιών νότια της Ιεράπετρας, Χρυσή, Γαϊδουρονήσι) στην ελληνική διαπραγματευτική θέση προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία. Και αυτό είναι το momentum που πρέπει να εκμεταλλευτεί άμεσα η κυβέρνηση.

Ευαίσθητο σημείο παραμένει ότι σε μια τμηματική ή μερική οριοθέτηση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός ο 28ος Μεσημβρινός, καθώς διατέμνει τη Ρόδο και άρα αυτή θα εμφανιζόταν... διχοτομημένη, με το μισό νησί να έχει επήρεια που θα καταγράφεται στη συμφωνία και το άλλο μισό να μένει εκτός συμφωνίας. Αγνωστο είναι επίσης πώς θα επηρεασθεί η αιγυπτιακή ηγεσία από το γεγονός ότι πλέον στην περιοχή υπάρχουν δηλωμένα οριοθετημένα οικόπεδα τα οποία θα αδειοδοτηθούν στην ΤΡΑΟ έστω και με το παράνομο τουρκολυβικό μνημόνιο…

Tα 12 μίλια

Η επιλογή της επέκτασης των χωρικών υδάτων έως τα 12 ν.μ. Η πρόταση αυτή προφανώς αφορά τμηματική επέκταση σε Ιόνιο (για την οποία έχει υπάρξει προεργασία στο ΥΠΕΞ επί θητείας του Ν. Κοτζιά), η οποία διευκολύνεται μετά τη υπογραφή της συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας.

Πιο προωθημένη θα ήταν η κίνηση επέκτασης χωρικών υδάτων νότια της Κρήτης, όπου δεν επηρεάζονται συμφέροντα τρίτων χωρών, είναι εκτός Αιγαίου (όπου θα απαιτούνταν ρυθμίσεις λόγω Τουρκίας και εγγύτητας των νησιών) και θα ήταν μια νόμιμη κίνηση σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η οποία θα ήταν σε ανταπόδοση των μονομερών ενεργειών της Τουρκίας. Συγχρόνως το σενάριο της επέκτασης των χωρικών υδάτων και στην περιοχή ανατολικά των Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου, Κρήτης θα περιόριζε τις περιοχές που διεκδικεί η Τουρκία. Με την κίνηση αυτή θα ήταν πιο ενισχυμένη η θέση της Ελλάδας στην αντίδρασή της εφόσον η Τουρκία επιχειρούσε να κάνει έρευνες στην περιοχή μεταξύ των 6 και 12 ν.μ., καθώς η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι περιοχή άσκησης κυριαρχίας.

Όμως δεν θα έλυνε φυσικά το συνολικό ζήτημα που θέτει η Τουρκία, καθώς θα μπορούσε να δοκιμάσει να προκαλέσει στη ζώνη πέραν των 12 ν.μ., σε περιοχές όμως της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Δικαστική διαμάχη

Ο καθηγητής Χρήστος Ροζάκης προκρίνει τη δικαστική αντιμετώπιση, καθώς η Λιβύη με επιστολή της στο ΟΗΕ δηλώνει ότι θα αποδεχθεί από όποια χώρα διαφωνεί με το τουρκολυβικό μνημόνιο να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο. Καθώς η Ελλάδα έχει καταθέσει τον Ιανουάριο του 2015 δήλωση εξαίρεσης από το Δικαστήριο υποθέσεων οριοθέτησης (λόγω της αντιπαράθεσης με την Αλβανία, όταν η Ελλάδα οριοθέτησε οικόπεδα δυτικά και βόρεια της Κέρκυρας), η προσφυγή θα πρέπει να γίνει με συνυποσχετικό. Η εκτίμηση του έμπειρου νομικού είναι ότι δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή η οριοθετική γραμμή που όρισαν Τουρκία και Λιβύη και συνεπώς θα καταπέσει έτσι το ίδιο το τουρκολυβικό μνημόνιο. Η εκδίκαση μιας τέτοιας προσφυγής θα απαιτήσει σχεδόν 2 χρόνια και το πρόβλημα είναι ότι στο διάστημα αυτό η δικαστική διαδικασία δεν αποτελεί ανάχωμα για τις προκλήσεις της Τουρκίας.

Βεβαίως μπορεί η Ελλάδα να προσφύγει μονομερώς, θέτοντας ερώτημα για τη νομιμότητα του τουρκολυβικού μνημονίου. Ομως το Δικαστήριο εκδίδοντας γνωμοδότηση δεν δεσμεύει την Τουρκία και κυρίως δεν προβλέπει μέτρα συμμόρφωσης. Η μονομερής κατάθεση συντεταγμένων των εξωτερικών ορίων της ΑΟΖ δεν θα έχει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, ούτε κατοχυρώνει την Ελλάδα, εάν δεν έχει προηγηθεί μια συμφωνία με την Αίγυπτο, καθώς θα αντιμετωπιστεί ως απλή μονομερής δήλωση. Και μια μονομερής κατάθεση συντεταγμένων θα αποτελούσε λόγο διακοπής των διαπραγματεύσεων με τη Λιβύη, ακόμη και με την Ιταλία και την Αλβανία. Εξάλλου η Ελλάδα έχει ορίσει μονομερώς ως εξωτερικό όριο των θαλασσίων ζωνών της μέχρις ότου υπάρξουν οριοθετήσεις στη μέση γραμμή (τροπολογία Μανιάτη) και έχει κοινοποιήσει την εθνική νομοθεσία στον ΟΗΕ.

Οριοθέτηση με την Κύπρο

Ούτε οι προηγούμενες κυβερνήσεις ούτε η σημερινή άνοιξαν θέμα οριοθέτησης με την Κύπρο, γνωρίζοντας ότι το κλίμα διεθνώς δεν είναι θετικό σε μια τέτοια προοπτική, καθώς μια τέτοια κίνηση θα εκλαμβανόταν ως «μαξιμαλιστική» εφαρμογή του γράμματος της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας. Και συγχρόνως η Αθήνα θα αναλάμβανε το βάρος να προασπίσει μια τέτοια συμφωνία για μια περιοχή όπου θα ήταν μάλλον απίθανο να εξασφαλίσει δυνατότητες άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, σε αντίθεση με την Αγκυρα που διαθέτει τα δικά της ερευνητικά σκάφη και γεωτρύπανα. Πέραν όλων αυτών, είναι προφανές ότι η Αθήνα εκτός από την πλήρη ανάπτυξη της αποτρεπτικής ισχύος της χώρας οφείλει να κάνει άμεσα κινήσεις και σε διπλωματικό πεδίο.

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί στη γερμανική προεδρία της Ε.Ε., που αρχίζει την 1η Ιουλίου, ότι έχει ευθύνες το Βερολίνο εάν δεν εκφράσει με πειστικό τρόπο και ως ευρωπαϊκή θέση πως οποιαδήποτε προσπάθεια να πληγούν κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας δεν θα γίνει ανεκτή και θα έχει συνέπειες στο σύνολο των ευρωτουρκικών σχέσεων. Επίσης πρέπει να ενημερωθεί ο Λευκός Οίκος, αλλά και η Μόσχα. Και σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί και δεν πρέπει η Αθήνα να περιμένει πλέον πότε θα έρθει το τουρκικό γεωτρύπανο συνοδευόμενο από φρεγάτες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Τότε που η σύγκρουση θα είναι αναπόδραστη.

Τα παζάρια με την Λιβύη ναυάγησαν στα ανοικτά της Γαύδου

Η αδράνεια και η ομφαλοσκόπηση δεν μπορεί να είναι η αντίδραση στη γενικευμένη κατά μέτωπον επίθεση που εξαπολύει η Τουρκία θέλοντας να βάλει τη σφραγίδα της στο νέο status quo τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στο Αιγαίο. Διαφορετικά η επιλογή θα είναι να περιμένουμε απλώς τη στιγμή της σύγκρουσης. Η υπόθεση της Λιβύης είναι χαρακτηριστικό δείγμα για το πού οδηγεί η υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων της χώρας, η λάθος ανάγνωση των διεθνών εξελίξεων και η αδράνεια.

Για σχεδόν μια δεκαετία οι συνομιλίες για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη (που αν είχε συναφθεί, δεν θα υφίστατο τώρα τουρκολυβικό μνημόνιο και θα είχε δημιουργηθεί ένα σοβαρό προηγούμενο στη Μεσόγειο για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών βάσει του Δικαίου της Θάλασσας) κόλλαγαν σε δύο θέματα: στην απαίτηση της Ελλάδας να υπολογιστεί πλήρης επήρεια της Γαύδου και των Στροφάδων και να μην υπολογιστεί ως ευθεία γραμμή βάσης το κλείσιμο του Κόλπου της Σύρτης.

Με τις διαπραγματεύσεις η διαφορά μεταξύ των δύο πλευρών ήταν πολύ μικρή και ήταν περίπου στο 3,5% της υπό οριοθέτηση περιοχής. Η διαφορά είχε περιοριστεί μόνο στην επήρεια της Γαύδου… Η ελληνική πλευρά θεώρησε ότι δεν άξιζε τον κόπο αυτή η «παραχώρηση» και ότι μελλοντικά από καλύτερη θέση θα μπορούσε να υποχρεώσει τη Λιβύη να υποχωρήσει.

Αυτό δεν έγινε, αλλά αντίθετα άρχισε η αποσταθεροποίηση της Λιβύης. Το 2014 ανέστειλε τη λειτουργία της η ελληνική πρεσβεία στην Τρίπολη και η επαφή είχε ήδη χαθεί. Τον Νοέμβριο του 2016, ο Νίκος Κοτζιάς επισκέφθηκε την Τρίπολη σε μια προσπάθεια επανεκκίνησης των σχέσεων και στο πλαίσιο αυτό τέθηκε και το θέμα της επανάληψης των συνομιλιών για την οριοθέτηση. Όμως, παρά τις επίσημες δηλώσεις του τότε ΥΠΕΞ, ούτε και τότε επαναλειτούργησε η πρεσβεία στην Τρίπολη.

Η «Γαλάζια Πατρίδα»

Στις 25 Οκτωβρίου του 2018, ο Τούρκος υπουργός Αμυνας Χ. Ακάρ σε συνέντευξη του στην τουρκική TRT παρουσιάζει έναν χάρτη που εκπλήσσει πολλούς, καθώς η τουρκική υφαλοκρηπίδα έφθανε μέχρι και νότια της Κρήτης, δημιουργούσε θαλάσσια σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και ουσιαστικά αποτύπωνε τη «Γαλάζια Πατρίδα» στη Μεσόγειο.

Λίγες ημέρες αργότερα, ο κ. Ακάρ, στις 5 Νοέμβριου 2018, επισκέπτεται τη Λιβύη. Αλλά μόνο στις 12 Νοεμβρίου σημαίνει συναγερμός στην Αθήνα, καθώς η «Yeni Safak» σε ρεπορτάζ, το οποίο αποτελούσε προφανώς επίσημη διαρροή, εμφανίζει χάρτες που αποτυπώνουν τα θαλάσσια σύνορα της Λιβύης με την Τουρκία, οι οποίοι όπως ανέφερε η φιλοκυβερνητική εφημερίδα συζητήθηκαν στη διάρκεια των συνομιλιών του Ακάρ στην Τρίπολη.

Ήταν η περίοδος όμως που η τότε κυβέρνηση κλυδωνιζόταν από το ζήτημα της Συμφωνίας των Πρεσπών που οδηγούσε στην παραίτηση του Ν. Κοτζιά. Όταν στις αρχές του 2019 ξέσπασε η επίθεση του στρατηγού Χαφτάρ εναντίον της Τρίπολης είχε χαθεί πια πολύτιμο έδαφος, καθώς ο Φ. Σάρατζ αναζητούσε εναγωνίως έμπρακτη υποστήριξη. Αυτή την πρόσφεραν το Κατάρ και η Τουρκία. Και από εκείνη την στιγμή ο κύβος είχε ριφθεί για το πώς θα κλιμακωνόταν αυτή η βοήθεια και σε στρατιωτικό επίπεδο και ποια ανταλλάγματα θα πρόσφερε ο κ. Σάρατζ.

Τον Αύγουστο του 2019 και ενώ είχαν προηγηθεί οι εκλογές στην Ελλάδα, το διάβημα της Τρίπολης προς την Αθήνα για την αδειοδότηση των οικοπέδων νοτιοδυτικά της Κρήτης θα έπρεπε να σημάνει συναγερμό, με δεδομένα τα όσα είχαν προηγηθεί. Στη συνάντηση που είχε ο κ. Δένδιας τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ με τον Λίβυο ομόλογό του, οι εξηγήσεις που δόθηκαν θεωρήθηκαν καθησυχαστικές… Δεν ακολούθησε καμιά αντίδραση, ούτε παράλληλες κινήσεις και έτσι η ανακοίνωση της υπογραφής του τουρκολυβικού μνημονίου στις 27 Νοεμβρίου 2019 μπορεί να φάνηκε, αλλά κάθε άλλο παρά αιφνιδιαστική κίνηση ήταν...

Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο
Νίκος Μελέτης
Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση